Sansargiller

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Sansargiller

Ayı sansarı (Gulo gulo)

Bilimsel sınıflandırma

Alem:	Animalia (Hayvanlar)
Şube:	Chordata (Kordalılar)
Sınıf:	Mammalia (Memeliler)
Takım:	Carnivora (Etçiller)
Alt takım:	Caniformia (Köpeğimsiler)
Familya:	Mustelidae G. Fischer, 1817

Alt familyalar

Sansarlar (Mustelinae)
Porsuklar (Melinae)
Bal porsukları (Mellivorinae)
Boz porsuklar (Taxidiinae)
Samurlar (Lutrinae)

Su samuru suya bağımlı bir yaşam sürdürmektedir.

Amerikan gelinciğinde de olduğu gibi çoğu sansargiller kürkleri için insanlar tarafından avlanmaktadır.

Avrupa porsuğu sansargillerin arasında nadir rastlanan otoburlardan biridir.

Alaca sansar ya da Benekli kokarca (Vormela peregusna)

Deniz samuru (Enhydra lutris) suda yüzerken

Sansargiller (Mustelidae), etçiller (Carnivora) takımına ait bir familya.

Sansarlar familyasına, sansarların yanında samurlar, porsuklar ve gelincikler de dahildir. Eskiden bu familyaya mensup sayılan kokarcalar (Mephitidae) modern bilimde ayrı bir familya olarak kabul edilir.

[değiştir] Özellikleri

Çoğu sansargilin ortak özelliği uzun ve zarif bir vücut yapısıdır; sadece porsukların ve ayı sansarının vücudu daha iri yapılıdır. Renkleri çoğunlukla kahverengi ya da siyah olur. Bazı türlerde benekler, çizgiler ya da diğer motifler bulunur. Kuyrukları ve bacakları vücutlarına göre kısadır. Her ayağında içeriye çekilemeyen 5 adet tırnak vardır. Çeneleri ve kulakları da kısadır. Diş sayıları türden türe değişmekle birlikte 28 ile 38 arasındadır. Bütün sansargillerin, kokarcalarda da olduğu gibi, koku üretebildiği iyi gelişmiş bir anal bezesi vardır. Bununla kendi bölgelerini işaretleyebilir veya bazı türlerin yaptığı gibi (bal porsuğu) kendini savunmak için pis koku yayabilirler.

Diğer etçiller ile karşılaştırıldıklarında sansargiller genelde küçük yırtıcı hayvanlardır ama en ufakları (fare gelinciği) ve 30 kg ağırlığa kadar varabilen en büyükleri (su samuru, dev samur, ayı sansarı) arasında buna rağmen büyük bir fark vardır.

[değiştir] Dağılım ve yaşam alanı

Neredeyse dünyanın her yerinde sansargillere rastlanabilir. Tek eksik oldukları yerler Avustralya ve Okyanusya bölgeleri, Madagaskar adası ve Karayip adaları'dır.

Sansargiller çok farklı yaşam alanlarında bulunurlar. Bu konuda tek ortak özellikleri fazla kurak bölgeleri sevmemeleridir. Çoğu türleri su yakınında yaşamaya bağımlıdır ve ırmakların, göllerin, bir kaç türü de denizlerin kenarlarında bulunur. Özellikle samurlarda suya bağımlılık çok büyüktür. Deniz samuru Pasifik okyanusunun açıklarında bile yaşayabilir.

[değiştir] Yaşam şekli

Familyanın çoğu türleri hava kararınca aktif olurlar. Gündüz aktif olanlar azınlıktadır. Sansargiller barınak olarak kullandıkları mağaraları her zaman kendileri kazmaz, bazen diğer hayvanlar tarafından kazılmış mağaralara da yerleşebilirler. Çoğu türler yerde yaşarlar ve ince vücutları ile rahatlıkla diğer küçük hayvanların kazdıkları tünellere girip onları avlarlar. Bazıları ağaçlara da tırmanır, ve hatta ağaç sansarı gibi ağaçlarda yaşar. Sansargillerin arasında çok usta yüzücüler bulunur; özellikle samurlar.

Sansargiller neredeyse hep yalnız yaşarlar ve kendilerine sahip edindikleri bölgeyi titizlikle savunurlar. Koku alma ve duyma kabiliyetleri çok iyidir.

[değiştir] Beslenme

Sansargiller genelde etoburdurlar ama mevsime göre farklı derecede bitkisel beslenebilirler. Sansargillerin avladıkları hayvanların büyüklükleri kendilerinden çok daha büyük olmaları ile dikkati çekerler; örneğin gelincikler kendilerinden çok daha büyük olan yaban tavşanını avlarlar ve ayı sansarı hatta orta boylu geyik türlerine bile saldırır.

[değiştir] Üreme

Sansargiller senede bir kez yavru yapar ve gebelik 30-60 gün sürer. Yeni doğan yavrular kör, korumasız ve annelerine çok bağımlıdır, ama kısa süre içinde gelişirler. Çoğu türlerde yavrular 2 ay içinde bağımsız olurlar ve 6-12 ay içinde kendileri üreyebilir olgunluğa ulaşırlar. Ömürleri 5-20 yıl arasıdır.

