Limburg (Nederland)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Provincie Limburg

(Details) (Details)
Hoofdstad	Maastricht
Commissaris van de Koningin	Léon Frissen (gouverneur)
Religie (2003, CBS)	78% - rooms-katholiek 2% - hervormd/gereformeerd 5% - overig 15% - geen
Oppervlakte - Land - Water	9e 2153 km² 56,17 km²
Inwoners - Totaal - Bevolkingsdichtheid - Aantal gemeenten	6e 1.135.962 (2005) 528 inw./km² 40
Geografische ligging	50°51' NB 5°41' OL
Volkslied	Waar in 't Bronsgroen Eikenhout
Officiële website	www.limburg.nl
Provinciale Staten
Zetels CDA SP PvdA VVD GroenLinks PNL PvdD D66	47 18 9 8 7 2 1 1 1

Limburg ( uitspraak (info·uitleg)) is een van de twaalf provincies van Nederland en ligt in het zuidoosten van het land. Het heeft ongeveer een bevolking van 1,14 miljoen inwoners. Tussen de 630.000 en 650.000 inwoners (ruim de helft, 55%) leeft in het verstedelijkte zuiden van Limburg.^[1][2][3] De hoofdstad van Limburg is Maastricht.

Inhoud 1 Geologie 2 Landschap 3 Bevolking 3.1 Allochtonen 3.2 Cultuur en identiteit 4 Werkgelegenheid 5 Bestuur 6 Geschiedenis 7 Religie 8 Gemeenten 9 Rivieren en beken 10 Onderwijs 11 Bekende Limburgers 12 Zie ook 13 Bronnen 14 Externe link

Geologie

Limburg bestaat aan de oppervlakte in het noorden voor een groot deel uit zandgronden, in het Tertiair aangevoerd door de Rijn die toen veel groter en krachtiger was dan tegenwoordig. De tegenwoordig belangrijkste rivier, de Maas, was toen een vrij onbeduidende zijrivier van de Rijn. De Maas stroomt over de hele lengte van zuid tot noord door de provincie en heeft de zand- en kiezelafzettingen van de Rijn doorsneden. Verder zijn de belangrijkste rivieren de Geul (bij Valkenburg), de Roer (bij Roermond), de Neerbeek (bij Neer) en de Geleenbeek (bij Geleen). Bij Epen komt gesteente van het geologische tijdvak het Carboon aan de oppervlakte. Het zuiden van Limburg geniet bekendheid vanwege het voorkomen aan de oppervlakte van krijtlagen, afgezet in een ondiepe tropische zee tijdens het geologische tijdvak van het Krijt. De eertijds vlakke krijtlagen worden diep doorsneden door de Maas en de beekdalen van onder andere de Geul en de Gulp waardoor het zuiden van de provincie een heuvelachtig uiterlijk heeft gekregen. Ook typisch voor Zuid-Limburg is de leemsoort löss die tijdens de IJstijd door de wind hier werd afgezet. In het verleden werd in de Peel, op de grens van Noord-Brabant en Noord-Limburg, turf gestoken. De laatste restanten van dit veengebied zijn nu een natuurreservaat: de Groote Peel. Bruinkool en steenkool werden gewonnen in Midden- en Zuid-Limburg waar deze grondstoffen dicht aan de oppervlakte liggen. De krijtlagen uit het Maastrichts Krijt, plaatselijk bekend als mergel, werden in steengroeven uitgezaagd in blokken om als bouwstenen te dienen. Veel monumentale gebouwen in Limburg zijn uit deze mergelblokken opgetrokken. De oude mergelgroeven zijn tegenwoordig bekend als 'grotten' bijvoorbeeld die van Valkenburg (strikt genomen zijn dit geen 'echte' grotten omdat die volgens de definitie immers door water gevormd worden).Tegenwoordig nemen de winning van zand en grind bij Roermond nog een belangrijke plaats in.

