Hymn o Miłości

Z Wikipedii

Hymn o Miłości − fragment 1 Listu do Koryntian św. Pawła z Pisma Świętego (1Kor 13; 1−13). Jest to pieśń pochwalna, jak również próba wytłumaczenia, czym jest miłość, wyliczająca jej cechy.

Według św. Pawła dar miłości nadaje sens i wartość wszystkim innym charyzmatom. Św. Paweł zwraca uwagę, że Miłość to pragnienie dobra i szczęścia. To bezinteresowny dar z siebie, siła przezwyciężająca egoizm ("nie szuka swego" [1 Kor 13, 5]^[1]). Podkreśla również znaczenie samej wiary poprzez bezkrytyczne zaufanie ("wszystkiemu wierzy, we wszystkim pokłada nadzieję" [1 Kor 13, 7]).

Hymn o Miłości zwykło nazywać się czasem "Pieśnią nad pieśniami Nowego Testamentu"^[2]. Z kolei w pierwszej encyklice napisanej przez papieża Benedykta XVI, Deus caritas est (z łac. Bóg jest miłością, 2005), określony on został jako "Magna Charta całej posługi katolickiej"^[3].

Czytany tekst Hymnu o Miłości, jako czytanie mszalne, często towarzyszy obrządkowi zawarcia związku małżeńskiego w kościołach chrześcijańskich.

Spis treści 1 Historia 1.1 Wątpliwości wokół powstania Hymnu o Miłości 2 Analiza Hymnu o Miłości 2.1 Tytuł 2.2 Treść 3 Interpretacje Hymnu o Miłości 3.1 Średniowiecze 3.1.1 Św. Augustyn 3.1.2 Św. Tomasz z Akwinu 3.2 Nowożytność 3.2.1 Św. Jan od Krzyża 3.2.2 Søren Kierkegaard 3.2.3 Emanuel Swedenborg i Włodzimierz Sołowjow 3.2.4 Charles Sanders Peirce 3.3 Czasy współczesne 3.3.1 XX wieczny personalizm i fenomenologia 3.3.2 Jiddu Krishnamurti 3.3.3 Anthony de Mello 3.4 Zbieżności między Hymnem o Miłości a filozofią Platona 4 Hymn o Miłości w kulturze 5 Przypisy 6 Bibliografia 7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Hymn o Miłości jest częścią 1 Listu św. Pawła Apostoła do Koryntian. List ten powstał jako owoc podróży misyjnej św. Pawła do Koryntu^[4], odbytej prawdopodobnie w 51 i 52 roku (18 miesięcy)^[4][2]. W tym czasie św. Paweł głosił w Koryncie Ewangelię Chrystusową [Dz 18, 1-18].

List pisany został podczas pobytu Apostoła w Efezie; zaś wzmianka o zamiarze rychłego opuszczenia tego miasta każe przypuszczać, że List doczekał się zredagowania około 56-57 roku.

Bezpośrednim powodem napisania dzieła była wizyta ludzi Chloe (1, 11), specjalne poselstwo z Koryntu (16,17) oraz pytania i wątpliwości postawione św. Pawłowi (7,1) przez korynckich chrześcijan.

[edytuj] Wątpliwości wokół powstania Hymnu o Miłości

Wokół Hymnu o Miłości narosły jednak wątpliwości^[5], które podzielić można na trzy kategorie:

• wątpliwości odnośnie autorstwa: część badaczy, np. E.L.Titus, uważali go za "nie-Pawłową interpolację"^[5],
• wątpliwości odnośnie umiejscowienia Hymnu: możliwa jest sytuacja, w której Hymn mylnie włączono do treści Listu (W. Schenk),
• wątpliwości odnośnie czasu powstania: uważa się również, iż tekst Hymnu mógł św. Paweł napisać i wstawić w treści Listu na długo po napisaniu jego właściwego tekstu (Weiss, Barrett, Conzelman)

Powodem poddania w wątpliwość autorstwa, umiejscowienia i czasu powstania Hymnu stało się naruszenie przez niego ciągłości pomiędzy rozdziałami 12 i 14.

Rzetelna analiza odrzuciła dwie pierwsze wątpliwości. Za trzecią wciąż przemawia jednak charakter Hymnu oraz fakt utrzymania utworu w gatunku hymnu, greckiej pieśni pochwalnej. Ostatecznie broni się jednak opinia, iż autorem Hymnu jest św. Paweł Apostoł, że 13 rozdział znajduje właściwe sobie miejsce w tekście Listu i że został napisany w tym samym czasie, co całość Listu^[5]. Dowodzi tego kontekst Hymnu oraz jego odwołania do specyficznej sytuacji jaka miała miejsce w tym czasie w Koryncie^[5].

