Jurnalismu
Di Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Lu jurnalismu è lu travagghiu di chiddi ca, upirannu ntô munnu di l'editurìa, sunnu spicializzati ntâ cugghiuta e ntâ trasmissioni dê nutizzi. Lu cuntattu cô pùbbricu è funnamintali: na nutizzia veni scrivuta pi putiri èssiri spargiuta. Li mezzi dâ nfurmazzioni sunnu diversi: dê jurnali ê mass media elittrònichi, comu la radiu, la televisioni e tràmiti internet.
L'attivitati dû jurnalismu cumprenni - oltri a chidda dû jurnalista - àutri mpurtanti roli prufissiunali; comu pi asempiu chiddi dû tipògrafu e dû foturiporter, oltri ca - ntâ materia dû jurnalismu televisivu e radiufònicu - chiddi dû teleupiraturi, dû tècnicu dû sonu e dû muntaturi, lu addettu ô Muntaggiu radiutelevisivu dê sirvizza jurnalìstichi.
Ntô cursu dû tempu, 'n particulari ntâ secunna mità dû XX sèculu, lu jurnalismu - e cu iddu la libbirtà di stampa - hà statu ô centru di mpurtanti battagghi: la scaciuni di pàrtuta era - e tali veni ancora arritinuta - ca na pubbricazzioni lìbbira di ogni cunnizziunamentu putìa garantiri na sucità e nu stari nzemi megghi. Nun pi casu lu jurnalismu hà statu addifinutu lu Quartu Putiri (appressu a chiddi liggislavtivu, esicutivu e judizziariu), pâ mpurtanza ca di sempri havi ntâ sucità civili e pê putenti ntiressi ca ricogghi.
L'attivitati dû jurnalismu ntâ sò unitati e - 'n senzu cchiù granni - chidda dû munnu di l'editurìa (o armenu chiddu di na pricisa editurìa di nu tempu) hannu statu discrivuti ntô film Citizen Kane, caputravagghiu dû cìnima, ntirpritatu e diriggiutu ntô 1941 di Orson Welles.
[cancia] Storia dû jurnalismu
Hà a èssiri dittu ca, si lu nomu jurnalismu è rilitivamenti mudernu, la sò storia è assai cchiù antica e si veni a jùnciri cu chidda dâ stampa, di quannu zoè lu stampaturi pi eccillenza Johann Gutenberg pirfizziunau la tècnica di ripruduzzioni dê testi tràmiti lu addupiramentu di caràttiri mòbbili, rinnennu accussì pussìbbili la calata dê prezzi dê libbra, uggettu ca nzinu a ddu pirìudu era risirvatu sulu a panuràmichi assai strinciuti. Li luntanu avi dê jurnali di oi, canusciuti 'n Francia comu canari, accuminciaru a circulari ntra li cummircianti e li bancheri ntâ secunna mità dû 1200 e àppiru na forti espanzioni ntâ prima mità dû 1700: si trattava di fogghi a nùmmiru cancianti di pàggini ca cugghièanu nutizzi di diversu gèniri, spissu di caràttiri miraculusu e catastròficu. Mancunu di na piridiucità rigulari ma sunnu rapprisintativi di nu ntiressi criscenti pô scanciu di nfurmazzioni 'n capu fatti liati a l'attualità.
