Prèmi Nobel de quimia
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
La lista çai jos compren totes los laureats del prèmi Nobel de quimia dempuèi 1901 fins a l'ora d'ara.
[Modificar] Ans 1900
pels servicis extraordinaris qu'a rendut amb las descobèrtas de las leis de la dinamica quimica e de la pression osmotica de las solucions
pels servicis extraordinaris qu'a rendut per sos trabalhs sus la sintèsi dels idrats de carbòni e de las purinas
pels servicis extraordinaris renduts a l'avançament de la quimia per sa teoria de la dissociacion de las electrolitas
en reconeissença de la descobèrta dins l'aire d'elements gasoses inèrtes, e de la determinacion de lor posicion dins la taula periodica
pels servicis renduts a l'avançament de la quimia organica e industriala, gràcias a sos trabalhs suls colorants organics e los compausats idroaromatics
en reconeissença dels grands servicis qu'a rendut per la descobèrta del fluòr e de sas proprietats, e per aver mes a disposicion de la sciéncia lo forn electric que pòrta son nom
per sas recèrcas en bioquimia e la descobèrta de la fermentacion en l'abséncia de cellulas
per sas recèrcas sus la desintegracion dels elements e la quimia de las substàncias radioactivas
en reconeissença de sos trabalhs sus la catalisi e per sas recèrcas suls principis fondamentals que govèrnan los equilibris quimics e las velocitats de reaccion
[Modificar] Ans 1910
en reconeissença dels servicis renduts a la quimia organica e a l'industria quimica per sos trabalhs de pionièr dins lo domeni dels compausats aliciclics
pels servicis renduts a l'avançament de la quimia per sa descobèrta dels elements radi e poloni, per aver isolat lo radi e estudiat la natura e los compausats d'aqueste element remirable
¹ per sa descobèrta del reactiu dich de Grignard, loqual a permés de complir de grands progrèsses en quimia organica sas darrièras annadas
² per son metòde d'idrogenacion dels compausats organics en preséncia de metals finament devesits, çò qu'a permés de grands progrèsses en quimia organica sas darrièras annadas
per sos trabalhs sus las ligasons dels atòms dins las moleculas, gràcias alsquals a portat un esclairatge novèl sus d'estudis anteriors e dobèrt de domenis novèls de recèrca, tot particularament en quimia minerala
en reconeissença de sas determinacions precisas dels peses atomics d'un grand nombre d'elements quimics
per sas recèrcas suls pigments de las plantas e especialament sus la clorofila
per la sintèsi de l'ammoniac a partir de sos elements
NB : prèmi decernit en 1919 e remes en 1920
- 1919 Prèmi non decernit
[Modificar] Ans 1920
en reconeissença de sos trabalhs en termoquimia
per sas contribucions a sas coneissenças de la quimia de las substàncias radioactivas, e per sas recèrcas sus la natura dels isotòps
per sas descobèrtas gràcias a l'espectromètre de massa, d'un grand nombre d'isotòps non radioactius, e mai per l'enonciat de la règla dels entièrs per las massas atomicas
per son invencion del metòde de microanalisi de las substàncias organicas
- 1924 Prèmi non decernit
per sa demostracion de la natura eterogèna de las solucions colloïdalas e pels metòdes qu'a utilizat, lasqualas son vengudas d'un interès fondamental dins la quimia colloïdala modèrna
per sos trabalhs suls sistèmas dispersats
per sas recèrcas sus la constitucion dels acids binaris e de las substàncias aparentadas
pels servicis renduts per sas recèrcas sus la constitucion dels steròls e lors relacions amb las vitaminas
per lors trabalhs sus la fermentacion dels sucres e los enzims qu'i participan
[Modificar] Ans 1930