[edytuj] Analiza Hymnu o Miłości

[edytuj] Tytuł

Utwór przynależy do typowego dla antycznej Grecji gatunku hymnu, "pieśni pochwalnej na cześć najwyższej cnoty", który przeniknął do żydowskiej tradycji mądrościowej ([Mdr 7,22-8,1] i [3 Ezdr 4,34-40])^[5].

Św. Paweł w Hymnie do Miłości używa słowa αγαπη^[6]. Teologia średniowieczna (zwłaszcza św. Augustyn^[7]) zastosowała jednak jego łaciński odpowiednik: caritas^[7], który poza Hymnem przysługuje raczej niewielu fragmentom Pisma^[8]. Tak pojmowana miłość stoi w wyraźnej opozycji do filozofii antycznej (np. Uczty Platona), która znała dotychczas jedynie trzy rodzaje miłości: agape, amore oraz eros^[8]. Współczesna filozofia i teologia (Anders Nygen, Maurice Nédoncelle) zwykła interpretować augustyński caritas jako połączenie agape z erosem^[7], a więc miłości "do środka", służącej samodoskonaleniu się kochającego dzięki szczerej miłości oraz miłości "od środka", służącej bezinteresownej chęci doskonalenia ukochanego, mającej podstawę we własnej, zdobytej doskonałości kochającego^[7].

[edytuj] Treść

W pierwszej części Hymnu do Miłości św. Paweł wymienia charyzmaty Ducha Świętego, o których mowa w poprzedzającym Hymn rozdziale dwunastym (kolejno: języki, prorokowanie, mądrość, wiara i pomoc). Przedstawiając wyższość charyzmatu prorokowania nad charyzmatem języków, autor Listu przechodzi bowiem do miłości (caritas) jako najważniejszego z charyzmatów, mówiąc: "Lecz wy starajcie się o większe dary: a ja wam wskażę drogę jeszcze doskonalszą" [1 Kor 12, 30]. Zapowiedź ta stanowi zatem wstęp do właściwego tekstu Hymnu, a jednocześnie punkt odniesienia dla jego pierwszej części.

Trzy wersety napisane zostały według tego samego modelu, które podkreślają kolejność charyzmatów względem ich coraz większej wartości: od daru mówienia językami, przez dary intelektualne i odnoszące się do wiary, po dar bezinteresownego czynienia dobra. Werset drugi kończy konkluzja: "nicem nie jest". Wskazuje ona na fakt, iż chrześcijanin istnieje tylko dzięki miłości. W wersecie trzecim wyszczególnione zostało spalenie na stosie (kauthesōmāi, nie - kauthesō-māi), które w starożytności uznawane było za najokrutniejszy rodzaj kary.

Druga część Hymnu wymienia cechy i zalety prawdziwej miłości, przede wszystkim upersonifikowanej miłości Boga. Św. Paweł opatruje ponadto caritas 15 czasownikami, które stanowią swoisty "kodeks" postępoania chrześcijanina wobec drugiej osoby. W tej części Hymnu wyszczególnionymi cnotami, które stanowią zarówno przyczynę jak i skutek miłości są: cierpliwość, przebaczenie, pokora oraz chęć czynienia dobra.

Część trzecia z kolei stanowi właściwą definicję prawdziwego chrześcijanina.

W wersach 8-9 św. Paweł przeciwstawia teraźniejszość, "jest", do której przywiązani byli Koryntianie - z perspektywą przyszłości odnoszącą się do wiary, nadziei i miłości z wersetu 13. Inna opozycja w tej części Hymnu to "dziecię"-"mąż", "dojrzałe"-"niedojrzałe", to teleion-to ekmerous. Św. Paweł uważał bowiem postawę Koryntian za dziecinną, tym samym wymagając od nich dojrzałości.

W wersecie 12 mowa jest o "poznaniu naprawdę", nawiązującym do sposobu, w jaki Mojżesz poznał Boga ([Wj 33, 11], [Lb 12, 8] oraz [Pwt 34, 10]) w doczesnym życiu. Ten fragment Hymnu znajduje również uzupełnienie w innych miejscach Pisma: [1 Kor 8, 3], [Ga 4, 9], [Rz 8, 29].