[değiştir] Türkiye'nin sansargilleri

Bayağı gelincik (Mustela nivalis)
Kakım (Mustela erminea)
Bayağı kokarca (Mustela putorius)
Alaca sansar (Vormela peregusna)
Kır sansarı (Martes foina)
Ağaç sansarı (Martes martes)
Porsuk (Meles meles)
Su samuru (Lutra lutra)

[değiştir] Sınıflandırma

Sansargillerin sınıflandırmasında geleneksel bilimde 55 tür, 20 cins'e ayrılır ve bunlar 5 alt familya'ya bölünür:

Alt familya: Mustelinae
- Cins: Sansar (Martes)
  - Kaya sansarı (Martes foina)
  - Ağaç sansarı (Martes martes)
  - Samur (Martes zibellina)
  - Japon sansarı (Martes melampus)
  - Amerika sansarı (Martes americana)
  - Balıkçıl sansar (Martes pennanti)
  - Sarı boyunlu sansar (Martes flavigula)
    - Tayvan sansarı (Martes flavigula chrysospila)
  - Nilgiri sansarı (Martes gwatkinsi)
- Cins: Gulo
  - Ayı sansarı (Gulo gulo)
- Cins: Eira
  - Tayra (Eira barbara)
- Cins: Gelincik (Mustela)
  - Kolombiya gelinciği (Mustela felipei)
  - Tropikal gelincik (Mustela africana)
  - Kakım (Mustela erminea)
  - Bayağı gelincik (Mustela nivalis)
  - Uzun kuyruklu gelincik (Mustela frenata)
  - Dağ gelinciği (Mustela altaica)
  - Sarı karınlı gelincik (Mustela kathiah)
  - Sibirya gelinciği (Mustela sibirica)
  - Kara çizgili gelincik (Mustela strigidorsa)
  - Malayan gelinciği (Mustela nudipes)
  - Avrupa minki (Mustela lutreola)
  - Amerika minki (Mustela vison)
  - Deniz minki (Mustela macrodon)
  - Kokulu gelincik, Kokarca, Avrupa kokarcası (Mustela putorius)
    - Evcil kokarca (Mustela putorius furo)
  - Bozkır kokarcası (Mustela eversmanni)
  - Kara ayaklı kokarca (Mustela nigripes)
- Cins: Vormela
  - Alaca sansar (Vormela peregusna)
- Cins: Galictis
  - Dev grisón (Galictis vittata)
  - Küçük grisón (Galictis cuja)
- Cins: Lyncodon
  - Patagonya gelinciği (Lyncodon patagonicus)
- Cins: Ictonyx
  - Zorilla (Ictonyx striatus)
- Cins: Poecilictis
  - Libya şeritli gelinciği (Poecilictis libyca)
  - Afrika şeritli gelinciği (Poecilogale albinucha)
Alt familya: Porsuklar (Mephitinae)
- Cins: Meles
  - Porsuk (Meles meles)
- Cins: Arctonyx
  - Domuz porsuğu (Arctonyx collaris)
- Cins: Güneş porsukları (Melogale)
  - Doğu Asya güneş porsuğu (Melogale moschata)
    - Güney Çin güneş porsuğu (Melogale moschata sorella)
  - Güney Asya güneş porsuğu (Melogale personata)
    - Cava güneş porsuğu (Melogale personata javanensis)
  - Evertt güneş porsuğu (Melogale everetti)
- Cins: Spilogale
  - Pigmen benekli kokarca (Spilogale pygmaea)
  - Doğu benekli kokarcası (Spilogale putorius)
Alt familya: Bal porsukları (Mellivorinae)
- Cins: Mellivora
  - Bal porsuğu (Mellivora capensis)
- Cins: Mydaus
  - Endonezya kokan porsuğu (Mydaus javanensis)
  - Malaya kokan porsuğu (Mydaus marchei)
- Cins: Mephitis
  - Bayağı şeritli kokarca (Mephitis mephitis)
  - Başlıklı kokarca (Mephitis macroura)
Alt familya: Boz porsuklar (Taxidiinae)
- Cins: Taxidea
  - Boz porsuk, Amerika porsuğu (Taxidea taxus)
- Cins: Domuz burunlu kokarca (Conepatus)
  - Batı domuz burunlu kokarcası (Conepatus mesoleucus)
  - Doğu domuz burunlu kokarcası (Conepatus leuconotus)
  - Amazon domuz burunlu kokarca (Conepatus semistriatus)
  - Molina domuz burunlu kokarcası (Conepatus chinga)
  - Humbodlt domuz burunlu kokarcası (Conepatus humboldti)
Alt familya: Susamuru (Lutrinae)
- Cins: Eski dünya samurları (Lutra)
  - Bayağı su samuru (Lutra lutra)
    - Avrasya su samuru (Lutra lutra lutra)
  - Sumatra su samuru (Lutra sumatrana)
  - Afrika su samuru (Lutra maculicollis)
  - Asya su samuru (Lutra perspicillata)
  - Kanada su samuru (Lutra canadensis)
  - Uzun kuyruklu su samuru (Lutra longicaudis)
  - Şili su samuru (Lutra provocax)
  - Pasifik su samuru (Lutra felina)
- Cins: Lutrogale
  - Hint balıkçıl samuru (Lutrogale perspicillata)
- Cins: Yeni dünya samuru (Lontra), 4 tür
- Cins: Pteronura
  - Dev samur (Pteronura brasiliensis)
- Parmaklı samur (Aonyx)
  - Kap parmaklı samuru (Aonyx capensis)
    - Kongo parmaklı samuru (Aonyx congica)
    - Batı Afrika parmaklı samuru (Aonyx congica microdon)
    - Asya parmaklı samuru (Aonyx cinerea)
- Cins: Amblonyx
  - Cüce samur (Amblonyx cinereus)
- Cins: Enhydra
  - Deniz samuru (Enhydra lutris)
    - Güney deniz samuru (Enhydra lutris nereis)