Drenthe
Uut Wikipedia
|
|||||
 |
|||||
| 'Oôdstad | Assen | ||||
| Commissaoris van de Konienginne |
Relus ter Beek | ||||
| Belangriekste godsdienst(en) | protestant, katteliek | ||||
| Belangriekste streektaele(n) | Drents (Greuniengs, Stelliengwarfs) | ||||
| Oppervlakte - Land - Waeter |
zevende 2642 km² 38 km² |
||||
| Inweuners - Totaol - Bevolkiengsdichteid |
tiende 483.173 (2005) 183 inw./km² |
||||
| Volkslied | Mijn Drenthe | ||||
| Officiële website | http://www.drenthe.nl | ||||
Drenthe (Nedersaksisch ok wè Drentie) is 'n provincie van Nederland. Ze grenst in 't noôrden an Greunienge, in 't westen an Friesland, in 't zuudwesten an Overijssel en in 't oôsten en zuudoôsten an Duutsland. D'n oôdstad is Assen. Drente is nae Zeêland de minst verstedelikte provincie en nae Flevoland en Zeêland de Nederlandse provincie mee de minste inweuners.
In'oud |
[bewerk] Geografie
't Groôste deêl van Drenthe leit op 't Drents plateau, wat-a gevurmd wier in de leste iestied en bestaet uut grind- en zandafzettiengen, bedekt mee zand. 't Plateau leit op zoô'n tien toet twinteg meter oôgte. Over 't plateau leit d'n Ondsrugge, die van Emmen toet an Greunienge loôpt. D'n oôste top daervan leit bie Emmen en is 32 meter. Inmiddels is t'r a 'n vuuloôpe, de VAM-berg, die mee 40 meter oôger is as de'n oôste natuurlike top. In de rest van de provincie bluve de oôteverschillen beperkt toet 'n paer meters.
Op de zandgebieden in 't centraole en oôstelike deêl van de provincie leit 'n oud en gevarieerd landschap. De plekken stammen meêstentieds al uut de middeleêuwen of nog vee vroeger en bin naebie steeds as brienkdurpen gebouwd. Toet in de negentiende eêuwe was naebie eel dit ouwe Drenthe mee eie bedekt, daer-an de schaepen op deeë graeze. De schaepenteêlt was 't belangriekste middel van bestae omdat de grond vò akkerbouw te aerm was. Mee de komst van kunstmest wier de grond ok te gebruken vò akkerbouw en was de eie overbooieg. Vanaf dien tied wier de eie ontgonne toet landbouwgrond of mee bos beplant. De vele beken uut 't land wiere rechtgetrokken en de essen wiere deu ruilverkaevelienge gemoderniseerd. 't Landschap is daedeu ingriepend veranderd. Vandaeg d'n dag prebere ze dat ouwe landschap te be'ouwen en ier en daer te erstellen.
't Oôsten en zujen van de provincie bestaet vònaemelik uut veenkolonies. De landschappen daer bin vee joenger en zoô meugelik nog ingriepender veranderd. Vreuger waeren die gebieden zoô goed as onbeweund, moerasachteg en bedekt mee 'n dikke laeg veen. Vòraol vanaf de nieuwe tied begonne ze ier systemaotisch en op groôte schael turf te steken. D'n afgegraeve grond wier dan gebruukt vò landbouw, deêze grond was en is 'n stik rieker as in midden-Drente. De nederzettiengen in dit gebied bin nog stikke joenk en è aollemaele deuzichtege naemen die endege op bevobbild -veen (Hoogeveen), -beek (Schoonebeek), -mond (Exlooërmond), -kanaal etc., of bestae uut Nieuw mee 'n pleknaem (Nieuw Dordrecht). 't Zujen van de provincie wier as eerste ontgonne; in de negentiende eêuwe begon de eel groôtschaelege ontginnienge in de venen bie de Duutse grenze. De turfwinnienge, die tot diepe in de twintegste eêuwe dierde, gebeurde lengst kanaolen die d'r dan ok vee bin in Drenthe. Lengt die kanaolen ontstoeng ok de vò die streken zoô typische lintbebouwienge, mee lintdurpen, ge'uchten en buurten die-an d'r eige kilometers kunne uutstrekke. Sporaodisch is t'r wat oôgveen overgebleve: 't Bargerveen in 't zuudoôsten en 't Fochteloërveen op de grenze mee Friesland.
[bewerk] Geschiedenisse
Drenthe wier in de oudste tieën al beweund, sterker nog: juust ier bin eel vee sporen van prehistorische beweunienge te vinden. Van de 53 hunebedden in Nederland leie d'r 51 in Drenthe (de aore tweê bin in Greunienge te vinden). In de Veenkolonies bin ok archeologische sporen gevonde, zoô-as d'n outere wegt bie Nieuw-Dordrecht (gemeênte Emmen), die-a moet stammen uut d'n tied van vò de vervenienge.