Sens wersetu 13, który stawia miłość na piedestale cnót prawdziwego chrześcijanina, powtarza się w 1 Liście do Tesaloniczan ([1 Tes 1, 3]), 2 Liście do Tesaloniczan ([2 Tes 1, 3-4]) oraz w Liście do Kolosan ([Kol 1, 4-5]).

[edytuj] Interpretacje Hymnu o Miłości

[edytuj] Średniowiecze

Filozoficzna i teologiczna refleksja nad miłością opisywaną w Hymnie o Miłości zaczęła się od ok. XII wieku^[9], kiedy to zaistniały trzy różne koncepcje interpretacyjne trzynastego rozdziału 1 Listu św. Pawła do Koryntian. Pierwsza z nich, przedstawiona przez Pierre'a Abélarda głosiła, iż caritas znaczy bezinteresowną miłość, będącą celem samym w sobie, wyrzekającą się nagrody oraz bliskości z ukochaną osobą. Drugą koncepcję wyprowadził Wilhelm z Saint-Thierry kładąc nacisk na fragment, w którym mowa: "Teraz poznaję po części, wtedy zaś poznam tak, jak i zostałem poznany" [1 Kor 13, 12]. Zdaniem Wilhelma z Saint-Thierry, istotą miłości jest poznanie Boga poprzez wzajemne poznanie kochających, których miłość jest właśnie obrazem Boga. Największy wpływ spośród tych trzech wywarła jednak mistyczna myśl Bernarda z Clairvaux, który pojmował miłość jako zjednoczenie aktów woli i zgodność ludzkiej woli z wolą Bożą, kiedy to Bóg kocha siebie w człowieku, w którym zaistniała miłość. Wszystkie te poglądy łączyła jednak zgodność co do tego, iż miłość powinno stawiać się wyżej od poznania (charyzmaty).

Hymn o Miłości analizował również Elred z Rievaulx w dziele Speculum Caritatis (Zwierciadło miłości).

[edytuj] Św. Augustyn

Św. Augustyn swoje interpretacje Hymnu o Miłości zawarł w dwóch kazaniach: w Kazaniu 40 na temat Nowego Testamentu (XC. Ben.) oraz w Kazaniu 55 (XCV. Ben.). W obu przypadkach za punkt wyjściowy do właściwej treści trzynastego rozdziału 1 Listu do Koryntian obrał Przypowieść o uczcie królewskiej z Ewangelii według św. Mateusza, w której czytamy: "Przyjacielu, jakże tu wszedłeś nie mając stroju weselnego?" [Mt 22, 12]. Św. Augustyn "strojem weselnym" odpowiednim na przybycie na Ucztę Pana nazywa właśnie miłość; ściślej - tę opisaną w Hymnie, dodatkowo opatrując ją nakazem powinności. Ów atrybut, jakim obdarowuje filozof miłość, zdradza spójność między Hymnem a 1 Listem do Tymoteusza: "Celem zaś nakazu jest miłość, płynąca z czystego serca, dobrego sumienia i wiary nieobłudnej" [1 Tm 1, 6]. Rozpatrywanie miłości w kategoriach "nakazu" oraz "powinności" kontynuował w późniejszym czasie Søren Kierkegaard.

W Kazaniu 50, rozdziale szóstym analiza Hymnu kieruje św. Augustyna w stronę refleksji na temat małżeństwa jako unii, zaś małżeństwo spełniające wskazania Hymnu przyrównuje do Chrystusa (Małżonek) oraz Kościoła (Małżonka).

W Kazaniu 55, rozdziale siódmym przywołany zostaje tekst Hymnu jako bezpośrednia odpowiedź św. Pawła Apostoła na pytanie filozofa o istotę metaforycznego "stroju weselnego" (miłości), który jako jedyny, w przeciwieństwie do wszystkich innych darów Bożych, jest czystym dobrem nie posiadającym w sobie pierwiastka zła. Interpretacja ta jawnie nawiązuje do wcześniejszych refleksji św. Augustyna, za cel rozmyślań obierających teodyceę.

Filozof z Hippony analizując Hymn o Miłości powiedział: "Kochaj i rób co chcesz". Wskazanie to dowodzi, jak bezpieczne jest życie w Miłości. Jeśli kochasz, to nie skrzywdzisz drugiego człowieka. Założenie to odnosi się też do samego Boga, gdyż On jest Miłością.

