Cizre, Şırnak
Vikipedi, özgür ansiklopedi
 Cizre, Türkiye |
|
|---|---|
| Harita | |
|
Şırnak il sınırları |
|
| Bilgiler | |
| Şehir nüfusu | 400.000 (2007) |
| İlçe nüfusu | 76.000 (2007) |
| Yüzölçümü | 1.300 km² |
| Nüfus yoğunluğu | 58/km² |
| Koordinatlar | |
| Posta kodu | 73200 |
| Alan kodu | 0 486 |
| İl plaka kodu | 73 |
| Yönetim | |
| Ülke | Türkiye |
| Coğrafi Bölge | Güneydoğu Anadolu Bölgesi |
| İl | Şırnak |
| Kaymakam | Gökhan Azcan |
| Belediye başkanı | Aydın Budak |
| Yerel yönetim site | |
| İlçe kaymakamlık site | |
Konu başlıkları |
[değiştir] Coğrafya
Cizre, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Şırnak İline bağlı ve ilden 45 km uzaklıkta bulunan ilçedir. Yaz aylarında sıcak ve kurak, kış aylarında ılık ve yağmurlu bir iklime sahiptir. Yaz aylarındaki sıcaklık kimi zaman 54 °C kadar ulaşmaktadır. Cizre, meteorolojik verilere göre Türkiye'nin en sıcak noktalarından biridir. Türkiye rekoru yine Cizreye aittir 54.6 °C c ile
[değiştir] Tarihçe
Nuh Peygamber ve oğulları tarafından, tufandan sonra kurulduğu söylenen Cizre'nin bilinen tarihi M.Ö 4000 yılında Guti İmparatorluğuna kadar dayanmaktadır. Gutiler Cizre, Dicle Cudi'yi de içine alan geniş bir bölgede hakimiyet kurmuşlardır. Cizre daha sonra M.Ö 2000 yılından itibaren, Babil, Araplar, Asurlular, Medler, Persler, Selevkos ve Sasanilerin; İslamiyetin bölgeye gelmesi ile beraber Emevi ve Abbasilerin hakimiyeti altında kalmıştır. 1096 yılında Büyük Selçuklular müteakiben emir ve şeyhliklerle idare edilen Cizre 1627 yılından itibaren Osmanlı İmparatorluğunun egemenliğine geçmiştir. Cizre beyliği önceleri Diyarbakır Sancak Beyliğine bağlı iken 1841 yılında Musul'a bağlanmıştır. Milli mücadele döneminde büyük başarılar gösteren Cizre'ye Fransızlar gelip şehri savaşsız teslim almak istemişlerse de, halkın direnişi ve silahlanmayı görerek işgalden vazgeçmişlerdir. İslamiyet'in Cizre'ye girmesi ile birlikte şehre yarımada anlamına gelen Cezire adı verilmiş, Cumhuriyet döneminde ise küçük bir düzeltmeyle Cizre olarak değiştirilmiştir. Önceleri Mardin iline bağlı bir yerleşim birimi iken 16.05.1990 tarih ve 3647 sayılı yasa ile Şırnak iline bağlanmıştır.
Şırnak yöresi 993 yılında Mervaniler denetimine geçmiştir. Yörenin yönetsel merkezi olan Cizre; Mervaniler, Selçuklular, Zengiler, Eyyübi zamanlarında Musul Atabeklerine ve Diyarbekir emirlerine bağlıydı. Bu halde iç işlerinde bağımsız bir Derebeylik gibiydi. 1071 yılında Selçuklu Sultanı Alparslanın bölgeye girmesiyle Mervaniler Selçuklulara tabi oldu. Selçuklu komutanlarından Fahrüddevle 1085 yılında Diyarbekir ve Cizre bölgesini zaptederek Mervani emirliğine son verdi.
Mervaniler döneminden sonrada Şırnak yöresi sık sık el değiştirmiş Selçuklular döneminden itibaren sırasıyla 1100 da Musul Atabegi Çökürmüş denetimine geçmiş ardından Zengiler, Eyübiler, ve Artuklular burada hakimiyet kurdular. XIII yy. İkinci çeyreğinde yörede Harizmliler ve Moğollar gibi yeni güçler ortaya çıktı. Moğolların yağma hareketleri sonrasında 1400 lü yıllarda yöreye hakim olma çabası içerisinde bulunan Akkoyunlular la Karakoyunlular arasında çatışmalar çıkmıştır. 1508 de Akkoyunluların varlığına son veren Safeviler sonrasında yörede hakimiyet kurup egemenlikleri altına almışlardır.
[değiştir] Mem û Zîn
Mir Abdal Camii olarak isimlendirilen medrese 1437 yılında Cizre Azizan Beyi Emir Abdullah (Abdal) ibn Abdillah Seyfettin Boti tarafından yapılmıştır. Mescid ve İdare odalarının bir kısmı ayaktadır. Şair ve yazar Şeyh Ahmed Hani tarafından manzum olarak kaleme alınmış olan aşk hikayesinin kahramanları Mem u Zin ile bu aşkın engelleyicisi olan Bekir'in türbeleri caminin güney bölümü bodrum katındadır.
[değiştir] İsmail Ebul-iz El Cezeri
1153 yılında Cizre'de doğdu. Fizikçi ve 60 makina mucididir. Robot ve Bilgisayar ana temelleri, saatler, su makineleri, musluk, kilitler, çocuk oyuncakları buluşları arasında yer alır. 1233 yılında vefat etmiştir. Nuh Peygamber Camii avlusunda gömülüdür. Kitapları uzun yıllar Avrupa üniversitelerinde okutulmuştur.
Kırmızı Medrese ve Şeyh Ahmet El-Cezeri Türbesi
Kırmızı Medrese 15. asırda Cizre Azizan Beyi 2. Şeref tarafından yaptırılmıştır. Kırmızı tuğlalardan yapıldığı için "Medresetul Hamra" olarak adlandırılır. Mescit, idare, öğrenci, öğretmen bölümleri ile külliyeden oluşmuştur. Medrese içinde türbesi bulunan Şeyh Ahmet El-Cezeri 1404-1479 yılları arasında yaşamış ünlü bir şairdir. Kaside ve şiirlerinde tasavvuf konularını işlemiştir. 2000 beyitlik bir divanı vardır. Şiirler alfabetik ve Kur'an sureleriyle uyumludur. "Guften Mela" ve "Guften Emir" adlı şiir antolojileri vardır. Halk arasında "Mellayı Ciziri" ve "Nişani" olarak adlandırılır.
[değiştir] Ulu Camii
Cizre'nin İslam'ı kabul etmesiyle 639 yılında kiliseden camiye çevrilmiştir. Abbasiler döneminde cami yıktırılıp, onarıma alınmıştır. 1160 yılında Cizre Beyi Baz Şah'ın oğlu Al Sencer tarafından yeniden yaptırılmıştır. 1156 da dörtköşe inşaa edilen minaresi 1945-1946 ve 1971 yıllarında 2 kez onarım görmüştür. Cizre Ulu Camii kapılarında bulunan Ebul-İz'in yaptırdığı ünlü ejder figürlerinden biri İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesinde bulunmaktadır.
[değiştir] Cizre Müzesi
Arkeolojik ve etnoğrafik eserlerin bulunduğu Cizre Müzesi 1996 yılında İsmail Ebul-İz İlköğretim Okulu bünyesinde, okul müdürü Abdullah Yaşin tarafından kurulmuştur. Müzede Guti, Med, Asur, Babil, İslam İmparatorluğu, Emeve, Abbasi, Selçuklu, Azizan, Zengi, Rum, Arap ve Osmanlı dönemine ait eserler bulunmaktadır.
[değiştir] Nuh
Kur'an, Tevrat ve İncil'de adı sıkça tufan olayı ile geçen insanlığın ikinci babası Nuh tufan sonunda gemisi Cudi Dağına inmiş (Kur'an, Hud Suresi, ayet 44) Cizre'yi kurup Cizre'de vefat etmiştir. Peygamberler arasında en çok yaşayan ve en çok sıkıntı çekendir. Dünyada ikinci babası ollup, insanlık ondan ve 3 oğlu Ham, Sam ve Yafes'den türemiştir. Asıl adı Abdulgaffar olup, yeni baba anlamında Nuh, Nova adları verilmiştir. Türbe ve çevre düzenlemesi Şırnak Valiliği'nce yaptırılmıştır.
[değiştir] Demografik yapı
[değiştir] Değişik bilgiler
[değiştir] Nüfus
| Yıllara göre ilçe nüfus verileri | |||
|---|---|---|---|
| Yıllar | Merkez | Köyler | Toplam |
| 2007 | 90477 | 15174 | 105651 |
| 2000 | 69591 | ||
| 1997 | 62831 | ||
| 1990 | 50023 | ||
| 1985 | 29500 | ||
| 1980 | |||
| 1975 | |||
| 1970 | |||
| 1965 | |||
| 1960 | |||
[değiştir] Cizre Belediyesi
Belediye başkanlarının bağlı olduğu siyasi parti ve yerel seçimlerde aldıkları oy yüzdeleri:
- 2004 Aydın Budak SHP %61,91
- 1999 Kamil Atağ ANAP
- 1994 Kamil Atağ RP %43,68
- 1989 Seyyit HAşim Haşimi RP
- 1984 Tahir Vesek Bağımsız
- 1977 M.Salih ŞIK
- 1973 M.Salih ŞIK
- 1968 M.Salih ŞIK
- 1963 M.Salih ŞIK
 |
Cizre belde ve köyleri |  |
|---|---|---|
|
İl: Şırnak ● İlçe Merkezi: Cizre |
||
|
Şırnak İlçeleri: Merkez ilçe | Beytüşşebap | Cizre | Güçlükonak | İdil | Silopi | Uludere |
||