per sos trabalhs sus la constitucion de l'emina e de la clorofila e especialament per la sintèsi de l'emina
en reconeissença de lor contribucion dins la descobèrta e lo desvolopament dels metòdes quimics jos nauta pression
- 1932 Irving Langmuir
Estats Units
per sas descobèrtas e trabalhs dins lo domeni de la quimia de las superfícias
- 1933 Prèmi non decernit
per sa descobèrta de l'idrogèn pesuc
en reconeissença de lors sintèsis d'elements radioactius novèls
- 1936 Petrus Josephus Wilhelmus Debye
Païses Basses
per sas contribucions a la coneissença de l’estructura moleculara gràcias a sas recèrcas suls moments dipolars e sus la difraccion X e electronica dels gases
- 1937 Walter Norman Haworth¹
Reialme Unit e Paul Karrer² 
Soïssa
¹ per sas recèrcas suls idrats de carbòni e la vitamina C
² per sas recèrcas suls carotenoïdes, las flavinas e las vitaminas A e B2
per sos trabalhs suls caotenoïdes e las vitaminas
¹ per sos trabalhs sus las ormonas sexualas
² per sos trabalhs suls polimetilèns e los terpèns superiors
[Modificar] Ans 1940
per sos trabalhs sus l'utilizacion dels isotòps coma traçaires dins l'estudi dels processús quimics
per sa descobèrta de la fission dels nuclèus pesucs
per sas recèrcas e sas invencions en quimia agricòla e alimentària, e especialament per son metòde de conservacion del forratge
¹ per la descobèrta de la cristallizacion dels enzims
² per la preparacion d'enzims e de proteïnas viralas jos forma purificada
- 1947 Sir Robert Robinson Reialme Unit
per sas recèrcas sus las substàncias vegetalas d'importància biologica, particularament los alcaloïdes
per sas recèrcas sus l'analisi per electroforèsi e adsorpcion, e en particular per sas descobèrtas de la natura complèxa de las seroproteïnas
- 1949 William Francis Giauque Estats Units
per sas contribucions a la termodinamica quimica, e en particular per aver estudiat las proprietats dels còrses a fòrça bassa temperatura
[Modificar] Ans 1950
per aver descobèrt e desvolopat la sintèsi dienica
per lors descobèrtas dins la quimia dels elements transuranians
- 1952 Archer John Porter Martin e Richard Laurence Millington Synge Reialme Unit
per lor invencion de la cromatografia de pertatge
per sas descobèrtas dins lo domeni de la quimia macromoleculara
per sas recèrcas sus la natura de la ligason quimica e lors aplicacions a la determinacion de l’estructura de substàncias complèxas
per sas recèrcas suls compausats sofrats d'importància biologica e particularament per la primièra sintèsi d'una ormona polipeptidica
- 1956 Sir Cyril Norman Hinshelwood Reialme Unit e Nikolay Nikolaevich Semenov
Union Sovietica
per lors recèrcas suls mecanismes de las reaccions quimicas
- 1957 Lord Alexander R. Todd Reialme Unit
per sos trabalhs sus las nucleotidas e las coenzims nucleotidicas
per son trabalh sus l’estructura de las proteïnas, especialament la de l'insulina
- 1959 Jaroslav Heyrovsky
Republica Chèca
per la descobèrta e lo desvolopament del metòde d'analisi polarografic
[Modificar] Ans 1960
- 1960 Willard Frank Libby Estats Units
per son metòde de datacion al carbòni 14 utilizable en arqueologia, geofisica, e dins d'autres domeni de la sciéncia
per sos trabalhs sus l'assimilacion del dioxide de carbòni sus las plantas
- 1962 Max Ferdinand Perutz
Àustria e John Cowdery Kendrew Reialme Unit
per lors trabalhs sus l’estructura de las proteïnas globularas
per lors descobèrtas dins lo domeni de la quimia e de la tecnologia dels nauts polimèrs
per la determinacion per la tecnica de la cristallografia de rais X de l’estructura d'importantas substàncias biologicas.