Landschap

Uit de tijd van de mijnbouw stamt nog de onderverdeling in een Oostelijke Mijnstreek en een Westelijke Mijnstreek. Het Limburgs Heuvelland in het zuidoosten wordt vaak als Mergelland bestempeld. Toeristisch is de streek Zuid-Limburg een begrip. De bekendste onderdelen van het Mergelland zijn het Plateau van Margraten dat aan de noordzijde wordt begrensd door het dal van de Geul, en aan de westzijde door de Maasvallei met aan de overzijde de Sint Pietersberg, aan de oostzijde door het dal van de Gulp met het dorp Gulpen en met even verder de hoogten rond de Vaalserberg en zuidelijk door de Voerstreek. Het gebied tussen Vaals en Gulpen werd in 2005 door de Stichting Natuur en Milieu gekozen als mooiste landschap van Nederland en bekroond met 5 sterren.

Bevolking

Allochtonen

Op 1 januari 2007 was van de totale bevolking 19,5 procent allochtoon: 14,3% westers en 5,2% niet-westers.^[4] De meeste westerse allochtonen zijn mensen met Duitse en Belgische herkomst of familie. De gemeente Vaals heeft zelfs een allochtone meerderheid: 50,1% van de bevolking is allochtoon, 46,8% westers (38% Duits) en 3,3% niet-westers. Ook Kerkrade, Landgraaf, Brunssum en Heerlen hebben een hoog aandeel westerse allochtonen. Meijel is met 3,7% de enige gemeente waar het aandeel westerse allochtonen onder de 5% ligt. Dit heeft alles te maken met het feit dat Limburg een grensregio is.

Roermond (12,3%) en Venlo (11,1%) hebben het hoogste aandeel niet-westerse allochtonen, gevolgd door Venray (8,8%), Weert (8,5%) en Maastricht en Heerlen (elk 7,3%). Meijel en Nederweert hebben met 1,1% het laagste aandeel.

Cultuur en identiteit

Limburg kenmerkt zich door een duidelijke eigen identiteit, die onder andere bestaat uit een eigen streektaal, het Limburgs. Het is sinds 1997 door de Nederlandse overheid erkend als regionale taal onder het Europees Handvest voor regionale talen en talen van minderheden. Volgens huidige inzichten is het in essentie een Nederfrankisch (volgens een enkele definitie Middelfrankisch) dialect maar met de, voor Europese talen, vrij unieke eigenschap van tonaliteit in sommige varianten. Het Chinees is daarvan een bekend voorbeeld.

Verdere culturele bijzonderheden zijn de vele fanfares, harmonieorkesten en schutterijen en culinaire specialiteiten als de Limburgse vlaai. De schutterijen (Nederlandse en Belgische) meten zich jaarlijks in het Oud Limburgs Schuttersfeest (OLS). Ook carnaval (vastelaovend in het Limburgs) wordt uitgebreid gevierd in Limburg.

Limburg staat ook bekend om zijn vele bierbrouwerijen zoals de Lindeboom-brouwerij in Neer, de Brand-brouwerij in Wijlre, de Gulpener-brouwerij in Gulpen, de Christoffel-brouwerij in Roermond, de Leeuw-brouwerij in Valkenburg, de Hertog Jan Brouwerij in Arcen, de Alfa-brouwerij in Thull enz.

De naam Limburg wordt overigens pas sinds 1815 gebruikt om het gebied van de huidige Nederlandse en Vlaamse/Belgische provincie mee aan te duiden. In dat jaar besloot koning Willem I de toen nieuwe provincie, die voorheen uit een lappendeken van gebiedjes bestond, Limburg te noemen. De naam komt van het vroegere Hertogdom Limburg, met het gelijknamige stadje Limburg als hoofdplaats. De naam raakte snel ingeburgerd en tegenwoordig is men in Limburg sterk gehecht aan de provincienaam en -identiteit.

Werkgelegenheid

De werkloosheid in Limburg bedroeg in 2003 10,5%. De bedrijvigheid per sector was in die periode zoals in de onderstaande tabel.

