Folklor
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Folklor veya Halkbilim. Belirli bir ülke veya bölge halkının ekinini/kültürünü araştıran, bunları kendine özgü yöntemlerle derleyen, sınıflandıran, çözümleyen, yorumlayan bir bilim ve belirli bir nüfus için ortak olan ve içinde halkoyunları, masallar, müzik, dans, efsaneler, sözlü tarih, atasözleri, şakalar, popüler inançlar, adetler, maddi kültür vb. gibi kültür öğelerinin bütününe verilen ad.
Folklor kelimesi ile sadece halkoyunları algılanagelmiştir. Fakat yanlış kullanılmaktadır. Folklor tüm Halk kültürünün tamamını kapsar.
Konu başlıkları |
[değiştir] Etimoloji
“Folklor” terimi folk-(halk) ve lore-(bilgi)’den gelmektedir. Terim ilk kez İngiliz araştırmacı William Thoms (1803-1885) 1846 yılında, Londra’da yayınlanan “Athenaeum” adlı bir dergideki yazısında kullanmıştır. Thomas sözkonusu yazısında halk edebiyatı ve halk gelenekleri konularındaki ürünleri inceleyen bilim dalına ad olarak “Folk-lore” teriminin kullanılmasını önermiştir. Johann Gottfried von Herder de Alman halkının otantik ruhu, geleneği ve kimliğinin belgesi olan folklorün kaydedilmesi ve korunması gerektiğini ilk savunan kişilerden biri olmuştur.
[değiştir] Kavramın Gelişmesi
Folklor kavramı 19.yüzyılın sözlü gelenekleri modern ideolojik amaçlar doğrultusunda birleştirmeyi arzulayan romantik ulusalcı ideolojinin bir parçası olarak gelişmiş ancak 20.yüzyılda etnograflar politik amaçlar dışında folklor kayıtları yapmaya başlamışlardır. Grimm kardeşler (Wilhelm ve Jakob Grimm) şifahen aktarılan Alman masallarını toplamış ve ilk serisini "Kinder und Hausmärchen" adıyla 1812'de yayınlamışlardır.
[değiştir] Türkiye'de Folklor/Halkbilim
Türkiye’de Halkbilim çalışmaları yirminci yüzyıldan çok daha önce bilimsel metotlarla olmasa da halk kültürünün öykülenerek aktarılmasıyla başlamıştır. Özellikle Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi geniş birikimi ve canlı anlatımıyla bu tip eserlerin en önemli örneklerinden birini oluşturmaktadır. Ayrıca Divan-ı Lugat, Dede Korkut Hikayeleri gibi önemli örnekler de Halkbilim çalışmalarında kullanılacak denli önemli bilgiler aktarmaktadır.
Bilimsel anlamda folklor ile ilgili yazılar yirminci yüzyılın başında verilmeye başlanmıştır. 1913 yılında Ziya Gökalp, “Halka Doğru” adlı dergide, 1914 yılında Mehmet Fuat Köprülü de “İkdam” gazetesindeki yazılarında “Folklor” terimi yerine “Halkiyat”ı kullanmışlardır. Daha sonra Rıza Tevfik Bölükbaşı “Peyam” gazetesi ekinde, Selim Sırrı Tarcan “TEM”de, Rauf Yekta “Darül Elhan Külliyatı”nda ilk Halkbilim yazılarını kullananlardır.
Cumhuriyet’in ilanına kadar Türk Halkbilimi ile ilgili araştırma-inceleme ve yayınların dağınıklığı dikkati çekmektedir. 1927 yılında Ankara’da “Anadolu Halkbilgisi Derneği” adıyla kurulan, bir süre sonra adı “Türk Halkbilgisi Derneği” olarak değiştirilen dernek Türk Halkbilimine ilişkin çalışmaları başlatan ilk kuruluştur. Çıkardığı “Halkbilgisi Haberleri” adlı süreli yayınıyla ülkemizin çeşitli yörelerinden derlenen Halkbilim verilerini toplu bir biçimde sergilemiştir. Daha sonra 1932 yılında kurulan “Halkevleri”, 1955 yılında “Folklor Araştırmaları Kurumu”, 1964 yılında “Türk Folklor Kurumu”, 1966 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde Kurulan Milli Folklor Araştırma Dairesi” halkbilimine ilişkin ilk köklü çalışmaları başlatmışlardır.
Üniversitelerimizde ise Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Etnoloji ve Antropoloji kürsüsü ve Atatürk Üniversitesi’nde Halk Edebiyatına ilişkin çalışmaların dışında Boğaziçi Üniversitesi Folklor Kulübü (BÜFK) Orta Doğu Teknik Üniversitesi Türk Halkbilim Topluluğu (THBT) ve Anadolu Üniversitesi Halkbilim Araştırmaları Merkezi gibi kuruluşlar da Türk halkbilimini sürdüren araştırmalarda bulunmaktadırlar. Bunlardan başka Ankara’da HOY-TUR, TÜFEM, TUBİL, İstanbul’da FOLKTUR, FOYAK, İzmir’de İFAK, EFEM ve diğer illerimizde değişik adlarla kurulmuş amatör dernekler ve kuruluşlar Halkdansları başta olmak üzere Türk Halkbilimine önemli ölçüde katkıda bulunmaktadırlar.
Türk Halkbilimi’ndeki başlıca eksiklikler şunlardır:
- Günümüze kadar derlenen materyaller sistemli bir biçimde düzenlenip arşivlenerek incelemeye hazır bir duruma getirilmemiştir. Bu amaca yönelik birkaç girişim ekonomik zorluklar, ilgisizlik ve desteksizlik yüzünden yalnız toplantı tutanaklarında kalmıştır.
- Halkbilimimizin bütün konularını kapsayan bir sözlükten henüz yoksunuz. Halkbilim çalışmalarında el altında bulundurulması gereken “Halkbilim Atlasları”nın hazırlanmasıyla ilgili çalışma da başlatılamamıştır.
[değiştir] Kaynakça
[değiştir] Göz At
- Nasreddin Hoca
- Karagöz
- Dede Korkut Hikayeleri
- Evliya Çelebi
[değiştir] Folklore İlişkin Bazı Eserler
- Pertev Naili Boratav, 100 Soruda Türk Folkloru, Gerçek Yayınları, İstanbul, 1969.
- ____________________ Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 2003.
- Kenneth S. Goldsein, Sahada Folklor Derleme Metodları, MİFAD Yayınları, Ankara, 1977.
- Sedat Veis, Örnek, Türk Halkbilimi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1977.
- Toplumbilim Sayı: 6 Haziran 1997 / Nasreddin Hoca Özel Sayısı, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, Haziran 1997
- Halk Edebiyatı Dersleri, Tercüme: Pertev Naili Boratav; Ekler: Arnold van Gennep, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, Mart 2000 ISBN 9757306649
[değiştir] Bağlantılar
- BEFAD - Birleşik Etkinlikler ve Folklor Araştırma Spor Kulübü Derneği
- Ücretsiz Folklor Organizasyonları
- Baris Halk Danslari Toplulugu
- Folklore
- Çukurova Üniversitesi Halkbilim
- Folklor/Halkbilimi
- Turkish folklore
- İzmir Folklor Dernegi
- Türk Öyküleri Sandığı
- American Folklore Society
- Folklore society
- [http://halk-bilim.tr.gg/ Çanakkale onsekizmart halkbilim topluluğu
- http://hoytur.org/ HOY-TUR Halk Dansları Topluluğu
- http://www.izfem.org izmir folklor eğitim merkezi gsk derneği
