Znak Polski Walczącej
Z Wikipedii
PW, Znak Polski Walczącej – symbol Polski Walczącej w kształcie kotwicy, której człon w kształcie litery P symbolizuje Polskę, a ramiona literę W – walkę lub "kotwicę" - symbol nadziei na odzyskanie niepodległości. Spotykany często pod nazwą "Kotwica Walcząca". Powszechnie stosowany w czasie II Wojny Światowej. Widnieje na tle orła w godle Konfederacji Polski Niepodległej. Znak "kotwicy", wzorem starszego o rok żółwia, rysowany był na murach i chodnikach okupowanego kraju jako graffiti.
Spis treści |
[edytuj] Początki znaku
Początków znaku należy doszukiwać się w nieustającej propagandowej walce między stronami walczącymi w II Wojnie Światowej. W 1940 roku w ramach budowania ducha patriotycznego i oporu przeciwko niemcom, powstało w anglii hasło "VICTORY" ("ZWYCIĘSTWO"). Było ono krzepiące dla alianckich społeczeństw, obserwujących z przerażeniem pasmo ówczesnych zwycięstw Niemiec faszystowskich. Jednakże aliancki znak "V" ("VICTORY") został przez niemiecką propagandę wykorzystany na potrzeby III Rzeszy, która to wykorzystała go, do promowania symbolu niemieckiego "SIEG" ("ZWYCIĘSTWO").
[edytuj] "V" jak Verloren
W wyniku działań niemieckiej propagandy, hasło "V" zaczeło pojawiać się w krajach podbitej Europy. Polska konspiracja starała się dezorganizować te działania, poprzez dopisywanie do "V" liter "ERLORE" co razem oznaczało niemieckie słowo "VERLOREN" ("STRACONE", "ZGUBIONE", "PRZEGRANE").
W Warszawie na "Adolf Hitler Platz", niemcy w ramach łamania patriotycznego ducha Polaków, postawili konstrukcję sybolizującą wielki znak "V". Jednak nie uchronili go przed zniszczeniem. Został spalony przez harcerza polskiej konspiracji. Przedstawienia zawierające znak "V" zaczynają zanikać około 1943 roku. Ma to związek z kleską przedłużającej się „niemieckiej wojny błyskawicznej".("BLITZKRIEG").
[edytuj] Konspiracyjny konkurs
„Kotwica”, jako znak Polski Walczącej pojawił się w Warszawie 20 marca 1942. Został wybrany z 27 propozycji zgłoszonych na konspiracyjny konkurs ogłoszony przez Biuro Informacji i Propagandy KG AK. Jednym z inicjatorów tego konkursu był Czesław Michalski.
Spośród znaków zgłoszonych na konkurs, w ciągu ok. 2 miesięcy za najlepsze uznano dwie kompozycje: „Kotwicy” oraz „Skrzyżowanych mieczy grunwaldzkich”. Przy wyborze brano pod uwagę m.in. łatwość wykonania, oraz wymowę patriotyczną.
Zwyciężył projekt "kotwicy", którego autorką (współtwórczynią) była najprawdopodobniej instruktorka harcerska Anna Smoleńska (28.2.1920 – 19.3.1943 r.) ps. "Hania", studentka historii sztuki na tajnym Uniwersytecie Warszawskim.
[edytuj] Jak powstawał znak ?
Znak patriotyczny, mający na celu podtrzymanie w czasie okupacji w polskim społeczeństwie nadziei na zwycięstwo, musiał mieć przewidzianych z góry realizatorów do jego upowszechniania.
[edytuj] Harcerze z organizacji "WAWER"
Twórcami przedstawień znaku "kotwicy walczącej" byli harcerze z organizacji harcerskiej konspiracji „Wawer” (1940 – 1944 r.) Nazwa ta pochodzi od upamiętnienia miejsca niemieckich rozstrzeliwań w podwarszawskiej miejscowości. W Wawrze, po zabójstwie z pobudek kryminalnych 2 żołnierzy niemieckich, policja niemiecka, w odwecie rozstrzelała 27 grudnia 1939 r. 106 Polaków, po wyjątkowo brutalnej nocnej brance. Ponadto, propaganda postarała się o nadanie szczególnego rozgłosu tej „akcji odwetowej”, w której stosując metodę zbiorowej odpowiedzialności ginęli zupełnie niewinni ludzie, aresztowani w okolicach tej miejscowości. Tego nie można było zapomnieć. Po jakimś czasie na murach warszawskich pojawiły się więc napisy „WAWER 27.XII.39” lub „Wawer pomścimy”.
Do realizowania przez polskie harcerstwo konspiracyjne akcji tzw. małego sabotażu (do której to działalności należało m.in. malowanie „Kotwic” na murach), kierowano przede wszystkim harcerzy z „Bojowych Szkół”. Taką też głównie grupę wiekową młodzieży stanowili „Wawerczycy”, chociaż w malowaniu znaków „Kotwicy” brali udział i inni, nierzadko nawet najmłodsi „Zawiszacy”.
