Kelkit, Gümüşhane
Vikipedi, özgür ansiklopedi
 Kelkit, Türkiye |
|
|---|---|
|
Kelkit Siyasi Haritası |
|
| Harita | |
 Türkiye'de yeri |
|
| Bilgiler | |
| Şehir nüfusu | xxx[] (2000) |
| İlçe nüfusu | 63510[] (2000) |
| Yüzölçümü | 1925 km² |
| Rakım | 1350m-1450m metre |
| Koordinatlar | |
| Posta kodu | 29600 |
| Alan kodu | 456 |
| İl plaka kodu | 29 |
| Yönetim | |
| Ülke | Türkiye |
| Coğrafi Bölge | Doğu Karadeniz Bölgesi |
| İl | Gümüşhane |
| Kaymakam | Erol Rüstemoğlu |
| Belediye başkanı | Muhammer Duran |
| Yerel yönetim site | |
| İlçe kaymakamlık site | |
Kelkit, Gümüşhane ilinin bir ilçesidir.
Konu başlıkları |
[değiştir] Coğrafya
Doğu Karadeniz Bölgesinde; Gümüşhane İli’nin bir ilçesi olan Kelkit, doğusunda Köseİlçesi, batısında Şiran ilçesi, kuzeyinde Gümüşhane ili, güneyinde Erzincan ili ile çevrilidir.
İlçe toprakları dağlık ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Gümüşhane’nin güney kesiminde yer alan ilçe toprakları akarsu vadileri ile yarılmış birbirine paralel dağ sıralarından oluşmaktadır. Kuzeyini Gümüşhane Dağları, güneyini Çimen, Spikör (Akdağ) ve Otlukbeli dağları engebelendirmektedir. İlçenin çevresinde genişleyen Kelkit Vadisi, Kelkit ırmağı ile sulanmakta ve tarım alanını oluşturmaktadır. Ayrıca ilçe topraklarında Tarıma elverişli olarak Özlüce Vadisi ve Koşmaşat Vadisi bulunmaktadır.
Kelkit Çayı, Çimen Dağlarından çıkan ve Yeşilırmak’ı besleyen en büyük koldur. Kelkit’te Sıtma Pınarı, Gorden, Korpahar, Eğri Göze, Gülizarın Pınarı, Kara Pınar, Bekir Çavuşun Pınarı, Yardibi, Korgöze, Keşiş Paharı, Üçgözeler, Bülbülyuvası gibi bir çok su kaynağı bulunmaktadır. Çevresindeki dağların yüksek kısımlarında platolar bulunmaktadır.
Kelkit’te toprak örtüsü olarak, alçak kesimlerde kavak, ardıç ve meşe ağaçları, yüksek kesimlerde sarıçam, titrek kavak (dağ kavağı) gibi ağaç türleri görülmektedir. Düzlük alanlardaki toprak örtüsü kuşburnu, geven, yabani kekik, sığır kuyruğu, dağ reyhanı ve benzeri yabani bitkilerle kaplıdır.
Gümüşhaneye 60 km. uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 1.925 km2 olup, 2000 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre, toplam nüfusu 63.510'dur
Kelkit Doğu Anadolu Fay hattının uzantısı üzerinde olup, birinci derecede deprem bölgesidir. Nitekim 1992 Erzincan depreminde Kelkit de zarar görmüştür.
ı===Etimoloji=== Popüler bir rivayete göre Kelkit sözcüğü VII.yüzyılda yöreyi ele geçiren Peçenek'lerin önderi Kilki Bey’in isminden kaynaklanmaktadır. Diğer yandan 19. yüzyılda Anadolu coğrafyasını gezip inceleyen batılı gezginler, Kelkit isminin Ermenice´den Türkçe´ye geçtiğini belirtirler. Kelkit kelimesi Alman gezginlere göre Ermenice Kail-Kjed sözcüklerinden oluşmuştur. Anlamı ise Kurtçay(veya ırmağı).