Sector	Percentage van werkgelegenheid
Landbouw	5,0%
Industrie	20,3%
Bouw	5,5%
Commerciële diensten	40,8%
Niet-commerciële diensten	28,3%

(Bron: Dagblad De Limburger, 18-09-2004.)

Bestuur

Uitslag in Limburg van de verkiezingen voor de Provinciale Staten van maart 2003 en maart 2007 (links) en voor de Tweede Kamer van november 2006 (rechts):

Uitslag Statenverkiezingen
Partij	2003		2007
	Stemmen in %	Zetels	Stemmen in %	Zetels
CDA	42,6	28	35,4	18
SP	5,8	4	18,6	9
PvdA	21,7	14	15,9	8
VVD	14,5	9	14,5	7
GroenLinks	5,6	3	4,2	2
Partij Nieuw Limburg	3,8	2	3,8	1
PvdD	-	-	2,6	1
D66	3,7	2	2,3	1
LPF	2,3	1	-	-
Opkomst	44,6	63	44,0	47

Uitslag Kamerverkiezingen 2006
Partij	Stemmen in %	+/- (2003)
CDA	28,6	- 8,9
SP	20,6	+ 13,4
PvdA	20,3	- 6,3
PVV	11,5	-
VVD	10,8	- 3,3
GroenLinks	3,4	- 1,1
PvdD	1,5	+ 0,9
ChristenUnie	1,2	+ 0,9
D66	1,1	- 1,8
LPF	0,2	- 5,1
SGP	0,1	+ 0,0
Opkomst	77,9	+ 2,6

Mutaties Provinciale Staten:

• LPF hernoemd tot Limburgs Belang

College van Gedeputeerde Staten:

• "Gouverneur" (Commissaris van de Koningin): L.J.P.M. (Léon) Frissen - CDA
• Gedeputeerde: H.T.J. (Herman) Vrehen - CDA
• Gedeputeerde: O.M.T. (Odile) Wolfs - PvdA
• Gedeputeerde: G.H.M. (Ger) Driessen - CDA
• Gedeputeerde: N.M.J.G. (Noel) Lebens - CDA
• Gedeputeerde: H.M. (Bert) Kersten - PvdA
• Provinciesecretaris: W.L.J. (Wim) Weijnen

Geschiedenis

Zie Geschiedenis van Limburg voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Nederland, Limburg, Luxemburg en de grens van de Duitse Bond in 1860

Winter in Limburg

Politiek gezien was Limburg traditioneel een lappendeken, wat gedeeltelijk de grote verscheidenheid aan dialecten kan verklaren: elke gemeente heeft zijn eigen dialect, waarbij er soms binnen een gemeente (zie Venlo) grote verschillen kunnen bestaan.

De eerste bewoners waarvan sporen zijn gevonden waren Neanderthalers die in Zuid-Limburg bivakkeerden. In het neolithicum werd hier vuursteen gewonnen in ondergrondse mijnen onder andere bij Rijckholt waar men heden nog zo'n mijn kan bezichtigen. In de Romeinse tijd werd Limburg grondig geromaniseerd en veel huidige dorpen en steden werden toen gegrondvest. Na de Romeinen hadden de Franken het hier voor het zeggen. Na de opdeling van het Frankische rijk behoorde het gebied van het huidige Limburg, evenals de rest van Nederland, tot in de nieuwe tijd tot het Heilige Roomse Rijk.

Het grondgebied van het huidige Limburg was vanaf de vroege Middeleeuwen meestal verdeeld tussen het Hertogdom Brabant, Hertogdom Gelre, Hertogdom Gulik, het Prinsbisdom Luik en de prinsbisschop van Keulen. Deze hertogen en bisschoppen waren nominaal onderhorigen van de Keizer van het Roomse Rijk maar in de praktijk gedroegen ze zich als onafhankelijke vorsten die vaak onderling in oorlog waren. Hun conflicten werden dikwijls op Limburgs gebied uitgevochten wat zo dan ook bijdroeg aan de versnippering van het gebied.

