Cửu Chân
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Cửu Chân (chữ Hán: 九真) là địa danh cổ của Việt Nam. Cửu Chân qua các thời kỳ lịch sử như sau:
Mục lục |
[sửa] Bộ Cửu Chân thời các vua Hùng
- Nước Văn Lang của các vua Hùng bao gồm 15 bộ. Bộ Cửu Chân khi đó gồm địa phận tỉnh Thanh Hóa và một phần tỉnh Ninh Bình.
Theo Trương Thái Du (sách Cổ sử Việt Nam - một cách tiếp cận vấn đề, NXB Lao Động 2007, và một số bài biên khảo lẻ trên tạp chí talawas) Cửu chân ban đầu chỉ là một khái niệm.
Cửu Chân, chữ Hán là 九真. Có thể hiểu Chân là gốc (như qui chân là trở về gốc) và Cửu tượng trưng cho trời. Nghĩa “gốc” phải lấy trong từ “qui chân” nhưng nghĩa “trời” của Cửu hiện diện khá rõ trong sách Thuyết Văn: 九: 陽之變也 (Cửu : Dương chi biến dã / Là dương (mặt trời) biến hình vậy).
Chiếu theo hàm nghĩa thiên văn, Cửu Chân có thể hiểu là vùng đất hai bên gốc mặt trời. Gốc mặt trời tức là vị trí biểu kiến của mặt trời trên thiên cầu trong ngày xuân phân và thu phân. Vùng Cửu Chân tương đương với thuật ngữ hiện đại là vùng Xích Đạo, hoặc cụ thể hơn là vùng đất có khí hậu Xích Đạo và Nhiệt đới.
Thời Chu trở về trước, người Trung Nguyên khái niệm vùng đất tiếp giáp phía nam của mình là Giao Chỉ. Đến Tần Thủy Hoàng đổi thành Tượng quận. Nhà Tây Hán dùng lại từ Giao Chỉ. Ngành thiên văn học phát triển, cùng lúc với việc người Hán đã đi tới Bắc chí tuyến (Ngang Phiên Ngung, quận Nam Hải, nay là thành phố Quảng Châu, tỉnh Quảng Đông), các sử quan của triều đình Hán đã đặt tên vùng tiếp giáp Giao Chỉ là Cửu chân.
[sửa] Quận Cửu Chân thời thuộc Hán
Thời thuộc Hán (111 TCN-210) Quận Cửu Chân thuộc Giao Châu. Quận Cửu Chân được thành lập là vùng đất bao gồm: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh và một phần Ninh Bình ngày nay. Lúc đó, Quận Cửu Chân gồm 7 huyện: Tư Phố, Cư Phong, Đô Lung, Dư Phát, Hàm Hoan, Vô Thiết.
[sửa] Quận Cửu Chân và huyện Cửu Chân từ sau thời thuộc nhà Đông Ngô
Quận Cửu Chân thuộc nhà Đông Ngô thời Tam quốc, rồi Lưỡng Tấn, tiếp đến là Nam Bắc triều (210-581). Nhà Đông Ngô tách quận Cửu Chân thành hai quận Cửu Chân (Thanh Hóa và một phần Ninh Bình) và quận Cửu Đức.
Lúc đó, quận Cửu Chân được chia làm 7 huyện: Tư Phố, Di Phong, Cư Phong, Trạn Ngô, Kiến Sơ, Phù Lạc, Thường Lạc, Tùng Nguyên.
Thời thuộc Tùy (581-617), quận Cửu Chân gồm 7 huyện: Cửu Chân, Di Phong, Tư Phố, Long An, Quân Ân, An Thuận, Nhật Nam.
Thời thuộc Đường (618-905), quận Cửu Chân xưa được đổi tên thành Ái Châu Cửu Chân quận, là một trong 10 quận trực thuộc Giao Châu. Ái Châu Cửu Chân gồm 6 huyện: Cửu Chân, An Thuận, Sùng Bình, Quân Ninh, Nhật Nam, Trường Lâm.
[sửa] Châu Cửu Chân thời Trần, Hồ
Năm 1397, Trần Thuận Tông đổi làm trấn Thanh Đô, gồm 3 châu và 7 huyện:
- Châu Thanh Hóa gồm: Nga Lạc, Tế Giang, Yên Lạc, Lỗi Giang;
- Châu Ái gồm: Hà Trung, Thống Bình, Tống Giang, Chi Nga;
- Châu Cửu Chân gồm: Cổ Chiến, Kết Thuế, Duyên Giác, Nông Cống;
- 7 huyện là: huyện Cổ Đằng; huyện Cổ Hoằng; huyện Đông Sơn; huyện Vĩnh Ninh; huyện Yên Định; huyện Lương Giang; huyện Cổ Lôi.
