Lat Joor Joob
Ab jukkib Wikipedia.
Lat Joor Joob mi ngi juddoo ca Kër Amadu Yala, atum 1842 g.j, baay ja di Saaxewar Soxna Mbay Jóob, nday ja lingeer Ngoone Latiir Faal.
[Soppi] Ay meloom
Lat joor waxambaane wu jàmbaare la woon, wu amoonug dogu, mu bokkoon ci ñu mag ñi daa jàmmaarlook sancaan yi ci goxub Afrig, mu nekkoon di kenn ci ñi ci gën a jàmbaare, gën cee fés, kenn melul ni moom ci sopp suufam ak ndonoom. Amoon na fit wow kenn du ko doyadil, daawul tiit ak lu man a xew. Nekkoon na njiitul xare lu mag, di aji politig ju ñaw, ju di boroomug jommal. Ci atum 1862 g.j, la ñu fal Latjoor Dammeel ca Kajoor.
[Soppi] Dundam ak jëfam
Ci atum 1864 g.j, la ko Federb dàqe Kajoor, teg ca loxo, bu ko defee Latjoor dellu Riib, fa la ko sëriñub tukulóor ba fate woon di Màbba Jaxu Ba, mu mujjoon nekk ci ron ag kiliftéefam. Màbba mii moo ko manante ci mu dugg ci lislaam.
Latjoor ànd na ak Màbba ca xareb Somb ba kontar Buur-Siin Kumba Ndóof Seen Juuf. Bi ñu rayee Màbba ca xare boobu ca Somb la Latjoor dellu Kajoor, Tubaab yi falaat ko fa bi mu agsee, mu dellu waat di Dameelu Kajoor. Loolu mi ngi jege atum 1871 g.j. Ci atum 1878 g.j, ci la Tubaab yi dogoo ci indi fi yoonug weñ wu saxaar giy jaar ci diggënte Ndar ak Ndakaaru ngir yombal tuxalug gerte gi, waaye Latjoor bañ bañ gu tar, daal di def ag fipp gu mag ak ay àndadoom atum 1882 ba 1883 g.j. Ci noonu xare bi tàkk digganteem ak Tubbaab yi, mu nekkoon xare bu tàng jérr waaye sancaan yi nootoon nañu Latjoor ngir néewug ay ngànnaayam aki jumtukaayi xareem ak bari gi ñu bari woon ñoom jumtukaay yooyu ñeel Tubaab yi. Ci noonu Latjoor ñakkoon pexe, daal di weeruji ca buurub Jolof ba Alburi Njaay, loolu nag di woon atum 1884.
Bi Latjoor jugee Kajoor la Tubaab yi fal Ammari Ngoone Faal muy Dameelu Kajoor, waaye gaaw nañu koo folli ngir ñaxtu gu tar ga waa Kajoor doon ñaxtu loolu. Bu ko defee Samba Lawbe Faal ñëw toog ci jal bi, mooy ki may tubaab bi mu indi fi raay bi. Waaye ak lim leen may ñu indi fi raay bi lépp teewul ñu yong ko ca wetu Tiwaawan, ñaari njiiti Faraas ñoo ko ray, ñooy Chauves ak Spitzer, ñu daal di sàkku ci Latjoor mu bañ a teggati tànk ci suufus Kajoor, waaye Latjoor bañ, dellu Kajoor. Ci noonu xare bu tàng tàkkati ci diggante Latjoor ak Salvatius, ci la Salvatius nangoo Kajoor ci atum 1886, Ñu ray Latjoor ca Deqale aki doomam ak juroom ñaar fukk ak juroom ñatt ciy àndadoom, ci 25 kori 1886. Kureelug xare (battaillon) gi ko ray Valois moo ko jiite woon.
