Vranje

From Wikipedia

Vranje je grad na jugu Srbije. Prestavlja ekonomski, politički i kulturni centar pčinjskog okruga koga čine opštine Bosilegrad, Bujanovac, Vladičin Han, Preševo, Surdulica, Trgovište i Vranje. Grad se nalazi u severozapadnom delu vranjske kotline, na levoj obali Južne Morave. Reku i grad dele magistralni put i železnička pruga koju na severu vode ka:

Leskovcu (70 km)
Nišu (110 km) i
Beogradu (347 km) a na jugu ka:
Kumanovu (56 km)
Skoplju (91 km)
Solunu (354 km)

Smešten je u podnožju planine Plačkovice (1231 m), Krstilovice (1154 m) i Pržara (731 m). Od granice Bugarske je 70 km udaljen, a od Makedonije 40 km.

[uredi - уреди] Historija

Nema pouzdanih podataka kada i gde je formirano naselje i na čijim temeljima je iznikao grad Vranje. Pretpostavlja se da se to dogodilo u vreme Trakolira (Rimljana), Vizantije, Grka ili Slovena koji su ove prostore naseljavali VI i VII veku. Međutim, jedno je sasvim jasno: ovo je izuzetno važno geostrateško područje na kome su se od pamtiveka ukrstavali karavanski putevi. Tako da je najlakši put ka jednome i ka drugome, osvajače vodio put preko vranjskog pomoravlja.

Prvi pisani trag o Vranju ostavila nam je Ana Komnina, Grkinja carskog roda još u XI veku, pišući o vladavini svoga oca Aleksija Komnina. Ona u knjizi "Aleksijada" kaže da je raski župan Vukan 1093. godine u svom osvajačkom pohodu stigao do Vranja i osvojio ga. Ne zadugo, on se pred moćnijom Vizantijom morao povući.

Drugi put 1193. godine, Vranje je od Vizantije privremeno preoteo veliki raski župan Stefan Nemanja i pripojio ga srednjovekovnoj srpskoj državi. Ipak, u sastavu srpske države Vranje je definitivno ušlo 1207. godine kada ga je osvojio Stefan Prvovenčani. Gradom i Župom tokom srednjeg veka, gospodarili su vlastelini kralj Stefan Dečanski i Car Dušan.

Raspadom srpske srednjovekovne države, Turci su Vranje osvojili 14. juna 1455. godine, i držali ga u svojim rukama sve do 31. januara 1878. godine, na svetog Antanasa, kada je varoš osvojila srpska vojska pod komandom Đenerala Jovana Belimarkovića. Vranje je tada imalo nešto više od 8.000 stanovnika.

U Balkanskim i dva svetska rata, u Vranju i okolini su se vodile borbe. U Prvom balkanskom ratu 1912. godine operacijama protiv Turaka, odavde su lično komandovali kralj Petar Prvi Karađorđević, predsednik vlade Nikola Pašić sa više ministara i Đeneralštab sa načelnikom štaba Vrhovne komande vojvodom Radmilom Putnikom.

U prvom svetskom ratu Vranje je došlo pod bugarsku okupaciju 16/17. oktobra 1915. godine. U ratu je poginulo 514 vojnika i 335 civila.

U Drugom svetskom ratu Nemci su u ovaj grad ušli 9. aprila 1941. godine, da bi ga 22. aprila predali u ruke bugarskim snagama. Oni su u Vranju, za četri godine, napravili prava zverstva - streljali su oko 700, a internirali 4.000 stanovnika. U partizanima je iz vranjskog kraja sudjelovalo 12.000 boraca, od kojih je 956 poginulo. Partizanske snage su oslobodile Vranje 7. septembra 1944. godine.