Pamplona
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Breuker. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Breuker aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
Pamplona is de hoofsjtad van de Noord-Sjpaanse autonoom gemaensjap Navarra. Doer Baskische nationaliste waeërt dees sjtad aoch gezieë es de historische hoofsjtad van 't Baskeland. De Baske neume de sjtad Iruña (of volges de Baskische sjpraokacademie Iruñea), wat "de sjtad" betaekent.
I Pamplona woeëne bekans 197.000 luuj.
Pamplona sjtaet bekind óm de San Fermín-fieëste die jaorliks begin juli waeëre gehoute, woeëva e bereumd óngerdael 't sjtererenne (encierros) is. Bie dit sjpektakel renne jóng mansluuj zoeë flot mäögelik vuur zès gevechssjtere oet doer de sjmaal sjtraote van de binnesjtad.
Pamplona is aoch de ieësjte Sjpaanse sjtad op aen van de pelgrimsroutes va Frankriek nao Santiago de Compostela. Jiëker jaor laope doezende pelgrims oet d'r ganse welt doer of langs de sjtad óngerwaeëgs nao hun besjtömming, 800 kilomaeëter wiejer.
Inhawd |
[bewirk] Geografie
Pamplona ligkt op 'n klein hoeëgvlakde, op 443 maeëter baoëve d'r zieësjpegel. De sjtad ligkt aan de Arga, 'n zierevier van de Ebro. 't Gebeed rónd de sjtad is bergachtig, d'r hoeëgste berg i g'n gaeëgend is de Peña Izaga va 1353 maeëter. 't Gaet hiebie óm 'ne oetlaoper van de Pyreneje.
't Historische centrum va Pamplona ligkt op g'ne rechteroever van de Arga. 't Sjtadsbild waeërt doer 'ne groeëte en good beware gebleve 16e ieëwse citadel en 'n groeëte 15e-ieëwse gotische kathedraal bepaold. Centraal in de sjtad ligkt 't Plaza del Castillo mit ziene oetlaop nao de ouw mert vuur 't raodhoes aan 't Plaza de la Constitución.
Óngevaer driekwart van de sjtadsmoer sjtaet nog uëverind naodat dees in de 16e ieëw is herboewd.
[bewirk] Klimaat
I Pamplona hieësjt 'n uëvergangsklimaat tösje zieëklimaat en landklimaat. 't Gebeed te zuje va Pamplona is werm, druuëg en liekt väöl op 't landsjap in de maeste daele va Kastilië. Te noorde is 't aevel keul en liekt 't mieë op 't greune landsjap in Aquitanië. De zoeëmesj i Pamplona zint druuëg en werm, de wintesj ieërder vóchtig en koud.
[bewirk] Historie
Pamplona waeërt al mieë es 2000 jaor bewoeënd. In 't jaor 74 v. Chr. woeërt de sjtad op de plaatsj van 'n besjtaoënde neerzètting gesjtichd es Pompeiopolis, waorsjienlik doer d'r Romeinse generaal Pompeius. Deze naam verbasterde al flot tot Pompaelo en oetindelik dus tot Pamplona.
I 778 woeërt Pamplona veruëverd doer Karel d'r Groeëte.
Vanaaf 905 waor Pamplona hoofsjtad van 't Kuëninkriek Navarra, dat in de ieësjte ieëw va ge besjtaoën bekind stóng es 't Kuëninkriek Pamplona. I 1512 kaom 't aa Sjpanje.
Saer de zèsde ieëw is Pamplona 'ne bussjopszaeëtel en waor vreuger 't centrum van de Baskische kerstening.