Organizacja „Wawer” podlegała pod Biuro Informacji i Propagandy (ps. „Filharmonia”) KG AK. W związku z tym jej zadania były dosyć rozległe. Konspiracyjne Szare Szeregi zrealizowały wiele programów inicjowanych przez „Wawer”, jak np. podtrzymywanie na duchu społeczeństwa i dywersję psychologiczną wobec okupanta (w tym akcję malowania „Kotwic”) oraz całą akcję zwaną Małym Sabotażem.
[edytuj] Zadania małego sabotażu
- Podnoszenie na duchu społeczeństwa
- Przeciwdziałanie propagandzie hitlerowskiej
- Psychiczne gnębienie okupanta
- Karanie (ostrzegawcze) obywateli za nadmierne wysługiwanie się i nieodpowiednie dla Polaka zachowanie się wobec okupantów.
W ramach tych zadań, „Wawer” przede wszystkim miał na celu podnoszenie na duchu społeczeństwa. „Wawer” rozpoczął więc malowanie znaków „Polski Walczącej”, czyli „Kotwicy” w miejscach dobrze widocznych dla Polaków i okupantów: na murach, tablicach ogłoszeniowych, słupach elektrycznych i na przystankach tramwajowych. Znak malowano zwykle trudno usuwalną farbą smołową, zwykle różnymi malarskimi pędzlami do malowania mieszkań. Akcję zapoczątkowano w Warszawie na przełomie marca i kwietnia 1942 roku.
[edytuj] Jak wykonywano znak?
Malowany pojedynczo, lub dwójkami, w nocy. Czasem liczba malujących „Wawerczyków” przekraczała 100 osób (niektórzy oceniają tę liczbę na znacznie większą). Malowano także w dzień, co stanowiło ówcześnie rodzaj indywidualnego wykazywania się własną odwagą i patriotyzmem, ale było i zakazywaną brawurą.
[edytuj] Znak na cukierni „Lardelli”
Jak informują świadkowie tamtych czasów, pierwszy duży znak „Kotwicy” można było zobaczyć na uszkodzonej częściowo jeszcze w czasie działań wojennych w 1939 roku, werandzie znanej cukierni warszawskiej „Lardelli” - ego przy ul. Polnej. Był to dobrze znany w Warszawie lokal, w którym w pierwszych latach okupacji spotykała się jeszcze warszawska inteligencja i sfery artystyczne, ale do której zaglądali również i okupanci. Miejsce znaku było więc odpowiednio wybrane i dobrze widoczne. Za wykonawcę tego znaku uchodzi uczeń gimnazjum im. Stefana Batorego, Alek Dawidowski. Zachowane po wojnie fragmenty słupków – obelisków, na którym znalazła się „Kotwica” można zobaczyć obecnie (2006 r.) w patio II Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Batorego w Warszawie, gdzie zostały przeniesione.
[edytuj] Jan Bytnar
Ważna osobą, propagującą znak kotwicy, był Jan Bytnar, twórca szablonu i pieczątek ze znakiem kotwicy. Opracował też urządzenie do malowania znaku, zwane "wiecznym piórem". W całej Warszawie stał się znany jego wyczyn, polegający na namalowaniu znaku „Kotwicy” wysoko, na cokole pomnika Lotnika, stojącego wtedy na placu Unii Lubelskiej. Był to czyn niesłychanej wprost odwagi, ponieważ mieściła się tam w czasie okupacji główna siedziba warszawskiego Gestapo.
[edytuj] Tablica pamiątkowa
W Warszawie, przy ulicy Koszykowej nr 75 (nieopodal wejścia na teren Politechniki Warszawskiej) znajduje się wmurowana granitowa tablica, upamiętniające działalność konspiracyjną Szarych Szeregów i głównych twórców znaku "kotwicy". Wymieniono tam Annę Smoleńską, ps. „Hania” – jako współautorkę znaku, oraz Tadeusza Zawadzkiego, ps. „Zośka” – wyróżnionego wawerskim tytułem - „KOTWICKI”.
[edytuj] Zobacz też
- Jan Bytnar
- Czesław Michalski
- Anna Smoleńska
- Tadeusz Zawadzki
- Organizacja "Wawer"
- Polskie Państwo Podziemne
[edytuj] Polecane strony
 Mały sabotaż. Kotwica - Znak Polski Walczącej namalowany przez Jana Guta na placu Unii Lubelskiej w Warszawie. Po przeciwnej stronie cokołu Pomnika Lotnika Kotwicę namalował Jan Bytnar ps. Rudy. |
 Kotwica na pomniku - cmentarz żołnierzy AK z Grupy Kampinos we wsi Budy Zosiny. |
 Kotwica namalowana na murze w Węgrowie w październiku 1943 przez oddział Armii Krajowej, w ramach akcji przypominającej o klęskach armii niemieckiej w październiku 1918. |
