เจ้าจอมประคอง อมาตยกุล

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

เจ้าจอมประคอง ตจ.ในรัชกาลที่ 5 กำเนิดในสกุล "อมาตยกุล" เมื่อปี พ.ศ. 2408 เป็นธิดาคนที่ 5 ของพระยาธรรมสารนิติพิพิธภักดี ( ตาด อมาตยกุล ) อธิบดีศาลต่างประเทศ กับคุณหญิงอิ่ม ธรรมสารนิติ มีพี่น้องร่วมมารดา 6 ท่าน มีชื่อคล้องจองในวัยเยาว์อันไพเราะ ว่า " เเสนถนอม-จอมถวิล-ปิ่นอนงค์-พงษ์ประวัติ-ถัดประคอง-รองจรูญ"

ท่านเหล่านี้ภายหลังมีชื่อและบรรดาศักดิ์ในภายหลังว่า

1.คุณหญิงถนอม เพชรพิไชย

2.พระยาอภัยรณฤทธิ์ ( ถวิล อมาตยกุล )

3.คุณหญิงอนงค์ อภิรักษ์ราชอุทยาน

4.หลวงพิเทศพิไสย ( ประวัติ อมาตยกุล )

5.เจ้าจอมประคอง ตจ.

6.คุณจรูญ อมาตยกุล

ตามประเพณีไทยในวงศ์สกุลใหญ่สมัยนั้น ถือกันว่า มีบุตรก็ให้ถวายตัวรับราชการฝ่ายหน้า มีธิดาให้ถวายตัวรับราชการฝ่ายใน ด้วยเหตุนี้ ธิดาของพระยาธรรมสารนิติ ที่มีชื่อว่า "ถัดประคอง" จึงถูกเตรียมนำเข้าถวายตัว ตั้งแต่อายุ 11 ปี เมื่อ พ.ศ. 2419 โดยพำนักอยู่กับท้าวทรงกันดาล (วรรณ อมาตยกุล) ผู้ว่าราชการพระคลังฝ่ายใน เพื่อฝึกระเบียบชาววัง จนอายุ 14 ปี ใน พ.ศ. 2422 จึงถวายตัวรับราชการฝ่ายใน เป็นเจ้าจอมรุ่นแรกๆ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

โดยที่พระยาธรรมสารนิติ ผู้บิดา จัดเจนในซอสามสาย และได้แนะนำตัวท่านเจ้าจอมประคอง ให้ฝึกเล่นมาก่อนจะถวายตัว รับกลเด็ดเม็ดพรายในการสีซอจากเจ้าคุณบิดาไว้มาก ดังนั้นเมื่อเข้าไปเป็นเจ้าจอม ท่านจึงเล่นซอสามสายได้เป็นเอก และได้เข้าร่วมอยู่ในวงมโหรีหลวง ร่วมกับเจ้าจอมมารดาชั้นผู้ใหญ่ คือ เจ้าจอมมารดาวาด และ เจ้าจอมมารดาเหม มีผู้เล่าว่าท่านเป็นผู้มีบุคลิกเป็นสง่างาม ตัวใหญ่ เวลานั่งสีซอจะตัวตรงอกผาย หน้าที่ของท่านนอกจากจะสีซอแล้ว ยังได้รับไว้วางพระราชหฤทัย ให้เป็นผู้อบร่ำผ้าเช็ดพระพักตร์ ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวด้วย

เจ้าจอมประคอง ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ตติยจุลจอมเกล้า ณ ท้องพระโรงกลาง พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท เมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2439 กับหีบหมากทองคำเป็นเกียรติยศ และได้รับพระราชทานเบี้ยหวัดปีละ 7 ชั่ง

