Plebisit

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Plebisit (İng, Fr: plebiscite), herhangi bir siyasi konuda karar almak üzere halkoyuna başvurulması demektir. Genel kullanımda referandum ile eş anlamlıdır. Ancak tarihi literatürde plebisit sözcüğü, özellikle Birinci Dünya Savaşı ertesinde bazı bölge ve ülkelerin kaderini belirlemek için yapılan halk oylamalarını ifade eder.

Günümüzde plebisit kavramı özellikle Avustralya ve Kanada anayasalarında önemli bir yer tutmaktadır.

Latince plebiscita ("halk bildirimi"), eski Roma cumhuriyetinde halk tabakalarının genel meclisi olan Concilium Plebis'in kararlarına verilen addı.

[değiştir] Birinci Dünya Savaşı Plebisitleri

Wilson İlkeleri uyarınca "ulusların kendi kaderini belirleme hakkı"nın genel kabul görmesi üzerine, Birinci Dünya Savaşı ertesinde bazı sınırların belirlenmesinde plebisit yöntemine başvuruldu. Dönemin en çok tartışılan plebisiti, 20 Mart 1921'de Yukarı Silezya'nın Polonya ile Almanya arasında tercih kullanarak Almanya'yı seçtiği halk oylamasıydı. Versailles Antlaşması uyarınca Saar bölgesinde yapılan plebisiti de Fransa'ya karşı Almanya kazandı. 1920'de Schleswig eyaletinde yapılan plebisit sonucunda, bu bölge Almanya ile Danimarka arasında paylaşıldı.

Türk Kurtuluş Savaşı'nın siyasi manifestosu olan Misak-ı Milli bildirgesi, Kars, Ardahan, Batum ve Ahıska'nın ve ayrıca Batı Trakya'nın kaderini belirlemek için plebisit yapılmasını talep ediyordu. Buna karşılık Sevr Antlaşması, İzmir'de beş yıl sürecek bir geçiş süresi sonunda yapılacak halk oylamasıyla Türkiye ve Yunanistan arasında tercih yapılmasını öngörmekteydi. Bu planların hiçbiri gerçekleşmedi.

İkinci Dünya Savaşı galipleri plebisit fikrine yakınlık göstermediler. 1947'de Hindistan'ın Keşmir'de yapmaya söz verdiği plebisitten cayması, birinci Hindistan-Pakistan savaşına yol açtı.