In de Nieuwe Tijd was Limburg grotendeels verdeeld tussen Spanje en diens opvolger Oostenrijk, Pruisen, de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, het Prinsbisdom Luik en tal van zelfstandige kleine heerlijkheden.

In 1794 werden de lage landen bezet door het Franse revolutionaire leger en kwam het grootste deel van de twee huidige Limburgse provincies onder direct Frans gezag. Het gebied werd toen voor het eerst een bestuurlijke eenheid onder de naam Département de la Meuse inférieure ofwel het departement Beneden-Maas. Na de Franse tijd, bij de vorming van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, werd een deel van de huidige provincie bij Brabant gevoegd en werd het resterende deel op gezag van Willem I Limburg genoemd.

Op het Congres van Wenen in 1815 werd de grens tussen Nederland en Pruisen bepaald op een afstand van een kanonschot gemeten vanaf de rivier de Maas.

In 1830 sloot geheel Limburg, met uitzondering van Maastricht en Mook, waar Nederlandse garnizoenen waren gelegerd, zich aan bij de Belgische Revolutie. De tijdelijke hoofdstad werd Hasselt. In 1831 werd in het Verdrag der XXIV artikelen, dat het definitieve grensverloop tussen Nederland en de nieuwe Belgische staat vastlegde, bepaald dat het oostelijk deel van Limburg naar Nederland zou terugkeren en tevens als hertogdom bij de Duitse Bond zou worden aangesloten, ter compensatie voor het verlies van westelijk Luxemburg. België zou ter compensatie recht krijgen op een verkeersverbinding door Nederlands Limburg naar Duitsland, de latere IJzeren Rijn. Koning Willem I bleef zich lang tegen de Belgische afscheiding verzetten, maar aanvaardde het verdrag uiteindelijk in 1839. Sindsdien is Limburg gesplitst in een Belgisch en een Nederlands deel. Onder de bevolking ontstond in 1838 nog een protestbeweging tegen de splitsing en tegen aansluiting van oostelijk Limburg bij Nederland, maar die haalde niets uit.

In maart 1848 brak in de Duitse Bond de Maartrevolutie uit, die streefde naar een Duitse eenheidsstaat op liberale grondslag. De Limburgse vertegenwoordigers in het nieuwe Frankfurter Parlement beijverden zich voor aansluiting bij deze Duitse eenheidsstaat. Uiteindelijk mislukte de revolutie en werd de confederale Duitse Bond heropgericht.

De bijzondere positie van Limburg duurde tot 1866, toen de Duitse Bond uiteenviel als gevolg van de tweestrijd tussen Pruisen en Oostenrijk. Tot 1906 bleef de provincie formeel de titel "hertogdom" gebruiken, hoewel het sinds 1866 een gewone provincie was. Vandaag herinnert alleen het gebruik, de Commissaris van de Koningin met gouverneur aan te spreken, nog aan deze tijd.

Na de Eerste Wereldoorlog, waarin Nederland neutraal was gebleven, kwam in België een beweging op gang die ijverde voor de annexatie van Limburg en Zeeuws-Vlaanderen, als 'straf' voor de vermeende Duitsgezindheid van Nederland. Hierop werd in Limburg gemengd gereageerd: sommigen steunden al dan niet openlijk de Belgische eisen, zoals het katholieke Tweede Kamerlid Henri Groenendael dat prompt door de RKSP geroyeerd werd.