[değiştir] İklim
İlçenin iklimi Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu iklimi arasında bir iklim geçidi teşkil eder. Her iki bölgenin iklim özelliğini taşıyan yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk, ilkbahar ve sonbahar ayları oldukça yağışlı geçmektedir. yılık ortalama yağış miktarı 460 mm2/yıl
[değiştir] Kültür
Kelkit yöresine özgü yemek çeşitleri ve tatlılarıyla tanınır.Osmanlı ve Cumhuriyet dönemleri içerisinde bölge yetiştirdiği hayvanlar ve ürünleri ile çiftlik olarak bilinir.Yörenin önde gelen yemekleri Siron , Haşıl ,Fırın Erişte, Mantı Çorbası ,Lemis ,Fasulye Bulgurlusu ,Tatlı Çorbası , Un Herlesi Çorbası , Gavut Çorbası, Yavan Çorbası , Doduk Çorbası , Fırfır Çorbası , Dırma Çorbası , Gendime Çorbası , Erişte Çorbası , Arpa Yarması Çorbası , Zuluflu Çorbası , Pağla Denlisi , Borani , Lemis , Fıtfıt Haşılı , Patates Kavurması , Muhla , Yergök Dolması , Sütlü Haşıl , Evelik Dolması , Kelem Dolması, Lor Dolması , Ekşili Dolma , Ekmek Aşı , Çırtma Fasulye , Kaygana , Kete , Pancar Kavurması , Pişi , Tava Lemisi , Zırıhta , Lahana Dolması , Yalancı Dolma , Güveç , Su Böreği , Papara , Toğala Kuymağı , Hıngel , Galıya , Karın Kaymağı Sebze, Su Böreği , Ekşili Dolma , Bulgur Topağı , Pağla Katısı , Pestil , Sini Böreği Erişte Tatlısı, Asude Kuymağı , Kara Helva , Burma , Tel Helvası , Lalanga , Aşure, Cevizli Börek , Musta Tatlısı , Fışkıl Tatlısı , Sütlaç , Herle , Köme , Gaysefe , Tel Kadayıf , Sini Tatlısı , Burma Baklava'dır.
[değiştir] Ekonomi
İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Bölgede tarla tarımı oldukça yaygındır ve genellikle hayvancılığa dayalı tarım yapılamktadır. Başlıca ürünler arasında; şeker pancarı, buğday, arpa, Patetes, Fasulye, Silaj lık Mısır, Yonca, Korunga, Fiğ. Bahçe bitkileri yetiştiriciliği, Arıcılık, Örtü Altı Bitki Yetiştiriciliği (Seracılık), meyvecilik ve Gökkuşağı Alabalığı Yetiştiriciliği gibi tarımsal üretimler söz konusudur.
Büyükbaş ve küçükbaş hayancılığın yapıldığı ilçede [besi sığırcılığı]] ön plandadır. Fakat Doğan Organik Süt Sığırcılığı İşletmesinin kurulmasından sonra Kelkit'te Organik Tarım ve Organik Süt Sığırcılığıda yapılmaktadır. Modern kovanlarla arıcılık yapılmaktadır. Son yıllarda ilçenin simgesi haline gelen zilli kilim dokumacılığı ve dericilik gelişmiştir. Ayrıca ilçe topraklarında linyit yatakları bulunmaktadır.
[değiştir] Tarih
Yörede yapılan araştırmalar M.Ö.3000 yıllarında burada yerleşim olduğunu göstermiştir. Kelkit’in güneydoğusundaki Sadak Köyü yakınlarındaki Satala kenti Hititler tarafından kurulmuştur. Hititlerden sonra Gümüşhane ve çevresi Urartuların egemenliği altına girmiştir. Urartu egemenliği döneminde geniş bir biçimde Gümüşhane ve Bayburt merkez olmak üzere Karadeniz'in iç kesimlerinde ki bölge Khaldia olarak anılmaya başlanmıştır. Khalt bilindiği kadarıyla Urartu'nun Baş Tanrı'sını niteleyen addır ve Khalt'ın izinden gidenler veya Khalt'a inananları simgelemektedir. Bu adlandırmanın halen günümüzde de süregeldiğini görmekteyiz. Karadeniz'in kıyı şeridinde yaşayanlar, tüm iç kesimlerde yaşayanlara ayrım yapmaksızın Khalt diye hitap ederler. MÖ.680'li yıllarda kuzeyden gelen ve Ari bir dil konuşan İskitler, Kafkas dağlarını doğu tarafından aşarak Kür ve Aras boylarına yayılmaya başladılar. Başlangıçta barış içinde oldukları