ในด้านการครองชีพในพระบรมมหาราชวัง เจ้าจอมประคองคงไม่รับเพียงเบี้ยหวัดเงินปีเท่านั้น แต่ยังได้ทำอุตสาหกรรมในเรือน เป็นต้นว่า รับจ้างย้อมผ้าสไบสีต่างๆ ตลอดจนย้อมด้วยลูกคำ ซึ่งสมัยนั้นหาคนทำได้ดียาก โดยเฉพาะสีเกสรชมพู่นั้นท่านทำได้อย่างดี ในกระบวนคุณจอมทั้งหลายต้องมาให้ท่านทำทั้งสิ้น พร้อมกับจีบ อบร่ำ ปรุงน้ำอบ ปรุงน้ำมันอย่างดี ทำขายดีมาก

นอกจากนี้ยังทำขนมต่างๆ ให้คนใช้ไปเร่ขายตามตำหนักต่างๆ เช่น ขนมตาล สมัยนั้นเป็นที่เลื่องลือ , ขนมอินเวนต์ ที่ท่านคิดทำขึ้นเอง , ขนมผิงที่รับประทานแล้วละลายทันที , ขนมเรือ ฯลฯ สรุปแล้วกำไรตกราวเดือนละ 400-500 บาท นับเป็นเจ้าจอมทีมีฐานะท่านหนึ่ง

เมื่อสิ้นรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวแล้ว เจ้าจอมประคอง ได้กราบถวายบังคมลาออกมาพำนักนอกวัง มาอาศัยกับคุณหญิงทรามสงวน อภัยรณฤทธิ์ ผู้เป็นพี่สะใภ้ ที่บ้านชื่อ "สงวนสุข" ถนนพระราม 5 โดยก่อนหน้านั้นท่านได้รับหลานสาว 2คน เป็นธิดาของน้องชาย หลวงพิเทศพิไสย อันเกิดกับพระนมร่ำ ( บุนนาค )คือ คุณสุนีย์สาย อมาตยกุล (คุณหญิงสุนีย์สาย สีหราชเดโชไชย) และ สำนึง อมาตยกุล (ภรรยา ร้อยโทจงกล ไกรฤกษ์ )มาเป็นบุตรบุญธรรม ภายหลังท่านก็ได้ปลูกบ้านเป็นของตนเองใกล้ๆกับบ้านสงวนสุขนั้น

เจ้าจอมประคองในรัชกาลที่ 5 ถึงแก่อนิจกรรม ระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 2 สิริอายุได้ 86 ปี แต่บรรดาหลานๆยังคงเก็บศพไว้ จนได้นำมาประกอบพิธีพระราชทานเพลิงเผาศพ ณ เมรุวัดมกุฏกษัตริยาราม เมื่อวันที่15 มิถุนายน พ.ศ. 2509