Drenthe oor vò 't eêst genoemd in 820, as Threant. De naem moe zeker in verband gebrocht ore mee 't telwoord drie maer oe, daer is nog gin dudelik'eid over. Sommegen zeie dat Drenthe in dien tied vanuut Utrecht gezieë 't derde gebied was en Twenthe 't tweêde. Aore meêne dan d'r toen drie dingspelen waeren; dan moete 't d'r laeter meêr zien ge'ore, wan d'r is aors niks bekend as dat Drenthe zes dingspelen ao. Die dingspelen waere gebieden die rechtspraeke, 't landbouwwezen regelde en ok as kerkelike indeêliengseên'eden diende. De Landschap Drenthe ao 'n volksvertegenwoordegienge mee afegvaerdegden uut alle dingspelen, die d'n Etstoel genoemd wier. An 't oôd van d'n Estoel stoeng 'n drost. Drenthe oorde in 't begin bie 't ertogdom van Gozelinus, vandae d'n ertogskroône op 't waepenschild.
In 'n oorkonde uut 944 oor 't gebied an d'n bischop van Utrecht gegeve as jachtgebied; laeter (in 1024 en 1046) oor Drenthe 'n graefschap genoemd daer-a d'n bischop graef over is. In dien tied oorde Greunienge en de Stelliengwerven ok bie Drenthe. De stad Coevorden ao deuloôpend twisten mee d'n bischop van Utrecht, dien d'n keêr op keêr versloeg, toet 't in 1395 d'n bischop toch lukte eel Drenthe te onderwerpen. In 1412 wier 't landrecht ingesteld. Gedierende de zestiende eêuwe ontwikkelde d'n Etstoel d'r eige toet 'n Landdag, laeter de Staeten van Drenthe genoemd.
Drenthe kwam in 1522 in anden van Gelre, en goeng mee de rest van Gerle in 1536 over an Kaerel V. 't Lutheranisme en calvinisme sloge in Drenthe nie an: de provincie bleef overwegend katholiek. Nae de veroverienge deu de staeten wier 't protestantisme van bovenaf opgeleid en 't dierde nog tientallen jaeren eer dat Drenthe goed calvinistisch g'ore was. In d'n tied van de Republiek wier Drenthe bepaeld achtergesteld: 't wier nie belangriek genoeg gevonde vò 'n stemme in de Staeten-Generaol mae moch wè belastienge afdraegen. In tegenstellienge toet de Generaliteitslanden aod 't wè z'n eige Staeten (de landdag, zie bove) en koos 't z'n eige stad'ouwer, meêstentieds d'nzelfden as dien van Greunienge.
In 1798 wier Drenthe deêl van 't vreêd groôte departement van d'n Ouwen IJssel. In 1801 wiere de ouwe gewestgrenzen weer ersteld, maer Drenthe kwam noe bie Overijssel (tegaere 't ouwe begrip Oversticht). Onder Lodewiek Napoleon was Drenthe is z'n ouwe vurm weêr 'n eige departement, as deêl van 't Franse riek (1810-1813) wier 't zaeme mee Greunienge 't departement van de Westerems. Nog tiedens 't Soeverein-Prinsdom (1813-1815) was Drenthe 'n Landschap en gin volwaerdege provincie; mee de stichtienge van 't Konienkriek kwam daer 'n ende an.
[bewerk] Politiek en bestier
[bewerk] Provincie
De Provinciaole Staeten van Drenthe bestae uut 41 zetels. Toet 2007 waeren dat d'r 51. Sins maert 2007 is de verdeêle as volgt:
|
PvdA |
13 |
D66 verdween bie deze verkieziengen glad uut de Staeten.
't College van Gedeputeerde Staeten steunt op 'n coalitie van PvdA, VVD en ChristenUnie. Commissaoris van de Konienginne is Relus ter Beek van de PvdA.
[bewerk] Gemeênten
Nae der 'erindeêlienge van 1998 - d'n eêrste en de lèste in de eêle provincie - bleve d'r nog twaolef gemeênten over:
|
|
 |
[bewerk] Waeterschappen
Drenthe valt onder de waeterschappen Noorderzijlvest, Hunze en Aa's, Reest en Wieden en Velt en Vecht. Alleviere loôpe ze deu op 't grondgebied van aore provincies.
[bewerk] Justitie
Drenthe valt saemen mee 't arrondissement Assen, wat-a ressorteert onder 't Of van Leeuwarden.
[bewerk] Cultuur
[bewerk] Godsdienst
Nog ongeveer 30% van de Drentse bevolkienge oort bie 'n kerkgeneutschap. De provincie is overwegend protestants: 19,3% van de bevolkienge is angeslote bie de PKN, maer 3,4% in orthodoxe kerken die buten de fusie bin gebleve. 7,4% is katholiek. Moslims maeke 1,7% van de bevolkienge uut.
[bewerk] Taele
De dialecten die-an ze in Drenthe spreke ore meêstentied saemengebrocht in de groep van 't Drents, awast è ze niks meer gemeên as dan ze aollemaele Nedersaksisch bin. De dialecten uut 't uterste noorden en oôsten valle onder 't Greuniengs. 't Westelijke Drents is goed in te deêlen bie 't Stelliengwerfs. Ok 't Drents wat d'r dan overbluuft is vreêd versnipperd. De Drentse dialecten ore nog deu ongeveer de elt van de bevolkienge gesproke, wat relatief weineg is a je 't mee aore provincies vergliekt (Zeêland: minstens zesteg percent, Greunienge: tweê derde). Drenthe ei 'n lange traditie van muziek in de streektaele.