[edytuj] Św. Tomasz z Akwinu

Św. Tomasz z Akwinu w swoim Quaestio z Secunda Secundae odczytywał Hymn o Miłości pod kątem problemu tzw. "jedności cnót", postawionego już w starożytności przez Platona w Protagorasie. Średniowieczny teolog zastanawiał się bowiem, czy może istnieć wiara i nadzieja bez miłości (odnośnie: [1 Kor 13, 13]), a także która cnota zasługuje na miano pierwszej i najwyższej (per se - per accidens). Wnioski św. Tomasza z Akwinu głoszą, iż cnota miłości sprawia, że to, co głosi wiara, staje się umiłowane i upragnione^[10].

„	Przez caritas wola pojmuje cel nadprzyrodzony jako connaturalis, jako cel, na jaki ze swej istoty jest nastawiona. Doświadcza ona w akcie miłości pokrewieństwa swej istoty (conformitas) z tym, co zostało przedstawione w artykule wiary. Tomasz posługuje się tu językiem mistyki: miłość powoduje pewnego rodzaju duchowe zjednoczenie, przez które wola w pewnym sensie przeobrażona zostaje w swój własny cel.	”
— F. Ricken, Filozofia religii, Kęty 2007, str. 304

W Quaestio miłość nazwana zostaje "formą wiary"^[10], a jej przedmiot "boskim dobrem, będącym celem wiary"^[10]. W tym świetle wiara bez miłości przestaje być wg. Tomasza cnotą^[10]; dopiero spełniona przez miłość wiara nazwana zostaje cnotą, jako że stanowi wówczas źródło wszelkiego działania zmierzającego ku dobru, nastawionego na ostateczny cel - wspólnotę z Bogiem^[10].

[edytuj] Nowożytność

[edytuj] Św. Jan od Krzyża

Interpretacje Hymnu o Miłości zawarł Święty Jan od Krzyża w Księdze drugiej Nocy ciemnej, Księdze drugiej Drogi na Górę Karmel, w omówieniu "strofy 13" Pieśni duchowej a także w omówieniu "strofy pierwszej" Żywego płomienia miłości.

W pierwszym wymienionym dziele hiszpański mistyk łączy fragment Hymnu nawołujący Koryntian do dojrzałości [1 Kor 13, 11] z koncepcją "nocy ciemnej duszy". Bóg zsyła bowiem na człowieka cierpienie i rozpacz, aby dusza mogła "oczyścić się" i zbliżyć do "miłości Boga"^[11]. "Dusze postępujące" w ciemnej nocy św. Jana od Krzyża nie osiągnęły jednak jeszcze doskonałego stanu ducha, dlatego mówią jak dziecko, czują jak dziecko, myślą jak dziecko [1 Kor 13, 11] nie tylko w postrzeganiu życia ale również Boga. Duchowa dojrzałość natomiast oznacza tu całkowite zjednoczenie się z Bogiem. Kładzie na to akcent również Księga druga Drogi na Górę Karmel. Autor przywołuje w niej końcowy fragment Hymnu odnoszący się do poznania [1 Kor 13, 12], interpretując go w duchu innych fragmentów Pisma, które mówią o "ciemności wiary" ([Job 39, 1; 40, 1], [1 Kri 8, 12], [Wj 24, 15-18] oraz [Sdz 7, 16. 20])^[11]. Fragmenty pozostałych dzieł, wychodząc od interpretacji Pieśni nad pieśniami, opierają na rozdziale 13 1 Listu św. Pawła do Koryntian imperatyw podtrzymywania "płomienia miłości", całkowitego, nie-egoistycznego oddania się ukochanemu (Ukochanemu) [1 Kor 13, 5] oraz wyzbycia się lęku w imię miłości. Mówią również o niemożności poznania Boga oraz bezsensie wszelkiego działania, jeżeli pozbawiony jest on doskonałej miłości [1 Kor 13, 3].

[edytuj] Søren Kierkegaard

Dość rozległej interpretacji oraz analizy Hymnu o Miłości dokonał również XIX-wieczny duński filozof egzystencjalizmu^[12] Søren Kierkegaard w "serii drugiej" Czynów miłości (Kjerlighedens Gjerninger). Kierkegaard pod rozważania bierze głównie fragmenty, w których mowa, że miłość wszystkiemu wierzy [1 Kor 13, 7], we wszystkim pokłada nadzieję [1 Kor 13, 7], nie szuka swego [1 Kor 13, 5] i trwa [1 Kor 13, 8], łącząc je z innym fragmentem 1 Listu do Koryntian, "Lecz miłość buduje" [1 Kor 8, 1]. W ujęciu Kierkegaarda spełnienie prawdziwej Miłości opisanej w Hymnie dokonać miałoby się poprzez całkowite "unicestwienie" siebie dla drugiej osoby^[13]; jawne są tu nawiązania do etyki sokratejskiej, w której najwyższym dobrem pełnionym przez człowieka dla ukochanego jest bezinteresowna (przez to również ukryta) pomoc w byciu sobą.