- 1965 Robert Burns Woodward Estats Units
per sas realizacions remirablas dins l'art de la sintèsi organica
- 1966 Robert Sanderson Mulliken Estats Units
per son trabalh fondamental concernent las ligasons quimicas e l’estructura electronica de las moleculas pel metòde de las orbitalas molecularas
- 1967 Manfred Eigen
Alemanha, Ronald George Wreyford Norrish e George Porter Reialme Unit
per lors estudis de las reaccions quimicas extrèmament rapidas efectuadas en perturbant l'equilibri amb l'ajuda d'impulsions d'energia cortetas
per la descobèrta de las relacions recipròcas que pòrta son nom e que son fondamentalas dins la termodinamica dels processús irreversibles
per lor contribucion al desvolopament del concèpte de conformacion e son aplicacion en quimia
[Modificar] Ans 1970
per la descobèrta dels nucleotids-sucres e de lor ròtle dins la biosintèsi dels idrats de carbònis
per sas contribucions a la coneissença de l’estructura electronica e de la geometria de las moleculas, e en particular dels radicals liures
- 1972 Christian B. Anfinsen¹, Stanford Moore² e William H. Stein² Estats Units
¹ per sos trabalhs sus la ribonucleasa, e especialament los que concernisson la relacion entre la sequéncia dels acids aminats e la conformacion biologicament activa
² per lor contribucion a la coneissença de las relacions entre l’estructura quimica e l'activitat catalitica del centre actiu de la ribonucleasa
- 1973 Ernst Otto Fischer Alemanha e Geoffrey Wilkinson Reialme Unit
per lors trabalhs de pionièrs, realizats independentament, suls compausats organometallics apelats compausats sandwich
- 1974 Paul J. Flory Estats Units
per sos trabalhs teorics e experimentals dins lo domeni de la quimia fisica macromoleculara
- 1975 John Warcup Cornforth¹ Reialme Unit e Vladimir Prelog² Soïssa
¹ per sos trabalhs sus l'estereoquimia de las reaccions enzimaticas
² per sos trabalhs sus l'estereoquimia de las moleculas e de las reaccions organicas
- 1976 William Nunn Lipscomb, Jr. Estats Units
per sos trabalhs sus l’estructura dels borans, qu'an portat un esclairatge novèl sus la ligason quimica
per sa contribucion a la termodinamica del non-equilibri, e mai particularament per la formulacion de la teoria de las estructuras dissipativas
- 1978 Peter D. Mitchell Reialme Unit
per sa contribucion a la compreneson del transferiment de l'energia biologica per la teoria quimiosmotica
- 1979 Herbert C. Brown Estats Units e Georg Wittig Alemanha
pels progrèsses aportats, per lors trabalhs respectius, suls compausats del bòr e del fosfòr, als metòdes de la sintèsi organica
[Modificar] Ans 1980
¹ per sos estudis fondamentals de la bioquimia dels acids nucleïcs, e en particular de l'ADN recombinant
² per lors contribucions a la determinacion de las sequéncias de basas dins los acids nucleïcs
per lors teorias, desvolopadas caduna separadament, sul cors de las reaccions quimicas
- 1982 Aaron Klug Reialme Unit
per aver desvolopat la microscopia electronica cristallografica e per aver determinat l’estructura dels complèxes acids-nucleïcs proteïnas biologicament importants
- 1983 Henry Taube Estats Units
per sos trabalhs suls mecanismes de las reaccions per transferiment d'electrons, en particular dins los complèxes metallics
- 1984 Robert Bruce Merrifield Estats Units
per son desvolopament de la metodologia de la sintèsi quimica sus matritz solida
- 1985 Herbert A. Hauptman e Jerome Karle Estats Units
per lors realizacions remirablas dins la mesa al punt de metòdes dirèctes de determinacion de las estructuras cristallinas
