Kalenderilik
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kalenderilik onbirinci yüzyıldan bu yana mevcut olduğu düşünülen kılık-kıyafet ve tavırlarıyla ilgi çekici, eski tarikatlardan biri.
|
Dinî Metinler
Önemli Kişiler
Hukuk ve Teoloji
Mekân ve Zaman
Kültür ve Toplum
|
Konu başlıkları |
[değiştir] Tarih
Kalenderilik kaynaklarda mahrem yerleri dışında genellikle yaz-kış tamamen çıplak olan ya da sırtlarında kurutulmuş koyun veya keçi postu taşıdıkları belirtilen ve resmedilen marjinal bir sûfî tarikattır.
Kalenderiliğin Moğol istilasından kaçıp Dımaşk'a sığınan Cemâlü'd-Din-i Sâvî tarafından XIII.yüzyıllarda teşkilatlandırıldığı ve bu yüzyıldan sonra Sûriye ve Azerbaycan üzerinden Anadolu'ya ilk Kalenderî göçlerinin gerçekleştirildiği bilinmektedir.
Tasavvufi kaynaklar dışında Avrupalı seyyahların yazmaları da Osmanlı İmparatorluğundaki Kalenderi zümreler hakkındaki malumatın kaynağını oluşturmaktadır. Kalenderilerden söz eden bilinen en eski kaynak Baba Tâhir-i Uryan'ın eserleridir. Aynı çerçevede Hâce Abdullah-ı Ensârî'nin farsça Risâle-i Kalendernâme 'si, Hatib-i Farisi'nin Menâkıb-ı Cemâlü'd-Din-i Sâvî adlı eseri, Otman Baba ve etrafındakileri anlatan Küçük Abdal'ın Velayetnâme-i Otman Baba'sı, Bektaşi menakıbnâmeleri, Abdurrahman Cami'nin Nefahât ı gibi sufi tabakat kitapları, İbn Batuta gibi Arap seyyahların eserleri, onbeşinci yüzyıldan itibaren Clavijo'nun Kadiz'den Semerkand'a Seyahat, Nicolas de Nicolay'ın Les Navigations et Peregrinations, Salomon Schweigner'in Constantinopel , Antonio Menavino'nun I Costumi et La Vita Turchi gibi Avrupalı seyyahların eserlerinde Kalenderiler ile ilgili malzeme bulmak mümkündür.
[değiştir] Doktrinleri
Kalenderiliğin doktrin yapısı ana eksenini Hind-İran mistisizmi ile tasavvufun sentezi oluşturmaktadır. Bu sentez içinde İran'daki Hurufilik, Melamilik gibi çeşitli unsurlar yer almaktadır.
Kalenderiler, mala mülke ve şöhrete önem vermeyen, toplumdan önemli ölçüde kendilerini tecrid etmiş, kanaat anlayışına sahip bir topluluktu. Hayat tarzları ve dış görünüşlerinde gezgin Budist, Zerdüşti ve Maniheist rahipler gibiydiler. Avrupalı seyyahlar Kalenderilerin "Şâh-ı Merdan aşkına!" diyerek dilendiklerini yazmaktadırlar.
Kalenderi dervişlerinin dizelerinden Vahdet-i Vücud inanışına yakınlık duydukları anlaşılmaktadır. Kimi zaman hülul ve tenasühe varan ifadeler de bu dizelerde göze çarpabilmektedir. Ayrıca Ali ve oniki imama bağlılık, Kerbelâ ile ilgili matem gelenekleri de inançlarında yer almaktadır.
[değiştir] Kaynakça
- Ahmet Yaşar Ocak, Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler, Türk Tarih Kurumu Basımevi-Ankara, 1992.
[değiştir] Konuyla İlgili Bazı Eserler
- Ahmet Yaşar Ocak, Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1999
- Ahmet T. Karamustafa, Tanrının Kuraltanımaz Kulları: İslam Dünyasında Derviş Toplulukları (1200 - 1550), çev. Ruşen Sezer, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007
- Abdülbaki Gölpınarlı, Türk Ansiklopedisi "Kalenderiyye" maddesi
- M.Fuad Köprülü, Anadolu'da İslamiyet
- M.Fuad Köprülü, İlk Mutasavvuflar
