Charles Montesquieu

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Charles Louis de Secondat, baron de La Brède et de Montesquieu (kasteel La Brède bij Bordeaux, 18 januari 1689 – Parijs, 10 februari 1755) was een Frans filosoof. De huidige politieke inrichting van westerse democratieën is gebaseerd op ideeën van hem en John Locke. Montesquieu was een voorloper van de sociologie en van groot belang voor de Verlichting.

Inhoud 1 Perzische brieven 2 Over de geest van de wetten 3 Strafrecht 4 Montesquieu over de scheiding der machten 5 Publicaties

[bewerk] Perzische brieven

In 1721 publiceerde hij de invloedrijke satire "Perzische brieven" (Lettres Persanes), waarin twee Perzen Europa bezoeken en met hun kritische beschouwingen de spiegel voorhouden. Dit werk is ook nu nog zeer leesbaar. Met dit brievenboek werd Montesquieu beroemd. Uit interesse ging hij politiek en geschiedenis bestuderen.

[bewerk] Over de geest van de wetten

In 1748 publiceerde hij zijn "Over de geest van de wetten" (De l'esprit des lois). Dit was een grote studie van republieken, monarchieën en despotieën. Montesquieu keerde zich onder meer tegen de slavernij en zocht naar manieren om de vrijheid te vergroten en tirannie te voorkomen.

In het hoofdstuk "Over de Engelse staatsinrichting" kwam hij tot de conclusie dat dit mogelijk was door het scheiden van de machten. In deze leer van de trias politica gaat het om het drietal van de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechtsprekende macht. Een sterke bovenklasse was volgens hem noodzakelijk om machtsmisbruik te voorkomen. De drie machten moesten elkaar controleren en voorkomen dat één macht de bovenhand kreeg. Zij dienden om de vrijheid en gelijkheid van de burger te behouden. De dertien Parlementen van Frankrijk waren volgens Montesquieu de manier om koninklijk despotisme tegen te gaan.

Met dit boek beïnvloedde Montesquieu de tsarina Catharina II van Rusland. De grondwet van de Verenigde Staten in 1789 en die van Frankrijk in 1791 zijn voor een groot deel op deze theorie gebouwd. Ook de andere West-Europese staten baseren hun grondwetten op dit principe.

[bewerk] Strafrecht

Charles de Montesquieu droeg bij aan de ontwikkeling van het strafrecht. Met Cesare Beccaria is hij van belang voor het vigerend strafrecht in Nederland. Hij verzette zich tegen de toen bestaande folterpraktijken. In zijn optiek dienden de straffen in verhouding te staan tot de misdrijven (proportionaliteitsbeginsel). Hierbij gaf hij de voorkeur aan geldstraffen boven lijfstraffen. Hij was ook één der eersten die de preventiegedachte op de voorgrond plaatsten. Hij onderscheidde `wereldlijke' misdaden en `misdaden jegens God'. Deze laatste dienden niet door het wereldlijk strafrecht te worden bestraft.

[bewerk] Montesquieu over de scheiding der machten

"Als de wetgevende macht verenigd is met de uitvoerende macht in een persoon of in een bestuurlijk lichaam, dan is er geen vrijheid, omdat men moet vrezen dat dezelfde monarch of senaat die tirannieke wetten uitvaardigt ze ook tiranniek zal uitvoeren.

Ook is er geen vrijheid als de rechterlijke macht niet gescheiden is van de wetgevende en uitvoerende macht. Als deze samengaat met wetgevende macht dan wordt de macht over leven en vrijheid van de burgers willekeurig, want de rechter zou wetgever zijn. Als deze samengaat met de uitvoerende macht, dan kan de rechter de macht verwerven van een tiran.

"Alles zou verloren zijn als een en dezelfde man of een lichaam van belangrijke mannen, zij het van de adel of uit het volk, deze drie machten zou uitoefenen. Omdat in een vrije staat iedere mens vrij is, moet het gehele volk de wetgevende macht uitoefenen. Omdat dit in grote staten niet mogelijk is, moet de wetgevende macht door volksvertegenwoordigers uitgeoefend worden. Het grote voordeel van het uitoefenen van de wetgeving door vertegenwoordigers bestaat hierin, dat deze de nodige bekwaamheid hebben om te beraadslagen. Het volk is daartoe in geen geval bekwaam. Hierin ligt juist één van de voornaamste wantoestanden van de democratie."

[bewerk] Publicaties

• La cause de la pesanteur des corps
• La damnation éternelle des païens (1711)
• Système des Idées (1716)
• Lettres persanes (1721)
• Le Temple de Gnide (1724), roman
• Histoire véritable d'Arsace et Isménie (1730), roman
• Considérations sur les causes de la grandeur des Romains et de leur décadence (1734)
• De l'esprit des lois (1748)
  • Vertaling door Jeanne Holierhoek: "Over de geest van de wetten", druk 2006, 904 blz., uitgeverij Boom - Amsterdam, ISBN 9085060729
• La défense de « L'Esprit des lois » (1750)
• Pensées suivies de Spicilège
• Le flux et le reflux de la mer
• Mémoires sur la fièvre intermittente
• Mémoires sur l'écho
• Les maladies des glandes rénales
• La pesanteur des corps
• Le mouvement relatif
• Les caprices de la mode, brief