Urartu egemenliğinde ki yerel Kafkasdilli kabilelerle zamanla rekabet içine girdiler. Ardından Urartular'la çarpışan İskitler bir müddet sonra Khaldia bölgesini de ele geçirdiler. Bayburt bölgesini merkez yapan İskit kabileleri MÖ.VI., V. ve IV.yy.'lar da Anadolu'nun en büyük kentini kurdular:Gymnias. Urartu'yu tamamen yıkmayı başaran İskitler, Ortadoğu'nun tamamında(Mısır'a kadar) 28 yıl süren büyük bir imparatorluk kurdular. Fakat Asur ve Med imparatorluklarıyla yaptıkları savaşlar sonunda İskit krallığı yıkıldı. Fakat ortadoğu'da bu yıkıma rağmen Urartu ve İskitler'in bazı boyları izole bu bölgelere sığındılar ve birbirlerine karıştılar. Bunu Med ve Pers yönetimi izlemiş, MÖ.331’de Büyük İskender'in Persleri yenmesinden sonra yöre, Makedonyalıların egemenliğine geçmiştir. Yöreyi Roma ve Bizans hakimiyeti izlemiştir. Roma döneminde önemli bir askeri üs olan Kelkit, Roma ordusunun XV. Legio Apollinaris’in üstlendiği bir kale konumundaydı. Bizans döneminde bir süre dini açıdan önem kazanmış ve daha sonra sönükleşmiştir. Kelkit ve çevresi daha sonra Bizanslılar-Emeviler ve Bizanslılar-Abbasiler arasında birkaç defa el değiştirmiştir. Bizans İmparatoru Herakleios, 635’te Sasani devleti üzerine sefer düzenlemiş ve Kelkit vadisinden geçmiştir. VII.yüzyıl sonuna kadar Bizans-Sasani çarpışmalarına sahne olmuştur. Bizanslıların bu hakimiyeti, Xlll. Yüzyılda kurulacak olan Trabzon Rum imparatorluğuna kadar devam etmiştir. Anadolu Selçukluları 1016 yılında Doğu Anadolu’ya seferler yapmış ve Tuğrul Bey’in üvey kardeşi İbrahim Yinal Bey 1058’de yöreyi ele geçirmiştir.
Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Gümüşhane ve çevresinde Selçuklu egemenliğine girmiştir. Kaynaklardan öğrenildiğine göre XIV.yüzyılın ikinci yarısından sonra Çepniler bu bölgeye yerleşmiştir. Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon’u ele geçirmesinden sonra Osmanlılar yöreye hakim olmuşlarsa da Akkoyunlular bu bölgede hakim olmuşlardır. Yavuz Sultan Selim’in Çaldıran (1514) seferinden sonra da Doğu Anadolu, Gümüşhane ve Kelkit de Osmanlı topraklarına katılmıştır. Bazı kaynaklarda Gümüşhane yöresinin Otlukbeli Savaşı’ndan (1473) sonra Osmanlı topraklarına katıldığı yazılıdır.
XIX.yüzyıl sonlarında Trabzon vilayetinin Gümüşhane sancağına bağlı bir kaza merkezi idi.I.Dünya Savaşı sırasında Rus işgaline uğramış, Rusların çekilmesinden sonra , Ermeni çeteleri buraya hakim olmuş, Kazım Karabekir tarafından kurtarılarak 1918’de Osmanlı topraklarına dahil olmuştur. Cumhuriyetin ilanından sonra 1925’te Gümüşhane’ye bağlanmıştır.
Yöredeki yapı kalıntıları arasında XV.Legio Apollinaris armalı tuğla parçalarının bulunuşu Roma dönemindeki Satala kentinin buradaki varlığına işaret etmektedir. Buluntular arasındaki tunç Artemis büstü bugün British Museum’dadır. Ayrıca ilçede günümüze gelebilen eserler arasında;
- Stala Kalesi,
- Sadak Kervansarayı,
- Sadak Hamamı,
- Sadak Köyü Çeşmesi
- Sadak Köyü Camisi
- Çambaşı Köyü Camisi bulunmaktadır.
 |
İlçe ile ilgili bu madde bir taslaktır. İçeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |
 |
Kelkit belde ve köyleri |  |
|---|---|---|
|
İl: Gümüşhane ● İlçe Merkezi: Kelkit Beldeler: Deredolu • Gümüşgöze • Kaş • Öbektaş • Söğütlü • Ünlüpınar |
||
|
Gümüşhane İlçeleri: Merkez ilçe • Kelkit • Köse • Kürtün • Şiran • Torul |
||
