การเขียนคำทับศัพท์ภาษาบาลี

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

การเขียนคำทับศัพท์ภาษาบาลี สำหรับใช้ในการเขียนอักษรไทยนั้นมีระบบที่ค่อนข้างชัดเจน อาจมีการพัฒนาอย่างต่อเนื่องเรื่อยมาตั้งแต่สมัยโบราณ ปัจจุบัน (พ.ศ. 2549) ราชบัณฑิตยสถานยังไม่ได้วางหลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาบาลี แต่ในบรรดาชาวไทยที่รู้ภาษาบาลี จะยึดธรรมเนียมการทับศัพท์ที่สืบทอดต่อๆ กันมา จนอาจกล่าวได้ว่าเป็นมาตรฐานไปแล้ว

เนื้อหา 1 การทับศัพท์ภาษาบาลี 2 พยัญชนะ 3 สระ 4 เครื่องหมาย 5 การทับศัพท์จากอักษรโรมัน 5.1 พยัญชนะ 5.2 สระ 6 ตัวอย่างการทับศัพท์ 7 การทับศัพท์แบบอื่น 8 ดูเพิ่ม

[แก้] การทับศัพท์ภาษาบาลี

การทับศัพท์ภาษาบาลีด้วยอักษรไทยนั้น อาจแตกต่างจากการทับศัพท์ภาษาอื่นๆ เนื่องจากภาษาบาลีไม่มีอักษรเฉพาะ ดังนั้น การทับศัพท์ด้วยอักษรไทย จึงไม่อาจระบุได้ว่าทับศัพท์จากอักษรต้นแบบชนิดใด แต่ยึดถือจากเสียงเดิมเป็นหลัก โดยมีแบบแผนดังนี้

[แก้] พยัญชนะ

(พยัญชนะเดี่ยวๆ เมื่อไม่มีสระมาประสม ถือว่าไม่มีเสียง จะเขียนจุดใต้ตัวอักษรนั้น แต่เพื่อความสะดวกในการเขียนอ่าน ในที่นี้จึงไม่ใส่จุด)

วรรค ก	ก	ข	ค	ฆ	ง
วรรค จ	จ	ฉ	ช	ฌ	ญ
วรรค ฏ	ฏฺ	ฐ	ฑ	ฒ	ณ
วรรค ต	ต	ถ	ท	ธ	น
วรรค ป	ป	ผ	พ	ภ	ม
อวรรค	ย ร ล ว ส ห ฬ อํ

หมายเหตุ, ในการเขียนภาษาบาลีด้วยอักษรไทย ไม่นิยมเขียนเชิงของพยัญชนะ ญ และ ฐ

[แก้] สระ

อ อา

อิ อี

อุ อู

เอ โอ

[แก้] เครื่องหมาย

เครื่องหมายอื่นๆ ที่ใช้ในการทับศัพท์ภาษาบาลีได้แก่

• จุด ใต้ตัวพยัญชนะ เมื่อพยัญชนะนั้นเป็นตัวสะกด หรือกล้ำเสียง เช่น จกฺก (อ่านว่า จัก-กะ)
• นิคหิต คือ วงกลมเล็กๆ เหนือพยัญชนะ เพื่อให้ออกเสียงเหมือนมี งฺ สะกด เช่น ตฺวํ (อ่านว่า ตวัง), พุทฺธํ (อ่านว่า พุท-ธัง)

[แก้] การทับศัพท์จากอักษรโรมัน

สำหรับภาษาบาลีที่เขียนด้วยอักษรโรมัน มีธรรมเนียมการทับศัพท์ ดังนี้

[แก้] พยัญชนะ

k	kh	g	gh	ng
c	ch	j	jh	ñ
t	th	d	dh	n
t	th	d	dh	n
p	ph	b	bh	m
y	r	l	v	s	h

[แก้] สระ

a ā

i ī

u ū

e o

[แก้] ตัวอย่างการทับศัพท์

• Namo tassa bhagavato arahato sammāsambhuddhassa.
• นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส.

[แก้] การทับศัพท์แบบอื่น

สำหรับบุคคลทั่วไปที่ไม่ได้ศึกษาภาษาบาลี อาจประสบปัญหาในการอ่านภาษาบาลีอักษรไทย ที่ทับศัพท์ตามแบบข้างต้น ด้วยเหตุนี้ จึงนิยมใช้การทับศัพท์อย่างง่าย เพื่อความสะดวกในการอ่านสำหรับบุคคลทั่วไป โดยไม่ใช้เครื่องหมายจุด และเพิ่มวิสรรชนีย์

• Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa.
• นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ

นอกจากนี้ ในตำราเก่าๆ อาจใช้ ยามักการ หรือ การันต์ แทนจุดใต้อักษร เช่น

• ตมัต์ถํ ตโต เวส์สัน์ตโร ราชา.
• (ตมตฺถํ ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา)

[แก้] ดูเพิ่ม

• ภาษาบาลี