De economie van de Nederlandse provincie Limburg heeft twee generaties lang in het teken gestaan van de steenkoolwinning. De exploitatie van de steenkoolmijnen kwam betrekkelijk laat op gang: aan het begin van de 20e eeuw. Na de Tweede Wereldoorlog werden de mijnen niet langer rendabel gevonden. Omstreeks 1965 werden ze gesloten, hetgeen geruime tijd een hoge werkloosheid heeft veroorzaakt, want vóór de sluiting had niet minder dan 15% van de beroepsbevolking in de mijnen gewerkt. Nederlands en Belgisch Limburg waren de enige steenkoolwinningsgebieden in West-Europa, waaromheen geen staalindustrie werd gebouwd. De overheden van beide landen hadden hun zware industrie in de Franstalige gebieden respectievelijk in de Randstad.

De voormalige Staatsmijnen gingen gedeeltelijk verder als het chemieconcern DSM. Ook de logistiek is een belangrijke arbeidsgever in de provincie. Heden is Limburg een redelijk welvarende provincie die steeds meer economische, culturele en bestuurlijke banden aangaat met het Duitse en Belgische grensgebied: de Euregio.

Religie

Geen enkele andere provincie in Nederland kent procentueel zoveel christenen (= katholieken) als Limburg. Terwijl in andere - noordelijke - provincien de niet-gelovigen in de meerderheid zijn is driekwart van de Limburgers katholiek. Limburg is al sinds de Romeinse tijd katholiek en achtereenvolgens zetelde er in Maastricht, Luik en Roermond een bisschop die het grootste gedeelte van het Limburgse gebied onder zijn geestelijke hoede had. Maar ook de bisschop van Keulen had grote gebieden onder zijn gezag. Vanaf de Nieuwe tijd zetelt de bisschop in Roermond en het bisdom Roermond valt tegenwoordig samen met de provincie Limburg. Vanaf ongeveer 1900 en vooral na de eerste wereldoorlog verzuilde Limburg sterk (evenals de rest van Nederland). Bijna het gehele openbare leven zoals scholing, gezondheidszorg en vrijetijdsbesteding werd door door de kerk aangestuurde verenigingen, vakbonden, etc. beheerst. Iedere katholieke Limburger werd geacht hieraan deel te nemen en de sociale controle hierop was groot. Dit wordt ook wel het tijdsbestek van het rijke roomse leven genoemd. Na het Tweede Vaticaans Concilie en tijdens de roerige jaren 60 brokkelde dit snel af. Het aandeel kerkelijken bleef wel nog lange tijd erg hoog, maar recentelijk is een scherpe daling zichtbaar: is in 2000 nog 95% van de Limburgers geregistreerd als katholiek, in 2006 is dat gedaald tot 75%. Het zondagse kerkbezoek, eens verplicht voor elke katholiek die niet ziek/ bedlegerig was, is volgens de laatste KASKI data afgenomen tot 3 % van de bevolking. Volgens een steekproef van het CBS was in 2003 nog 78% katholiek, tegenover 2% hervormd of gereformeerd, 5% andersgodsdienstig (moslims, evangelicalen) en 15% niet kerkelijk.

Gemeenten

Rivieren en beken

Waters in Limburg zijn:

Onderwijs

Zie onder andere Lijst van middelbare scholen in Limburg (Nederland)

Bekende Limburgers

Zie Lijst van Limburgers (Nederland) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zie ook

• Lijst van voormalige gemeenten in Limburg
• Lijst van gemeenten in Limburg naar inwonersaantal
• Lijst van gouverneurs van Limburg
• Zuid-Limburg (Nederland)
• Belgisch Limburg
• Limburgs streekproduct
• Parkstad Limburg
• Gemeentelijke herindeling in Midden-Limburg

Bronnen

Externe link

• Officiële site van de provincie Limburg

Koninkrijk der Nederlanden
Landen: Aruba · Nederland · Nederlandse Antillen Provincies van Nederland: Drenthe · Flevoland · Friesland · Gelderland · Groningen · Limburg · Noord-Brabant · Noord-Holland · Overijssel · Utrecht · Zeeland · Zuid-Holland Eilandgebieden van de Antillen: Bonaire (met Klein Bonaire) · Curaçao (met Klein Curaçao) · Saba (met Green Island) · Sint Eustatius · Sint Maarten