Ulica Zaporoska we Wrocławiu

Z Wikipedii

wiadukt kolejowy nad ul. Zaporoską, blisko jej północnego końca (przy Owsianej)

ul. Zaporoska, z Gajowickiej na północ...

...i na południe; w głębi dwie wieże: po lewej kościół św. Augustyna przy Sudeckiej, po prawej wieża ciśnień przy Wiśniowej

Ulica Zaporoska – dwujezdniowa aleja z pasem zieleni pośrodku w południowym dawnym przedmieściu Wrocławia (Krzyki), łącząca ul. Grabiszyńską z placem Powstańców Śląskich, gdzie łączy się z ulicami Sudecką i Powstańców Śląskich.

Aleja wytyczona została pod koniec XIX w. podczas budowy założeń urbanistycznych nowej dzielnicy cesarza Wilhelma I Hohenzollerna (Kaiser-Wilhelm-Viertel). Nosiła wówczas nazwę Hohenzollernstraße i ciągnęła się także poza plac Powstańców Śląskich. Podczas oblężenia Festung Breslau w gruzach legła niemal cała zabudowa dzisiejszej Zaporoskiej (do odbudowy nadawało się tylko parę kamienic po zachodniej stronie ulicy (na rogu z pl. Powstańców Śląskich, na rogu z ul. Energetyczną oraz budynek przy Szczęśliwej/Skwierzyńskiej), wszystkie inne zostały zniszczone w stopniu nie nadającym się do uratowania. Po wojnie cała Hohenzollernstraße nazwana została ulicą Sudecką. Dopiero w 1969 r., kiedy władze miasta Zaporoże w Ukraińskiej SRR nazwały jedną ze swoich ulic "Wrocławską", komunistyczne władze Wrocławia uznały, że powinny uhonorować ukraińskie miasto w podobny sposób i fragment ulicy Sudeckiej – od Grabiszyńskiej do placu Powstańców Śląskich – przemianowały na ulicę Zaporoską. Liczy ona około 1,3 kilometra długości; jej przedłużeniem na południe, poza Pl. Powstańców jest ul. Sudecka, a na północ, poza Grabiszyńską – ul. Szpitalna. Przy Zaporoskiej znajdują się trzy place: najdalej na północ trójkątny plac, dziś zupełnie nieczytelny z uwagi na punktową zabudowę w okolicy i na samym placu, drugi na skrzyżowaniu z Gajowicką (niem. Gabitzstraße) okrągły, z klombem kwiatów pośrodku i rondem dookoła oraz trzeci prostokątny, na skrzyżowaniu z ul. Zielińskiego (Höfchenstraße). Pierwszy z wymienionych placów nosi imię Jakuba Szeli (dawniej niem. Hohenzollernplatz), drugi plac jest bezimienny^[1], zaś trzeci ma własną nazwę Placu Hirszfelda (dawniej Höfchenplatz, tuż przed wojną przemianowany na Franz-Seldte-Platz, po wojnie do 1954 r. Plac Prostokątny).

pawilon na pl. Hirszfelda rok przed rozbiórką

W latach 70. prostokątny Plac Hirszfelda, stanowiący urbanistyczne uzupełnienie dla obu sąsiednich okrągłych, i tak samo jak tamte obsadzony zielenią, zabudowany został kompleksem mieszkaniowo-handlowo-usługowym wedle projektu architekta Leszka Tumanowicza. Obiekt ten jednak posiadał awangardową formę nawiązującą do idei brutalizmu. Budynek wzniesiony z elementów prefabrykowanych składał się z dwukondygnacyjnego pawilonu o szklano-aluminiowej elewacji słupowo-ryglowej oraz położonego po stronie zachodniej wieżowca mieszkalnego z betonową elewacją. Pawilon handlowo-usługowy posiadał czworokątny rzut z otwartą na dziedziniec galerią w kondygnacji pierwszego piętra, przerzuconej nad jezdniami ulicy Zaporoskiej. Niektóre ze sklepów i zakładów usługowych znajdowały się w ten sposób bezpośrednio nad jezdniami. Budynek został zaprojektowany i zrealizowany w sposób wadliwy i częściowo sprzeczny z przepisami. Z powodu złej jakości betonowych prefabrykatów elewacji wieżowca służących jako łamacze światła zdemontowano je w początku XXI w., aby zapobiec katastrofie budowlanej. Ponadto w czasie prac projektowych zignorowano poważny problem hałasu ulicznego potęgowany przez układ atrium, przede wszystkim zaś naruszono nawet ówcześnie obowiązującą skrajnię drogową - prześwit pod budynkiem wynosił tylko 3,3 metra. W rezultacie dochodziło tu do częstych kolizji samochodów ciężarowych ze stropem przejazdu pod budynkiem. Choć żaden z tych wypadków nie zakończył się tragicznie, to przez ponad trzy dekady istnienia tego obiektu suma szkód poniesionych zarówno przez właścicieli pojazdów, jak przez administratora budynku była bardzo wysoka. Do ostatniej z takich kolizji doszło 23 sierpnia 2006 r. Wkrótce potem podjęto od dawna spodziewaną decyzję o likwidacji obiektu; rozbiórkę przeprowadzono od listopada 2006 do stycznia 2007 r., pozostawiwszy jednak te jego części, które znajdowały się obok jezdni. Choć nie zagrażają one już bezpieczeństwu ruchu, to jednak łamią pierwotne założenia urbanistyczne z XIX w.

Ulica Zaporoska wykorzystywana bywa niekiedy jako trasa kolarskich kryteriów ulicznych, zwykle na obu ok. 800-metrowych jezdniach od Grabiszyńskiej do placu Hirszfelda.