Jorda

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Jorda

Menneskeleg sosial statistikk
Største opphopingar	Tokyo  Mexico by  Seoul  New York  São Paulo  Bombay
Språk (estimert 2000)	Mandarinkinesisk 14,37%  Hindi 6,02%  Engelsk 5,61%  Spansk 5,59%  Bengali 3,4%  Portugisisk 2,63%  Russisk 2,75%  Japansk 2,06%  Tysk 1,64%  Koreansk 1,28%  Fransk 1,27%  andre
Religion (estimert 2002)	Kristendom 32,71%  Islam 19,67%  Hinduisme 13,28%  Buddhisme 5,84%  ikkje-religiøse 14,84%  andre 13,05%
Folketal (estimert 26. februar 2006)
- Totalt	6 500 000 000
Valuta	Amerikanske dollar  Japanske yen  Euro  Britiske pund  andre
BNP (estimert 2003)
-KKP	51 656 251 000 000 IND
for kvar ibuar	8 236 IND
-Nominelt	36 356 240 000 000 USD
for kvar ibuar	5 797 USD
Baneparametrar (Epoch J2000)
Store halvakse	149 597 887 km (1,00000011 AE)
Banens omkrins	940 000 000 km (6,283 AE)
Eksentrisitet	0,01671022
Perihel	147 098 074 km (0,9832899 AE)
Aphel	152 097 701 km (1,0167103 AE)
Omløpsperiode	365,256 96 d (1,0000191 år)
Synodisk periode	ikkje tilgjengeleg
Gjennomsnittleg banefart	29,783 km/s
Maks. banefart	30,287 km/s
Min. banefart	29,291 km/s
Banehelling til ekliptikken	0,00005° (7,25° til solas ekvator)
Lengda til oppstigande knute	348,73936°
Perihelargument	114,20783°
Talet på satellittar	1 (Månen) (sjå au 3753 Cruithne)
Fysiske eigenskapar
Diameter ved ekvator	12 756,28 km
Diameter over polane	12 713,56 km
Snittdiameter	12 742,02 km
Flattryktheit	0,00335
Omkrins rundt ekvator	40 075 km
Omkrins over polane	40 008 km
Overflateareal	510 067 420 km²
Volum	1,0832·1012 km³
Masse	5,9736·1024 kg
Tettleik	5,515 g/cm³
Ekvatorial tyngdekraft	9,780 m/s2 [1] (0,99732 G)
Unnsleppingsfart	11,186 km/s
Rotasjonsperiode	0,997258 d (23,934 t)
Rotasjonsfart	1 674,38 km/t = 465,11 m/s (ved ekvator)
Aksehelling	23,439281°
Rektasensjon av nordpolen	0° (0 t 0 min 0 s)
Deklinasjon	90°
Albedo	0,367
Overflatetemp. - min - snitt - maks	185 K 287 K 331 K
Atmosfærisk trykk på overflata	100 kPa
Atmosfærisk samansetting
Nitrogen	77%
Oksygen	21%
Argon	1%
Karbondioksid	spor
Vassdamp	spor

Jorda, også kalla Tellus eller Gaia, er den tredje planeten frå sola, i ein avstand på om lag 150 millionar kilometer. Det svarar til omkring 8 minutt og 20 sekund i lysfart. Jorda har ein naturleg satellitt kalla "månen" og er den einaste planeten i universet me med visse veit at har liv. Til dømes lev me der/her.

Jordas historie er inndelt i forskjellige tidsperiodar. I byrjinga var planeten ugjestmild for liv, men til eit tidspunkt, eller over ein tidsperiode, oppstod biologisk liv. Sidan då har det biologiske livet vorte utvikla ved evolusjon.

Forfattaren Arthur C. Clarke skal ein gong ha sagt:

How inappropriate to call this planet Earth, when clearly it is Ocean.

(Kor upassande å kalla denne planeten jorda, når han heilt klart er havet.)

Men sjølv om sju tidelar av jordyta er dekt av sjøvatn, utgjer dette vatnet berre ein femtidels prosent av massen til planeten (sjå infoboksen til høgre). Det vanligste stoffet i verda er perovskitt, som står for om lag halvparten av jordmassen.

[endre] Sjå au

• Antipode
• Astronomi
• Geologi
• Himellekam
• Jordas historie
• Jordas koordinatsystem

[endre] På verdsveven

• Bruce Bryson: "Earth"
• Bruce Bryson: "Quarks to Quasars"
• Molecular Expressions: "Science, Optics and You"
• NASA - Earth Fact Sheet
• Dei ni planetane (Universitetet i Oslo)

Solsystemet
Sola · Merkur · Venus · Jorda · Mars · Ceres · Jupiter · Saturn · Uranus · Neptun · Pluto · Eris
planetar · dvergplanetar · månar: Månen · marsmånar · jupitermånar · saturnmånar · uranusmånar · neptunmånar · plutomånar · erismånen
smålekamar:   meteoroidar · asteroidar/asteroidemånar (asteroidebeltet) · kentaurar · TNOar (kuiperbeltet/den spreidde skiva) · kometar (Oorts sky)
Sjå òg himmellekamar, liste over lekamar i solsystemet, sorterte etter radius eller masse, samt solsystemportalen