Apurimaq suyu
Wikipediamanta
|
||
---|---|---|
Awankay (Apurimaq suyu) | ||
Saywitu | Wallqanqa | |
Unancha | ||
. | ||
Mama llaqta | Piruw | |
Tinkurachina siwikuna | ||
Uma llaqta | Awankay | |
Pruwinsyakuna | 7 | |
Distritukuna | 77 | |
Simikuna | Qhichwa simi (sureño); kastilla simi |
|
Runakuna | 422.868 (2005) | |
Runa ñit'inakuy | c. 22 runak./km² | |
Hallka k'iti kanchar | 20.875 km² | |
Hanaq kay | 5.331 m (máx.) | |
Kamasqa wata | 28-IV-1873 | |
Umalliq | David Salazar Morote | |
Karu rimay tuyru | +83 | |
Pacha suyu | ||
Llika tiyanan | [www.] | |
Apurimaq suyu nisqaqa huk suyum Piruw mama llaqtapi. Apurimaq suyupiqa Qusqu-Qullaw rimaytam, Chanka runasimitapas rimanku. Uma llaqtanqa Awankay llaqtam.
Yuyarina |
[allichay] Allpa saywachi
- Mayukuna: Apurimaq - Santo Tomás mayu - Pachachaka mayu - Pampas mayu
- Urqukuna: Chankuwana Chiku (5.331 m); Tetón (5.300 m).
- Nina urqukuna: Ampay
- Quchakuna: Paqucha (Antawaylla)pi; Uspaqucha (Awankay pruwinsyapi), Anqasqucha (Awankaypi)
- Q'asakuna: Piste (4.800 m) Aymarapi Antapampa pruwinsyapiwan - Tunapita (4.350 m) Aymaraespi - Tablacruz (4.340 m) Awankaypi
- Mayu punkukuna: Apurimaq (1.500 m) Awankay La Convenciónpiwan
[allichay] Chiriqunuy
15°C (25° / 12°)
[allichay] Flora
- Titanka (Puya raimondii) sach'a sach'a kuna (Santuario Nacional del Ampay)
- Tuna (Opuntia ficus-indica)
- Kalistu (genus Eucalyptus)
- Mulli (Schinus molle)
- Tara (Caesalpinia spinosa, Caesalpinia tinctoria)
- Misk'i wiru (Saccharum officinarum)
- Chirimuya (Annona cherimola)
- Palta (Persea americana)
- Kapuli (Prunus virginiana, Prunus serotina var. salicifolia)
- Hatun k'allampa
- mango
- cítrico
- maguey
- huarango
- chachacomo
- tayanca
[allichay] Fauna
- Puma (Puma concolor)
- Taruka (familia: Cervidae):Uqi taruka
- Anti ukumari (Tremarctos ornatus)
- Wisk'acha
- Atuq (Pseudalopex culpaeus = Dusicyon culpaeus)
- Achuqalla (Mustela nivalis)
- Wanaku (Vicugna pacos)
- Ruysiñur (Luscinia megarhynchos)
- Ch'usiqa (Strigiformes)
- Irpa (familia Columbidae): (Zenaida meloda)
- Yuthu (Tinamidae)
- Parya (genus Passer)
- Q'inti (Trochilidae)
- Luru (familia Psittacidae)
- Yaka-yaka (familia Picidae)
- Pariwana (genus Phoenicopterus, familia Phoenicopteridae, ordo Phoenicopteriformes)
- guallata
- Qiwlla (Laridae)
- jilguero (Carduelis carduelis)
- gatos de pajonal
- venado rojo (Ozotoceros bezoarticus ?)
- tordo (Molothrus bonariensis ?)
- calandria (Mimus saturninus)
- (Accipiter nisus)
[allichay] Pulitika Rakiy
Qanchis pruwinsyanmi kan, qanchis chunka isqunniyuq distritunmi kan.