„	Załóżmy, że kochający widział, co było jego pragnieniem, że był kochany, lecz jednocześnie widział, że byłoby to skrajnie szkodliwe dla swoistości ukochanego, stałoby się jego wypaczeniem, niezależnie od tego, jak bardzo byłoby to upragnione: tak, wtedy miłość erotyczna jako taka nie jest w stanie ponosić tej ofiary. Lub załóżmy, że ukochany widział, iż stosunek stałby się ruiną kochającego, zupełnie unicestwiłby jego swoistość: tak, wtedy miłość erotyczna jako taka nie ma jednak siły do ponoszenia tej ofiary. Zaś prawdziwa miłość, poświęcające się miłość, która kocha każdego człowieka wedle jego swoistości, chętna jest do poniesienia każdej ofiary: ona nie szuka swego	”
— S. Kierkegaard, Czyny miłości, tłum. A. Szwed, Kęty 2008, str. 266

Kierkegaard tworzy przy tym dość wyraźny i stanowczy podział na miłość zmysłową (Elskov), w gruncie rzeczy poszukującą jedynie swojego "drugiego Ja"^[14] a "miłość chrześcijańską" (Kjerligher) o charakterze zdecydowanie etyczno-religijnym, będącą "głosem Bożym"^[14] zmieniającym stosunek między człowiekiem a człowiekiem w stosunek między człowiekiem, Bogiem jako punktem centralnym, a drugim człowiekiem^[15]. Punktem wyjścia dla miłości chrześcijańskiej opisanej w Hymnie tworzy natomiast fragment św. Łukasza: "Po owocu jego poznaje się bowiem każde drzewo; bo nie zbiera się fig z cierni, nie zrywa się winogron z ciernistych krzaków" [Łk 6, 44].

Ważny do odnotowania jest jednak fakt, iż Kierkegaard bardzo krytycznie odnosił się do ideału małżeństwa^[16].

[edytuj] Emanuel Swedenborg i Włodzimierz Sołowjow

Do Hymnu o Miłości nawiązywali również tacy myśliciele jak Emanuel Swedenborg czy Włodzimierz Sołowjow; obaj kładli szczególny nacisk na wiarę w to, iż "Miłość nigdy nie ustaje" [1 Kor 13, 8], a więc przezwycięża śmierć pisaną naturalnie każdej egzystencji ludzkiej oraz prowadzi prostą drogą do Boga^[17]. Swedenborg wiarę tę wpisał w swoje koncepcje angelologiczne: Niebiosa są przestrzenią dla tzw. "miłości anielskiej", która sama w sobie stanowi jednocześnie symbol Nieba z jego najwyższym pragnieniem Boga; dwie kochające się dusze ludzkie zostają w Niebiosach "jednym aniołem"; ich fuzja jest połączeniem "boskiej miłości, boskiej mądrości i boskiego działania"^[18]. Swedenborg jasno wskazuje na związki pomiędzy "miłością anielską" w Raju a miłością małżeńską na ziemi^[18].

Włodzimierz Sołowjow z kolei w cyklu rozpraw Sens miłości połączył interpretację Hymnu z lektutrą rozdziału 12 1 Listu św. Pawła do Koryntian, rozważając całość w stosunku do cielesności oraz duchowo-cielesnego androgynizmu w miłości erotycznej^[19]. Nawiązując zaś do fragmentu: "Teraz poznaję po części, wtedy zaś poznam tak, jak i zostałem poznany" [1 Kor 13, 12], Sołowjow zabiera następujący głos:

„	Obraz Boży poznajemy teoretycznie i abstrakcyjnie w rozumie i przez rozum, a w miłości jest on poznawany konkretnie i życiowo (...) Duchowo-fizyczny proces przywracania obrazu Bożego w materialnym człowieku w żaden sposób nie może dokonać się sam, poza nami	”
— W. Sołowjow, Sens miłości, tłum. H. Paprocki, Kęty 2002, str. 27

W innym fragmencie Sensu miłości Sołowjowa, odwołującym się z kolei do miłości małżeńskiej przełamującej egoizm, słychać wyraźne echa postulatów Hymnu: "Miłość nie szuka swego" [1 Kor 13, 5] oraz "Po części bowiem tylko poznajemy" [1 Kor 13, 9]:

