زبان چکی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
زبان چِک یا چِکی (به چکی:čeština،تلفظ:چِش‌تسی‌نا) یکی از زبان‌های اسلاوی و در کنار زبان‌های اسلوواک، لهستانی، پومرانی و سورابی شاخه باختری اسلاوی را در برمی گیرد. چکی زبان جمهوری چک و چک‌های سراسر جهان می‌باشد. گویش‌وران این زبان را ۱۲میلیون برآورد می‌کنند. این زبان با زبان اسلوواک بسیار نزدیک است و در درجه‌ای کمتر با زبان لهستانی.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] نام وتاریخچه
نام بومی این زبان čeština از نام چک‌ها که از تیره‌ی اسلاوی بودند گرفته شده‌است. اینان در مرکز بوهم جاگیر شدند و با دیگر گروه‌های اسلاو همسایه زیر فرمان دودمان پرژمیسلید هم‌پیمان گشتند. ریشه این نام آشکار نیست. برپایه یک استوره این نام از نیا چک -کسی که این قبیله را به سرزمینشان رساند- گرفته شده‌است.
زبان چکی از زبان پیشااسلاوی در نزدیک به هزاره یکم (پیش از میلاد) پرورش یافته‌است.
[ویرایش] زبان‌های چک و اسلواک
چک‌زبانان و اسلوواک‌زبانان به خوبی زبان یکدیگر را می‌فهمند، البته به جز کسانی که در دو دهه پیش زاده‌شده‌اند که کمی سخت‌تر زبان هم را درک‌می کنند. دلیل آسانی فهم این دو زبان به پیشینه کشور چکسلواکی برمی‌گردد که تا پیش از ۱۹۹۳ که دو کشور چک و اسلواکی از هم جدا شدند مردمان چک و اسلواک‌زبان با هم پیوند روزمره داشتند و تلویزیون و رادیوی ملی برای هر دو زبان برنامه‌های فهم‌پذیر داشت. هم‌اکنون هم برنامه‌های تلویزیون چک به ویژه در زمینه برنامه‌های اقتصادی برای اسلواک‌زبانان به آسانی درک‌پذیر است. زبان اسلواک نیز در نتیجه کوچ اسواک‌زبانان در جمهوری چک به گوش آشناست.
[ویرایش] ریخت‌شناسی
مانند بسیاری دیگر از زبان‌های اسلاوی (به جز نام‌های عادی در بلغاری و مقدونی) واژهها (به ویژه نام‌واژه‌ها، کارواژه‌ها و صفت‌ها) ریخت‌های گوناگونی در زبان چکی دارند. به این دید زبان‌های اسلاوی و از آن دسته زبان چک نزدیکی بیشتری به خاستگاه هند و اروپایی خود به نسبت دیگر زبان‌های این خانواده دارند. افزون بر این دستورهای ریخت‌شناسی واژگان به شدت بی‌قاعده هستند و بسیاری از واژگان دگرش‌های رسمی، گفتگویی و نیمه‌رسمی دارند. جایگشت واژهها در جمله در این زبان امری‌است شدنی.
[ویرایش] صداشناسی
زبان چکی دارای ۱۰ واکه می‌باشد،پنج واکه کوتاه و پنج واکه بلند. واکه‌های کوتاه اینها هستند:
- /ɪ/ که با حرف y نمایش داده‌می‌شود.
- /u/ که با حرف u نمایش داده‌می‌شود.
- /ɛ/ که با حرف e (گاه با ě) نمایش داده‌می‌شود.
- /a/ (در عمل واکه ناپُر مرکزی باز [ä]) که با حرف a نمایش داده‌می‌شود.
- /o/ (درعمل واکه پر پشت میانی [o̞]) که با حرف o نمایش داده‌می‌شود.
واکه‌های بلند:
- /iː/ که با حرف‌های í و ý نمایش داده‌می‌شود.
- /uː/ که با حرف‌های ú و ů نمایش داده‌می‌شود.
- /ɛː/ که با حرف é نمایش داده‌می‌شود.
- /aː/ که با حرف á نمایش داده‌می‌شود.
- /oː/ که با حرف ó نمایش داده‌می‌شود.
همچنان در چکی سه صدای ترکیبی هست:
- /aʊ̯/ که با au نمایش داده‌می‌شود.(بیشتر در وامواژگان دیده می‌شود)
- /eʊ̯/ که با eu نمایش داده‌می‌شود.(تنها در وامواژگان دیده می‌شود)
- /oʊ̯/ که با ou نمایش داده‌می‌شود.
صداشناسی زبان چکی برای گویش‌وران دیگر زبان‌ها می‌تواند بسیار دشوار باشد زیرا املای برخی واژگان در این زبان دارای حرف صداداری نیست. برای نمونه واژه‌های ztvrdl (سفت‌شده)، vlk (گُرگ)، smrt (مرگ) و یا جمله Strč prst skrz krk (انگشت در گلویت بکن) که در آنها نبود حرف صدادار واگفت آنها را دشوار می‌سازد؛ولی چون واج‌های l و r در این زبان پرطنین گفته‌می‌شوند تا اندازه‌ای نقش یک واکه را بازی می‌کنند. همچنین حرف ř که آوایی یگانه در زبان چکی است و بیان آن برای ناچکی‌زبانان بسیار دشوار می‌باشد و آوایی است میان ر و ژ.
[ویرایش] چند جمله روزمره
- Dobrý den : بدرود
- Dobrou noc : شب‌خوش
- Děkuji : سپاس‌گذارم
- Vítejte : خوش‌آمدید
- Jak se máš : چطوری؟ (خودمانی)
- Jak se máte : چطوری؟ (رسمی)
- Mám se dobře : خوبم
[ویرایش] منبع
Wikipedia contributors, "Czech language," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Czech_language&oldid=184102726 (accessed January 17, 2008).
|
|||||||
| زبان‌ها و گویش‌های اسلاوی | |||
| اسلاوی شرقی | بلاروسی | اسلاوی شرقی باستان† | گویش نووگورود باستان† | روسی | روسین | روتنی† | اوکراینی | ||
| اسلاوی غربی | چکی | کاشوبی | کنانیک† | سورابی پایین | پانونی روسین | پولابی† | لهستانی | پومرانی† | اسلوواک | اسلووینسی† | سورابی بالا | ||
| اسلاوی جنوبی | بلغاری بانات | بلغاری | اسلاویک کلیسایی | مقدونی | اسلاوونیاک کلیسایی باستان† | زبان صرب‌و‌کروات (بوسنیایی, بونیه‌واک, کروات, مونته‌نگروئی, صربی, شوکاک) | اسلاویک یونان | اسلونیایی | ||
| دیگر زبان‌های اسلاوی | نیااسلاوی† | روسه‌نورسک† | اسلاووصربی† | اسلوویو | ||
| †زبان‌های مرده | |||