Pruwinsya | Uma llaqta |
---|---|
Antapampa | Antapampa |
Antawaylla | Antawaylla |
Awankay | Awankay |
Aymara | Challwanka |
Chinchiru | Chinchiru |
Grau | Chuqipampilla |
Qutapampa | Tampupampa |
[allichay] Wiñay kawsay
[allichay] Runakuna
[allichay] Simikuna
[allichay] Musiku
- Karu puriy
- Allpa llampk'ay: Misk'i wiru
[allichay] Yachay tarpuy
[allichay] Karu puriy
- Pachachaka (Awankay: 16 km, Awankay distritu)
- Santuario Nacional del Ampay Uspaqucha Ampay nina urquwan (Awankay distritu / Tampurqu distritu)
- Saywiti ñawpa parki: Saywiti rumi, huk hatun rumi, Qunqacha llaqtapi, Rumiwasi, La Chincana, Intiwatana (Kurawasi distritu)
- Tablachaka (Kurawasi distritu)
- Kaypi inlisya (Lamrama distritu)
- San Blas inlisya (Lamrama distritu)
- Kachura inlisya (San Pedro de Cachora distritu)
- Inka Rakay (Pantipata Kachura, San Pedro de Cachora distritu)
- Qunuq armakuna (Cconoc) (Apurimaq mayup patapi, Kurawasi: 17 km)
- Chuqik'iraw ñawpa parki (Willkapampa distritu, Kumbinsyun pruwinsya, Qusqu suyu, Kachura: 40 km)
- Inlisya (Antawaylla, Antawaylla distritu)
- Los Chankas raqaykuna (Waywaka, Antawaylla distritu)
- Jesuita kunwintu raqaykuna (Antarapa, Antarapa distritu)
- San Antonio raqaykuna (Wallayuq, Antarapa distritu)
- Chuntu raqaykuna (Corumbo Inka Monte, Wankarama distritu)
- Mawkallaqta raqaykuna (Wayana, Wayana distritu)
- Chullpakuna (Qispi Marka, Wayana distritu)
- Mawkallaqta (Mawkallaqta, Paqupampa distritu)
- Ccajacancha (Ccajacancha, Pampachiri distritu)
- Inlisya (Qucharqa, Qucharqa distritu)
- Lambraspata pata-patakuna (Lambraspata, Unquy distritu)
- Wanka pata-patakuna (Antapampa, Antapampa distritu)
- Piskaya Inka raqaykuna (Antapampa, Antapampa distritu)
- Pulla Pulla llaqtacha (Wakirka, Wakirka distritu)
- Sunqu raqay (Sabaynu, Sabaynu distritu)
- Apaqsa chullpakuna (Challwanka, Challwanka distritu)
- Supanta Allaqmarka (Qaraypampa, Qaraypampa distritu)
- Chuqimarka (Tapayriwa, Tapayriwa distritu)
- Qulumawpi pukara (Ccolomaupe) (Tintay, Tintay distritu)
- Challwapampa Inka pirqakuna (Yanaqa, Yanaqa distritu)
[allichay] Raymikuna
- Yawar raymi
- Karnawal
[allichay] Yachaychiy
- Wawa wasikuna : 345
- Huch'uy yachay wasikuna: 896
- Chawpi yachay wasikuna: 163
- Yachay sunturkuna:
- Universidad Tecnológica de los Andes
[allichay] Suyupi paqarisqa runakuna
- José María Arguedas
- Chabuca Granda (kumpusitur)
[allichay] Apaykachana
Ñan #1: Lima - Pisqu - Waytara - Ayakuchu - Antawaylla - Awankay.
Ñan #2: Lima - Pisqu - Ika - Naska - Pukyu - Challwanka - Awankay
Ñan #3: Lima - Uruya - Wankayu - Wankawillka - Waytara -Ayakuchu - Antawaylla - Awankay.
- Aeropuerto Wankapampa - Antawaylla
[allichay] Iñi
[allichay] Hawa t'inkikuna
- Saywitu: Apurimaq suyu
- Apurimaq suyumanta (kastillasimipi)
Suyukuna (Piruw) | |
---|---|
Amarumayu | Anqash | Apurimaq | Ariqipa | Ayakuchu | Hunin | Ika | Kashamarka | Lampalliqi | Lima | Luritu | Mayutata | Muqiwa | Pasqu | Piwra | Punu | Qispi kay | Qusqu | San Martín | Taqna | Tumpis | Ukayali | Wankawillka | Wanuku |
Kay qillqasqaqa ancha huch'uyllam kachkan. Wikipidiyata yanapayta munaptiyki hatarichinam atichkan |