„	Egoizm jako realna podstawowa zasada życia intelektualnego, przenika całe jego [człowieka] życie i ukierunkowuje, wszystko w nim konkretnie określa i dlatego egoizm nie może zostać przezwyciężony i zlikwidowany jedynie przez teoretyczną świadomość prawdy. (...) Miłość jako rzeczywiste zlikwidowanie egoizmu jest autentycznym usprawiedliwieniem i zbawieniem indywidualności.	”
— W. Sołowjow, Sens miłości, tłum. H. Paprocki, Kęty 2002, str. 16

[edytuj] Charles Sanders Peirce

Do tekstu Hymnu o Miłości, a zwłaszcza jego trzeciej części [1 Kor 13, 13], nawiązał pragmatysta Charles Sanders Peirce w obszernym artykule The Doctrine of Chances (1878). Rozważania Peirce'a wychodzą od wniosku, iż celem religii jest ustanowienie Kościoła, a więc czegoś ogarniającego ogół ludzki i podporządkowującego sobie naukę oraz postęp. Amerykański filozof łączy to z kolei z pojęciem logiki ("idealna pełnia poznania konstytuującego realność"^[20]), która pociąga za sobą ideę wspólnoty. Peirce w swoich teologicznych dociekaniach na pierwszy plan wysuwa zatem trzy uczucia: zainteresowanie nieograniczoną wspólnotą, przyjęcie możliwości uczynienia tego zainteresowania czymś w ogóle najwyższym oraz nadzieję nieograniczonego trwania aktywności duchowej^[21]. Dalsze wnioski pragmatysty ujawniają, iż owe trzy uczucia są w rzeczywistości tym samym, co św. Paweł w Hymnie nazwał wiarą, nadzieją i miłością.

„	Interesujące jest dla mnie stwierdzenie, że te trzy odczucia chyba wydają się prawie dokładnie tym samym, co owo sławne trio: wiara, nadzieja i miłość, w ocenie świętego Pawła będące najpiękniejszymi i największymi darami duchowymi. Ani Stary, ani Nowy Testament nie stanowią zbioru tekstów logiki i wiedzy, ale ten ostatni jest z pewnością najwyższym istniejącym autorytetem w sprawach postawy serca, jaką powinien przyjąć człowiek.	”
— Fragment The Doctrine of Chances (1878) Ch.S.Peirce'a wg: F. Ricken, Filozofia religii, Kęty 2007, str. 77

[edytuj] Czasy współczesne

[edytuj] XX wieczny personalizm i fenomenologia

Współczesny personalizm (Emmanuel Mounier, Jacques Maritain, Anders Nygen, Maurice Nédoncelle) i fenomenologia (Max Scheler), choć rzadko nawiązują bezpośrednio do Hymnu o Miłości, stale używają jednak słowa caritas jako jedynego terminu na określenie prawdziwej miłości, akcentując jego prymat nad erosem oraz jego moralizm jako część etyki chrześcijańskiej. Oba nurty myśli XX-wiecznej kładą szczególny nacisk na kwestię woli oraz miejsca Boga w miłości międzyludzkiej, nie stroniąc od korzystania ze zdobyczy psychologii. Zarówno dla personalistów jak i zwolenników fenomenologii caritas miałaby stanowić szczególny rodzaj "poznania" [1 Kor 13, 12], które rozpoznaje najwyższe dobro i dąży ku niemu. Stąd też "miłość nie szuka swego" [1 Kor 13, 5] oraz "nigdy nie ustaje" [1 Kor 13, 8]. Źródłem miłości, a nawet jej odwzajemnieniem miałby być natomiast sam fakt obcowania z drugim człowiekiem^[22]. Prekursorski względem tego poglądu okazuje się tutaj esej XIX wiecznego amerykańskiego transcendentalisty Ralph Waldo Emersona, Love.

XX-wieczny personalizm starał się również wychwytywać równowagę między miłością cielesną a duchową, egoizmem a altruizmem. Zdaniem Nédoncelle'a, tzw. "miłość własna" jest ważnym czynnikiem warunkującym miłość bliźniego, i w takiej postaci nie można nazwać jej egoizmem^[23], mimo iż w pewnym sensie szuka również "swego".

