Motî:waide
Èn årtike di Wikipedia.
waide [f.n.]
1. tchamp po les biesses paxhe. La ene bele waide, la, ti, valet. I n' a nén des biesses a mete so les waides (ramexhné pa L. Remacle). Il ont soyî l' four des waides. Cwand vs avoz ene waide k' est foirt måsseye, vos hagnîz djus, po dzindjner les pixhe-e-lét et les panådes (ramexhné pa G. Belleflamme). Nos dischovréns les waides, les campagnes, les cortis (L. Bukens). Et vola k' å lon, bén lon, beacôp pus bas, dji voe ene imådje ki ravize on dessin d' efant: nosse toetea si ptit å mitan del grande waide (Y. Gendarme). Ki Diè vs dene del rozêye do cir et des cråssès waides, do frumint et do novea vén a make ! (Li Djneze, ratournêye pa L. Hendschel). Loukîz a: pasteure. F. prairie, pâturage. >> li waide rispite u ridjete: li yebe ricrexhe dissu. >> des biesses di waide: des biesse ki paxhèt, eneviè les cenes ki dmorèt e ståve. F. bétail en pâture. >> prinde des biesses a waide: (droet cinsrece) prinde les biesses d' èn ôte acleveu et les mete paxhe so vos tchamps pol såjhon. Loukîz a: trecins. >> mete des biesses a waide: mete ses biesses amon èn ôte cinsî k' a ditrop di waides. F. bail à cheptel. >> evoye po les waides: boerlaedje di cis ki petèt å diale. Franwal: ahåyant po: "on se taille", "barrons-nous". >> waide Mareye-Djaene: aite. F. cimetière.
2. (pus stroetmint)
a) tchamp a paxhî metou dé ene aiwe. F. pré. Les fenaesses vinèt sovint dins les frexhès waides (ramexhné pa G. Belleflamme). Loukîz a: pré.
b) tchamp avou del yebe, et sovint des åbes a fruts, metou dilé l' måjhone. Loukîz a: corti, paxhi. F. verger.
3. yebe. Vos dinroz del waide ås biesses. C' est ddja del viye waide. Li waide ricrexhe dedja li long des pazeas. Li waide est setche, on l' picubrè dabôrd. I semént do fôraedje e l' avoenne po raveur del waide après (ramexhné pa L. Remacle). F. herbe. >> on po d' waide: fistou d' yebe. F. brin d'herbe. >> bosset d' waide: vigreuse bohêye di yebe, sovint k' a crexhou so ene flate. F. touffe d'herbe. >> des lådjès waides, del seure waide: des yebes ki vnèt dins les fagnes, waire nourixhantes po les biesses. F. herbe de prairie humide. >> riper u: xherpyî des waides: råyî del yebe avou ses mwins. F. arracher del l'herbe. >> houkî ene sakî sol plate waide: lyi dmander di s' vini bate foirt å foirt, sins crawyî. C' est vos ki m' a houkî po-z aler sol plate waide (H. Angenot). F. provoquer (en duel). >> måle waide: yebe k' on n' vout nén ki crexhe dins ene dinrêye, dins on corti. Les målès waides crexhèt todi roed. F. mauvaise herbe. Loukîz a: nichté, crouwå. >> leyî ses tchamps a waide: èn nén s' ocuper d' ene sacwè da sinne. Loukîz a: cori a royes.
4. al waide: al yebe (tot l' tins k' les vatches sont dins les tchamps). F. a l'herbe, en prairie.
5. les waides: les waibes (plaeces did ttåtoû d' ene måjhon, ki c' est da vosse). >> i rote so mes waides: i saye di m' apicî ene kimere, èn ovraedje. F. marcher sur les brisées. >> esse foû d' ses waides: esse dins on payis, en ene plaece k' on n' conoxhe nén. Cial, nos estans foû d' nos waides. F. dépaysé(e). >> foû d' mes waides !: dijhêye po evoyî ene sakî evoye. F. hors de ma vue !
Etimolodjeye: riwalonijhî calcaedje do flamind "weide" (tchamp a pasturer); pol sins 5 eto comaxhaedje avou waibe.
| waidaedje [o.n.]
1. plaece avou del yebe. Les djins del hôte avént pacô des grands waidaedjes, c' esteut les grands mwaisses k' avént bråmint des djins ki boutént por zels. On n' a nén ditrop di waidaedje ciste anêye (J. Bastin). F. herbage.
2. yebe a paxhe. Loukîz a: four. I gn a dpus d' waidaedje ezès frexhès anêyes k' ezès setches (J. Bastin). F. herbe à brouter.
Tcherpetaedje: cawete -aedje 2 (aplakêye a on no).
| waidire [f.n.]
1. biesse metowe a waide amon onk.
2. (rabaxhant) feme d' ôte pårt ki s' mareye dins vosse viyaedje. Loukîz a: etrindjire. F. colonisatrice.
Tcherpetaedje: cawete -ire.
Parintêye:
Mots d' aplacaedje:
