Buldan, Denizli

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Buldan Denizli ilinin bir ilçesidir. 2007 yılı nüfus sayımına göre; merkez ilçe nüfusu 15.066, toplam nüfusu 36.926’dır. Dokumacılık konusunda tüm Türkiye'de meşhur bir ilçedir. İlçeye has olan Buldan bezi dünyaca ünlü bir dokuma türüdür. Yayla (Süleymaniye) Gölü ve Kestane Deresi ilçenin önemli doğal güzellikleri arasındadır. İlçe sınırları içinde Yenicekent Kasabasında Tripolis Antik Kenti bulunmaktadır.Derbent köyünde ise sulama amaçlı kullanılan Derbent Barajı bulunmaktadır. Denizli Merkez'e 45 km uzaklıktadır. Komşuları Manisa-Sarıgöl, Aydın- Buharkent, Denizli-Akköy, Denizli-sarayköy ilçeleridir.

[değiştir] COĞRAFİ YAPI

Buldan İlçesi Ege Bölgesinin iç kısmında yer almakta olup, doğuda Güney İlçesi, batıda Kuyucak, kuzeyde Sarıgöl, güneyde Sarayköy İlçeleriyle komşu bulunmaktadır.

Yüzey şekilleri bakımından dalgalıdır. Alçak ovalar ve platolar birbirini tamamlar. Arazinin tamamı denizden yüksektir. Buldan platosu alçalarak Sarayköy tabakasına ulaşır. İlçenin diğer alanları dağ ve platolarla kaplıdır.

İlçe merkezinin batısında 1500m yükseklikte, dağ içi düzlüğünde Süleymanlı gölü vardır. Çok eskiden bu gölün bir ark sistemiyle Buldan’ın yeşil bahçelerini suladığı bilinmektedir. Buldan’ın doğusuna doğru arazi yüksekliği giderek azalır. İlçe topraklarının yaklaşık üçte birinin bulunduğu bu bölge, Adıgüzel Barajı’nın sularıyla verimini giderek arttırmaktadır. Büyük Menderes Ovasının tarıma elverişli toprakları üzerinde Yenicekent, Doğan, Oğuz, Mahmutlu ve Bölmekaya köyleri kuruludur.

İlçedeki ormanlar iki büyük yangında tahrip olduğundan, çeşitli kuruluşların ortak çalışmalarıyla yeniden ağaçlandırma başlanmıştır. İlçenin Asıl Ege ile Ege arasında bulunması iklim çeşitliliğine neden olmaktadır. İlçenin doğusunda Akdeniz iklimini andıran bir iklim görülür.Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağmurludur. Hiç kar yağmaz, don olayına rastlanmaz. Yıllık yağış ortalaması 600-700 m2’dir. Güney ve batısındaki dağların deniz etkisini azaltması yüzünden Tosunlar, Kuyucak ve Sarayköy’e göre daha az yağış alır.

İç kesimlerdeki yüksek yayla alanlarında iklim giderek karasallaşır. Yazları sıcak, kurak ama ovaya göre serin geçer. Kışlar soğuk ve kar yağışlıdır, don olayı görülür. Karlık tepesi ve yakın çevresinde kuyularda özel olarak kar depolanır, yazın satılır. İlçenin üç tarafı dağlarla kaplı olduğundan sert rüzgarlara rastlanmaz.

[değiştir] BULDAN'IN TARİHÇESİ

Selçuk beyleri doğudan devamlı göç eden Oğuz aşiretlerini batıya göç ederek ilerde zaptedeceği yerlere onları yerleştirmek amacını takip ediyordu. Göçebe türk aşiretleri Menderes'i geçerek şimdiki Buldan çevresine gelip hayvancılıkla uğraşmaya başlamışlardır. Çağış mevkiine yerleşmişlerdir. Bizans hakimiyeti altında bulunuyorlardı. 1215 senelerinde yapıldığı sanılan bu yerleşme şimdiki Buldan'ın çekirdeğini teşkil etmektedir. Bunları doğudan elen türk boyları takip eder. Denizli taraflarına gelen aşiret oymakları Selçuklular tarafından, maksatlı olarak Buldan çevresine geçip yerleşmeleri teşvik edilmiştir.

Gelen bu göçebe boyları bulundukları yerin adını çarşamba koymuşlar, hayvancılığın yanı sıra ziraatla uğraşmaya, uygarlıklarını kurmaya, pamuk ve yünden kirmanla eğirdikleri ipliklerle kaba saba fakat sağlam giyim eşyası dokumaya başlamışlardır. dokumaları kısa zamanda çevrede ün salmıştır. Osmanlı padişahı Osman Gazi'nin Çarşambayı Lazikiye'de dokunan kırmızı şallardan elbise yaptırıp giydiği rivayet edilmektedir. Tripolis şehri 1305 tarihinde Germiyan Beyi Birinci Yakup tarafından fethedilmesi üzerine buranın dokumaları Osman Gazi'ye duyurulduğu bilinmektedir. Çağışta tamamen Türkler tarafından oluşturulmuş Çarşamba Köyü 2600 nüfusa ulaşmıştır. Tripolis şehrinden Filedelfiye (Alaşehir) giden yol kenarına kurulmuş olan bu köy zamanla tanınmış buraya hayvan satın almaya, dokunmuş mal satın almaya gelen tüccarların uğrak yeri olmuştur. Buldan çevresinde Germiyanoğullarının hakimiyetinin tam olarak ne zaman bittiği bilinmektedir. Ancak 1335 tarihinde Çarşamba'nın idaresinin Aydınoğullarına geçtiğini (Türkiye Tarihi Cilt-II) biliyoruz. 1340 senesinde Buldan ve çevresinin yine Germiyanoğullarına mensup İnançoğullarının hakimiyetine geçtiğini söyleyebiliriz. Germiyan Hükümdarı 2. Yakup Beyin erkek evladı bulunmadığından 1428'de 2. Murat'ı ziyaret ederek ölümünden sonra Germiyan beyliğini tamamen Osmanlı idaresine terk edeceğini bildirmiştir. Nitekim 1429 yılında bu vasiyet gerçekleşmiş; Germiyan Beyliği tamamen Osmanlı topraklarına katılmıştır. 1354 tarihinde meydana gelen büyük depremde çarşamba ve Tripolis şehirleri fazlasıyla zarar görmüştür. Türklerle Hıristiyanlar o ana kadar beraber yaşarlarken bir kısım Hıristiyan ahalinin başka yerlere göç etmiş; daha sonra da yanı başına bugün ki Yenice kasabası kurulmuştur.

Artık Çarşambayı Lazikiye'de yaşamanın gittikçe güçleştiğini farkeden o tarihte sözü geçen ağalarından olan Hıdır Ağa adamlarını toplayıp şimdiki Güroluk mahallesine göç ederek (1579) mekan tutmuşlardır. Hıdır Ağa'dan daha sonra ya da onuna beraber geldiği düşünülen Alaca aşireti reisi Mehmet Ağa'da ikinci olarak gelmiş; şimdiki Düzalan mahallesine 1580 tarihinde yerleşmiştir. O tarihte şimdiki Buldan'ın bulunduğu alan ormanlık olduğu için iki beyin adamları tarafından ağaçlar kesilerek yerlerine toprak örtülü evler yapılmıştır. halen Çarşambayı Lazikiye'nin bulunduğu yer olan Çağış'ta 15 ev bulunmaktadır. Kurucularına izafeten Hıdıroluk mahallesi denilmiş; 1938 yılında ise Güroluk olarak değiştirilmiştir. Alacaoğullarıda ilk mescidi yaptıklarından bulunduğu yere Alacamescid mahallesi denilmiş; bu isimde 1938 yılında Düzalan mahallesi olarak değiştirilmiştir. Bunları daha sonra Anadolu'dan gelen Türk boyları takip etmiştir. Sonradan gelen abbas Ağa ve adamları bugün ki Çaybaşı mahallesinin mekan tutmuş; orayada Abbas Mahallesi denmiştir. 1938 yılında içinden geçen çayın ismi dikkate alınarak çaybaşı mahallesi olarak değiştirilmiştir. Araplı aşiretinden İlyas Ağa'da bugün ki Kurtuluş mahallesine yerleşmiştir. Yeni kurulan bu yerin ismi üzerine pek çok söylenti vardır. Çarşambayı Lazikiye halkı belden giyindiklerinden Boldan; diğer bir rivayete göre eşkiyalardan kaçıp dağın eteklerine sığındıklarından Bulda al; başka bir rivayete göreyse dağların bolluk olmasından dolayı Boldağ isimlerinden geldikleri söylenebilir. Eski kayıtlarda Boldan olarak ismi karşımıza çıkmaktadır. Cumhuriyet döneminde Buldan'a çevrilip bu isimde karar kılınmıştır.Katip Çelebi'nin Cihannüma adlı eserinin 634. sayfasında Denizli ovasında Ezine'nin (Sarayköy) şimali garb tarafında iki saatlik yerde Boldan'ın bulunduğu ve her hafta pazar kurulduğunu yazmaktadır. Çam ağaçlarıyla (!) bezeli bir dağın eteklerine kurulu Buldan daha sonraları gittikçe gelişmiş 1779'da Aydın iline bağlı bir bucak olmuştur. Bu gelişimini devam ettiren Buldan 1847 yılında yine Aydın iline bağlı bir ilçe , Denizli'nin sancak olmasından itibaren 1883 yılından itibaren Denizli sancağına bağlı bir ilçe olmuştur. Denizli'nin 1923'de il olmasıyla beraber Buldan Denizli vilayetine ilçe olarak bağlı kalmaya devam etmiştir.

[değiştir] İLÇE NÜFUS DAĞILIMI

İLÇE NÜFUS DAĞILIMI
Yerleşim Birimi	2000 Yılı Nüfus Sayımı	2007 Yılı Nüfus Sayımı	Kuruluş Tarihi
BULDAN MERKEZ	13.946	15.066	------
YENİCEKENT BELDESİ		2.708
Aktaş Köyü		160
Alacaoğlu Köyü		263
Alandız Köyü		405
Beyler Köyü	227	176	1763
Boğazçiftlik Köyü	181	219	1826
Bostanyeri Köyü	49	30	1955
Bozalan Köyü	473	425	1880
Bölmekaya Köyü	392	327	1894 Önce
Çatak Köyü	98	210	1881
Çamköy Köyü	241		1987
Derbent Köyü	477		1750
Dımbazlar Köyü	289		1928 Önce
Doğanköy Köyü	316		1897
Gülalan Köyü	423		1530
Hasanbeyler Köyü	524		1894
Kadıköy Köyü	1.163		1894
Karaköy Köyü	1.099		1894
Kaşıkçı Köyü	262		1570
Kurudere Köyü	168		1992
Kovanoluk Köyü	256		1896
Kırandamı Köyü	157		1816
Mahmutlu Köyü	102		1862
Oğuz Köyü	548		1530
Sarımahmutlu Köyü	446		1530
Süleymanlı Köyü	233		1887
Türlübey Köyü	815		1710
Yayla Köyü	241		1987
Yeniçam Köyü	236		1827
TOPLAM	26.926

[değiştir] BULDAN'A ÖZGÜ YEMEKLER

Patlıcan-Soğan : Çiğ (yahut közde pişirilmiş) patlıcan ve yeşil biber, (çiğ yahut yağda hafif kavrulmuş) soğan, domates, peynir ve koyu erik veya nar ekşisi yufka içine konarak dürüm yapılır. Dürüm döğülmüş çitlenbik de konulabilir.

Çağla Dürümü: Çağla ve taze çitlenbik(bedren9 havanda döğülür. Kaynamış yumurta, yeşil soğan, peynir, maydonoz doğranıp çağla-bedren döğmesi ile karıştırılır, tuz ve zeytin yağı eklenir, yufka içine konarak dürüm yapılır.

Tere-marul dürümü: Haşlanmış yumurta ve peynir doğranır; tere, marul, roka, maydonoz, dereotu, yeşil soğan yufka yerleştirilir, üzerine toz kırmızı iber ekilir, biraz zeytinyağı dökülür ve dürüm yapılır.

Oğmaç: Kuru yufka kırıntısı, peynir ve soğan karıştırılır, üzerine su serpilir, avuçta sıkılır.

Göce Yemeği: Buğday taş değirmende yarılır yani parçalar halinde kırılır. kırılmış buğday taneleri yıkanır. su ve tuz konarak kaynatılır. Ateşten indirilir. suyunu çekince içine sarmısaklı yoğurt konur ve karıştırılır. servis yapılırken üzerine tavada kırmızı biberle eritilmiş tereyağı dökülür. Arap Yemeği: Kuşbaşı doğranmış tavşan eti haşlanır veya kavrulur. Darı unu sıcak suyla yoğrularak hamur yapılır ve parmak kalınlığında çubuk haline getirilir. bu hamur çubuk küçük parçacıklara bölünür. Buğday ve darı unundan hazırlanmış tereyağlı çorba yapılır. Hamur parçacıkları ve tavşan eti bu çorbaya katılır ve pişirilir. Çentme Yemeği: Kabak küçük küpler halinde doğranır, tereyağda kavrulur, sonra üzerine yumurta kırılır ve biraz daha kavrulur. Küpeç kebabı: Oğlak veya kuzu eti küpeç içine konur. Küpeçin ağzı hamurla kapatılır ve kor üzerine konur veya fırına verilir.

Çörek dolması: Bir gün bekletilerek bayatlaştırılmış yuvarlak fırın ekmeğinin üst tarafından kabuğu el girecek kadar kesilerek alınır. Buradan ekmeğin içi boşaltılır. Çıkarılan ekmek içi ufalanır. Kıyma kavrulur, rengi kızarırken içine tereyağı ve ufalanmış ekmek içi katılarak kavurma işlemine biraz daha devam olunur. Kavurma işlemi sona yaklaşırken içine iri taneli kırılmış ceviz ve maydonoz katılır. kavrulmuş olan karışım boşaltılmış ekmeğin içine konur. kesilmiş kapakta yerine konur. Bir tepsinin içine bir kaç asma çubuğu yerleştirildikten sonra içi doldurulmuş ekmek çubukları üstüne konur. ekmeğin üstüne sulandırılmış domates salçası dökülür ve tepsi fırına konur. Bir müdet sonra sulandırlımış domates salçasından ekmek üstüne biraz daha dökülür ve tepsi tekrar fırına konur. Pekmezli Kabak Yemeği : Kuşbaşı et haşlandıktan veya kavrulduktan sonra içine sert kabak, tereyağı, su ve akşamdan ıslatılmış nohut eklenir ve kaynatılır. yemek pişirmek üzere iken içine sıcak pekmez eklenir.

Saraylı: Tepsinin dibi yağlanır. ekmek olarak yenilen, kızgın saçta pişirilmiş yufkalar su serpilerek yumuşatılır. Yufka içine iri döğülmüş ceviz konur ve yuvarlanır. Yuvarlanmış yufka tepsi tepsi içine yılancari şekilde yerleştirilir. En üste de yağ sürülüp tepsi fırına sürülür. Piştikten sonra soğumaya bırakılır. Ayrı bir kapta biraz sulandırılmış pekmez hafifçe ısıtılır, parmak yanmayacak derecede ısınmışken tepsiye dökülür. Pekmez yerine şekerli su da kullanılabilir. İncir Tatlısı: Kuru incir yıkanır, sapları kesilir ve ince dilimler halinde kesilir, süt ve şeker eklenerek kaynatılır.

[değiştir] İlgili adresler

	Buldan belde ve köyleri
İl: Denizli ● İlçe: Buldan Beldeler: Yenicekent Köyler: Aktaş • Alacaoğlu • Alandız • Beyler • Boğazçiftlik • Bostanyeri • Bozalan • Bölmekaya • Çatak • Çamköy • Derbent • Dımbazlar • Doğanköy • Gülalan • Hasanbeyler • Kadıköy • Karaköy • Kaşıkçı • Kurudere • Kovanoluk • Kırandamı • Mahmutlu • Oğuz • Sarımahmutlu • Süleymanlı • Türlübey • Yayla • Yeniçam
Denizli İlçeleri: Merkez • Acıpayam • Akköy • Babadağ • Baklan • Bekilli • Beyağaç • Bozkurt • Buldan • Çal • Çameli • Çardak • Çivril • Güney • Honaz • Kale • Sarayköy • Serinhisar • Tavas