[edytuj] Jiddu Krishnamurti

Søren Kierkegaard tak komentuje pierwszą część Hymnu [1 Kor 13, 1-3]:

„	Rzeczy tego świata, niezależnie od tego, jak wspaniałe i głośne by nie były, są pozbawione miłości i dlatego nie są budujące; najmniejsze słowo, najmniejszy czyn [dokonany] z miłością lub w miłości, jest budujący.	”
— S. Kierkegaard, Czyny miłości, tłum. A. Szwed, Kęty 2008, str. 216

Podobnie o miłości wypowiada się indyjski myśliciel Jiddu Krishnamurti:

„	...jeśli nie ma w tobie miłości, możesz robić, co tylko chcesz - podążać za wszystkimi bogami świata, działać społecznie, walczyć z biedą, wprowadzać reformy polityczne, pisać książki czy wiersze - a i tak będziesz martwym człowiekiem.	”
— J. Krishnamurti, Księga życia, tłum. J. Kryg i E. Wittchen, Poznań 2002, str. 385

[edytuj] Anthony de Mello

Hinduski jezuita Anthony de Mello w swojej książce Przebudzenie, wychodząc od tej samej refleksji, łączy prawdziwą miłość z metaforycznym "przebudzeniem", którego warunkiem jest uwolnienie się od wszelkich emocjonalnych uzależnień.

„	Pamiętasz to zdanie ze św. Pawła (...) Nie twoje czyny, ale sposób bycia ma znaczenie. Wtedy możesz działać. Możesz, ale nie musisz. Dopóki nie jesteś przebudzony, nie możesz o tym decydować. Niefortunnie kładzie się cały nacisk na znaczenie tego świata, a bardzo mało uwagi poświęca się kwestii przebudzenia. Kiedy się przebudzisz będziesz wiedział, co robić albo czego nie robić.	”
— A. de Mello, Przebudzenie, Poznań 1992, str. 93-94

Zdaniem de Mello, istota miłości streszcza się ponadto w widzeniu człowieka w jego prawdziwej, wolnej od idealizacji, postaci. Jezuita zbliża się tym samym zarówno do trzeciej części Hymnu [1 Kor 13, 12], jak i jej interpretacji Kierkegaarda. De Mello kładzie również nacisk na cechę miłości: "nie szuka swego" [1 Kor 13, 5]. Prawdziwa miłość jest bowiem pragnieniem obustronnej wolności; rodzi się zatem, paradoksalnie, nie w przywiązaniu do drugiej osoby, ale w samotności.

„	Jakże możesz kochać ludzi, jeśli potrzebujesz ich do własnych celów? (...) Jeżeli jesteś mi niezbędny, abym czuł się szczęśliwy, muszę ciebie użyć, manipulować tobą; muszę znaleźć sposoby i środki, aby cię zatrzymać.	”
— A. de Mello, Przebudzenie, Poznań 1992, str. 150

[edytuj] Zbieżności między Hymnem o Miłości a filozofią Platona

Istnieje również kilka zbieżności między postulatami przedstawionymi w Hymnie o Miłości a ideałami filozofii platońskiej i neoplatońskiej, zwłaszcza w jej noetycznym oraz mistycznym odczytaniu^[24].

Ważna jest tu przede wszystkim kwestia poznania [1 Kor 13, 12], która dzięki miłości prowadzi do unio mystica (mistycznego zjednoczenia) podmiotu poznającego z poznawanym oraz do "najwyższego, przysługującego tylko bogom poznania" wszechrzeczy^[25]. Poznanie to osiągnąć można jednak tylko drogą etapów: od zachwytu estetycznego aż po zatracenie egoizmu [1 Kor 13, 5] na rzecz afirmacji "piękna samego w sobie", zawsze trwającego [1 Kor 13, 8] i doświadczanego w bezpośredniej kontemplacji miłości jako tego, co "finalnie poznane"^[26], znoszące "dwoistość kochanków" i prowadzące do "jedności" (monon).

Jak zauważają współcześni krytycy, "piękno samo w sobie" oznacza w filozofii platońskiej i neoplatońskiej także mistyczne widzenie przejrzyste, bezpośrednie [1 Kor 13, 12].