ด • พ • ก พระมเหสี เจ้าจอม พระราชโอรสและพระราชธิดาในรัชกาลที่ ๕
พระบรมราชินีนาถ	สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พระพันปีหลวง
พระบรมราชเทวี	สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี · สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า
พระอัครราชเทวี	สมเด็จพระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี
พระอรรคชายา	พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าอุบลรัตนนารีนาค กรมขุนอรรควรราชกัลยา · พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์ · พระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา
พระราชชายา	พระราชชายา เจ้าดารารัศมี
เจ้าจอมมารดา	เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์แข พึ่งบุญ . เจ้าคุณพระประยูรวงศ์ (เจ้าคุณจอมมารดาแพ บุนนาค) . เจ้าจอมมารดาแสง กัลยาณมิตร . เจ้าจอมมารดาสุด กุสุมลจันทร์ . เจ้าจอมมารดาตลับ เกตุทัต . เจ้าจอมมารดามรกฎ เพ็ญกุล . เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์ย้อย อิศรางกูร . เจ้าจอมมารดาอ่วม พิศลยบุตร . เจ้าจอมมารดาแช่ม กัลยาณมิตร . เจ้าจอมมารดาชุ่ม ไกรฤกษ์ · เจ้าจอมมารดาโหมด บุนนาค · เจ้าจอมมารดาจันทร์ กุสุมลจันทร์ · เจ้าจอมมารดาสาย กุสุมลจันทร์ · เจ้าจอมมารดาเรือน สุนทรศารทูล · เจ้าจอมมารดาเจ้าทิพเกษร ณ เชียงใหม่ · เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์เกสร สนิทวงศ์ · เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์เนื่อง สนิทวงศ์ · เจ้าจอมมารดาทับทิม โรจนดิศ · เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์จิ๋ว กปิตถา · เจ้าจอมมารดาพร้อม ธิดาเจ้าพระยาพิษณุโลกาธิบดี(บัว) · เจ้าจอมมารดาวง เนตรายล · เจ้าจอมมารดาวาด กัลยาณมิตร · เจ้าจอมมารดาเลื่อน นิยะวานนท์ · เจ้าจอมมารดาแส โรจนดิศ · เจ้าจอมมารดาเหม อมาตยกุล · เจ้าจอมมารดาอ่อน บุนนาค
เจ้าจอม	ท้าวนารีวรคณารักษ์ (เจ้าจอมแจ่ม ไกรฤกษ์) · ท้าวภัณฑสารนุรักษ์ (เจ้าจอมเพิ่ม รัตนทัศนีย์) · ท้าววนิดาพิจาริณี (เจ้าจอมเพิ่ม สุจริตกุล) · ท้าววรคณานันท์ (เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์ปั้ม มาลากุล) · ท้าววรคณานันท์ (เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์แป้ม มาลากุล) · เจ้าจอมโหมด บุนนาค · เจ้าจอมนวล ณ นคร · เจ้าจอมหม่อมหลวงถนอม เทพหัสดิน · เจ้าจอมละม้าย สุวรรณทัต · เจ้าจอมสว่าง ณ นคร · เจ้าจอมจีน บุนนาค · เจ้าจอมเนื่อง บุณยรัตพันธุ์ · เจ้าจอมเพิ่ม ณ นคร · เจ้าจอมอ้น บุนนาค · เจ้าจอมเอม พิศลยบุตร · เจ้าจอมช่วง พิศลยบุตร · เจ้าจอมใย บุณยรัตพันธุ์ · เจ้าจอมกลีบ เทพหัสดิน ณ อยุธยา · เจ้าจอมลิ้นจี่ เทพหัสดิน ณ อยุธยา · เจ้าจอมฟักเหลือง เทพหัสดิน ณ อยุธยา · เจ้าจอมประคอง อมาตยกุล · เจ้าจอมสังวาลย์ อมาตยกุล · เจ้าจอมอบ บุนนาค · เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์แป้น มาลากุล · เจ้าจอมถนอม ภัทรนาวิก · เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์เยื้อน · เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์เฉียด ลดาวัลย์ · เจ้าจอมถนอม บรรจงเจริญ · เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์ข้อ สนิทวงศ์ · เจ้าจอมเจียน โชติกเสถียร · เจ้าจอมเยี่ยม โชติกเสถียร · เจ้าจอมกิมเหรียญ โชติกเสถียร · เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์แป้ว มาลากุล · เจ้าศรีแห่งนครน่าน · เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์ละม้าย สิงหรา · เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์จรวย ปราโมช · เจ้าจอมทิพย์ สกุณะสิงห์ · เจ้าจอมอำ คุรุกุล · เจ้าจอมอิ่ม คุรุกุล · เจ้าจอมปุก บุนนาค · เจ้าจอมพิศว์ บุนนาค · เจ้าจอมเลียม บุนนาค · เจ้าจอมเอี่ยม บุนนาค · เจ้าจอมเอิบ บุนนาค · เจ้าจอมอาบ บุนนาค · เจ้าจอมเอื้อน บุนนาค · เจ้าจอมแก้ว บุนนาค · เจ้าจอมแส บุนนาค · เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับ ลดาวัลย์ · เจ้าจอมสมบูรณ์ มันประเสริฐ . เจ้าจอมน้อม โชติกเสถียร
สถานีย่อย