- 1986 Dudley R. Herschbach , Yuan T. Lee Estats Units e John C. Polanyi
Canadà
per lors contribucions a la dinamica dels processús quimics elementars
- 1987 Donald J. Cram , Charles J. Pedersen Estats Units e Jean-Marie Lehn
França
per l'elaboracion e l'utilizacion de molecula exercent, del fach de lors estructuras, d'interaccions nautament selectivas
per la determinacion de l’estructura tridimencionala d'un site de la reaccion fotosintetica
per la descobèrta de las proprietats cataliticas de l'acid ribonucleïc
[Modificar] Ans 1990
- 1990 Elias James Corey Estats Units
pel desvolopament de la teoria e de la metodologia de la sintèsi organica
per sas contribucions al desvolopament de l'espectrometria de ressonància magnetica nucleara a nauta resolucion
- 1992 Rudolph A. Marcus Estats Units
per sas contribucions a la teoria de las reaccions per transferiment d'electrons dins los sistèmas quimics
¹ per son invencion de la reaccion en cadena implicant l'ADN polimerasa
² per sas contribucions fondamentalas a la coneissença de la mutagenèsi e a l'estudi de las proteïnas
- 1994 George A. Olah Estats Units
per sas contribucions a la quimia de las carbocacions
- 1995 Paul J. Crutzen Païses Basses, Mario J. Molina e F. Sherwood Rowland Estats Units
per lors trabalhs sus la quimia de l'atmosfèra, particularament en çò que concernís la formacion e la descomposicion de l'ozòn
- 1996 Robert Curl, Richard Errett Smalley Estats Units e Sir Harold Walter Kroto Reialme Unit
per lor descobèrta de las fullerènas
¹per lor elucidacion del mecanisme enzimatic de la sintèsi de l'adenosina trifosfat
²per la primièra descobèrta d'un enzim transportaire d'ions, lo Na+,K+-ATPase
- 1998 Walter Kohn¹ Estats Units e John A. Pople² Reialme Unit
¹per sa teoria de las foncions de densitat
²per aver desvolopat de metòdes de calculs informatics en quimia quantica
per sos estudis dels estats de transicion de las reaccions quimicas, en utilizant l'espectroscopia de femtosegonda
[Modificar] Ans 2000
- 2000 Alan J. Heeger Estats Units, Alan G. MacDiarmid
Nòva Zelanda e Hideki Shirakawa .svg/20px-Flag_of_Japan_(bordered).svg.png)
Japon
per la descobèrta e lo desvolopament de polimèrs conductors
- 2001 William Standish Knowles¹, Karl Barry Sharpless² Estats Units e Ryoji Noyori¹ Japon
¹per lors trabalhs sus las reaccions d'idrogenacion amb catalisi quirala
²per sos trabalhs sus las reaccions d'oxidacion en catalisi quirala
- 2002 John B. Fenn¹ Estats Units, Koichi Tanaka¹ Japon e Kurt Wüthrich² Soïssa
¹per lor desvolopament dels metòdes de desorpcion per ionizacion doça per d'analisis de macromoleculas biologicas per espectrometria de massa
²per son desvolopament de l'espectroscopia per ressonància magnetica nucleara per la determinacion de l’estructura tri-dimencionala de macromoleculas biologicas en solucion
¹per la descobèrta de las aqüaporinas dins las membranas cellularas
²per sos estudis estructurals e mecanistics dels canals ionics dins las membranas cellularas
per lors trabalhs sus la degradacion de las proteïnas contrarotlada per l'ubiquitina'
- 2005 Yves Chauvin França, Robert H. Grubbs e Richard R. Schrock Estats Units
per lors trabalhs sul desvolopament del metòde de la metatèsi en sintèsi organica
- 2006 Roger D. Kornberg Estats Units
per l'estudi de las basas molecularas de la transcripcion eucariotica, qu'explica lo procès pel qual l'informacion genetica de DNA es copiada a RNA - 2007 - Gerhard Ertl Alemanha
Per sas recèrcas a prepaus de las reaccions quimicas en las superfícias solidas