„	Piękno wieczne, które nie powstaje i nie ginie, i nie rozwija się ani nie więdnie... piękno samo w sobie niezmienne i wieczne, a wszystkie inne przedmioty piękne uczestniczą w nim...	”
— Platon, Uczta za: K. Albert, Wprowadzenie do filozoficznej mistyki, Kęty 2002, str. 62

[edytuj] Hymn o Miłości w kulturze

• Fragmenty Hymnu o Miłości [1 Kor 13, 12] zacytowane zostały w opowiadaniu niemieckiego romantyka Ernsta Theodora Amadeusa Hoffmanna, Der Sandmann (1816)
• Inspirując się fragmentem Hymnu o Miłości, "Teraz widzimy jakby w zwierciadle" [1 Kor 13, 12], szwedzki reżyser Ingmar Bergman nakręcił film Jak w zwierciadle (Såsom i en spegel, 1961). Ta sama inspiracja przyświeca powstaniu powieści Josteina Gaardera o tym samym tytule (I et speil i en gåte, 1993)
• Tytuł zainspirowany fragmentem Hymnu o Miłości [1 Kor 13, 12] noszą powieści Agathy Christie (In A Glass, Darkly, 1952), Sheridana Le Fanu (In a Glass Darkly, 1872), Isaaca Asimova (Through A Glass, Clearly, 1967) oraz Philipa K. Dicka (A Scanner Darkly, 1977)
• Fragmenty Hymnu o Miłości zacytowane zostały w 12 rozdziale powieści Jamesa Joyce'a Ulisses (1922)
• W swojej powieści Keep the Aspidistra Flying (1936) George Orwell zawarł parafrazę Hymnu o Miłości, zastępując słowo "miłość" na słowo: "pieniądze"
• Tytuł zainspirowany fragmentem Hymnu o Miłości [1 Kor 13, 12] nosi kompilacja brytyjskiego zespołu The Rolling Stones, Through The Past, Darkly (Big Hits Vol. 2) (1969) dedykowana zmarłemu członkowi zespołu Brianowi Jonesowi
• Cytaty z Hymnu o Miłości pojawiają się w piosence Boba Dylana, Watered Down Love z albumu Shot of Love (1981)
• Liczne aluzje do Hymnu o Miłości zawiera film Krzysztofa Kieślowskiego, Trzy kolory. Niebieski (1993)

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Pismo Święte Nowego Testamentu, Warszawa 1974
• Biblia tysiąclecia, Poznań - Warszawa 1980
• św. Augustyn, Państwo boże, Kęty 2002, ISBN 838-8524-26-7
• Elred z Rievaulx, Przyjaźń duchowa, Kęty 2004, ISBN 83-88524-62-3
• S. Kierkegaard, Czyny miłości, Kęty 2008, ISBN 978-83-89637-50-2
• ks. St. Witek, Miłość chrześcijańska w życiu człowieka, Warszawa 1983
• R.E. Brown, J.A. Fitzmyer, R.E. Murphy, (W. Chrostowski), Katolicki komentarz biblijny, Warszawa 2001. ISBN 83-7146-080-5
• Benedykt XVI, Deus caritas est, Warszawa 2006, ISBN 83-89862-53-0
• W. Sołowjow, Sens miłości, Kęty 2002, ISBN 83-88524-48-8
• Odcienie gnozy, red. M. Piróg, Katowice 2007, ISBN 978-83-60528-31-0
• J. Schmidt, Teologia filozoficzna, Kęty 2006, ISBN 83-89637-09-X
• F. Ricken, Filozofia religii, Kęty 2007, ISBN 978-83-89637-38-3
• K. Albert, Wprowadzenie do filozoficznej mistyki, Kęty 2002, ISBN 83-88524-39-9
• M. Nédoncelle, Vers une philosphie de l'amour et de la personne, Paris 1957
• R. Coste, Miłość, która zmienia świat. Teologia miłości, Lublin 1992, ISBN 83-228-0274-9
• A. de Mello, Przebudzenie, Poznań 1992, ISBN 83-86530-46-4
• A. de Mello, Wezwanie do miłości, Kraków 1994, ISBN 83-7097-032-X
• J. Krishnamurti, Księga życia, Poznań 2002, ISBN 83-7120-621-6
• Stendhal, O miłości, Warszawa 1957
• R.W. Emerson, Love, w: Essays, New York 2001, ISBN 08-2200-429-1
• "Znak", nr 360-361, Kraków 1984

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Hymn o Miłości w Biblii Tysiąclecia
• Hymn o Miłości w Przekładzie Ekumenicznym
• Oryginalny tekst Hymnu o Miłości
• Encyklika Deus caritas est Benedykta XVI
• Pełny tekst Przebudzenia Anthony'ego de Mello w polskim przekładzie
• Dzieła zebrane Świętego Jana od Krzyża w polskim przekładzie
• ks. Wiesław Baniak - komentarz do Hymnu o Miłości
• Zbiór teologicznych artykułów na temat Hymnu o Miłości (w jęz. ang.)
• Esej Ralpha Waldo Emersona Love (w jęz. ang.)