Stefan Stanisław Okrzeja
Z Wikipedii
| Stefan Stanisław Okrzeja | |
|---|---|
| ' | |
 |
|
| Życie |  porucznik |
| Data urodzenia | 24 kwietnia 1907 Warszawa |
| Data śmierci | 5 września 1939 Kręgi |
| Kariera | |
| W służbie od | 1 września 1925 |
| Pełniona funkcja | zastępca dowódcy 112 eskadry myśliwskiej |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
 |
|
Stefan Stanisław Okrzeja (ur. 24 kwietnia 1907 w Warszawie, zm. 5 września 1939 w pobliżu Krąg) - polski pilot wojskowy w stopniu porucznika, zastępca dowódcy 112 Eskadry Myśliwskiej, uczestnik bitwy powietrznej o Warszawę w czasie kampanii wrześniowej.
Pierwsze imię otrzymał na cześć nieżyjącego już brata Stefana Aleksandra, działacza rewolucyjnego, straconego w 1905 za zamach bombowy na komisariat policji.
Spis treści |
[edytuj] Edukacja i przebieg kariery
Uczęszczał do Szkoły Rzemieślniczej im. Konarskiego. Po zdaniu matury, 13 maja 1925 rozpoczął kurs w Cywilnej Szkole Pilotów na lotnisku Ławica w Poznaniu dający uprawnienia do pilotowania małych samolotów turystycznych. Ukończył kurs 3 czerwca 1925, a 1 września tego samego roku został powołany do wojska.
Zasadniczą służbę odbył w 2 pułku lotniczym w Krakowie (21 eskadra liniowa). 27 września 1927 został instruktorem w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa. Wiosną 1930 oblatywany przez niego samolot Wilbaut miał awarię (zacięły się stery), a pilot wyskoczył na spadochronie na niskiej wysokości. Nierozwinięta czasza spadochronu zaczepiła o drzewo, a pilot szczęśliwie wyszedł z wypadku bez szwanku. 1 października 1931 wstąpił do Szkoły Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy, a następnie do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, którą ukończył ze stopniem podporucznika. Kolejne przydziały otrzymywał do: 61 eskadry liniowej w 6 pułku lotniczym we Lwowie, następnie do 112 Eskadry Myśliwskiej w 1 Pułku Lotniczym, gdzie wkrótce został zastępcą dowódcy kpt. Tadeusza Opulskiego.
[edytuj] Bitwa powietrzna o Warszawę
W ramach reorganizacji polskiego lotnictwa 112 eskadrę włączono do Brygady Pościgowej, która na wypadek wojny miała bronić nieba nad stolicą. 29 sierpnia 1939 r. eskadrę przesunięto na polowe lotnisko w Zielonce pod Warszawą. Trzy dni później atakiem Niemiec na Polskę rozpoczęła się II wojna światowa.
W pierwszym locie bojowym 1 września Okrzeja zestrzelił Do 17: z niewiadomych przyczyn oficjalnie przyznano mu zestrzelenie 2 samolotów. 3 września podczas tzw. bitwy rembertowskiej z udziałem Okrzei zestrzelono Bf 110 - Okrzeja nie rościł pretensji do tego zestrzelenia. Po kilkunastu wylotach i walkach powietrznych, w czwartym dniu wojny przebazowano go na lotnisko polowe Zaborowo koło Leszna.
5 września wystartował na samolocie PZL P.11c w składzie klucza wraz z ppor. pil. Witoldem Łokuciewskim i plut. pil. Ludwikiem Lechem do lotu patrolowego. Nad Wyszkowem napotkali ugrupowanie 9 samolotów Do-17 lecących na Warszawę. Okrzeja poległ w potyczce nad wioską Kręgi. Dokładna przyczyna jego śmierci jest nieznana: jedna z teorii to zderzenie z samolotów Nowakowskiego i Okrzei, wersja częściej przedstawiana w źródłach to postrzelenie samolotu Okrzei ogniem strzelców pokładowych Dornierów, w wyniku którego odpadło skrzydło, a ranny pilot nie zdołał wyskoczyć. Jeden z Do 17 spłonął podczas przymusowego lądowania po stronie niemieckiej.
[edytuj] Pamięć o Okrzei
Ciało pilota prawdopodobnie wyrzucone podczas zderzenia z ziemią znaleziono obok spalonego wraku samolotu zostało pochowane na miejscu. Dopiero po kilkunastu tygodniach żona pilota Zofia uzyskała zgodę niemieckich władz okupacyjnych na jego ekshumację i bezimienny pochówek na cmentarzu w Wyszkowie. Przy identyfikacji zwłok obecni byli żona Zofia, brat Stefan Wacław i siostra Marta Okrzeja-Czarniecka. Na wiosnę 1940 ciało złożono w rodzinnym grobowcu państwa Leskich (dawnych dziedziców Krąg) na cmentarzu w Wyszkowie.
W 1947 Stefana Okrzeję odznaczono pośmiertnie Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari (nr 12070). Zaliczono mu 1,5 zestrzeleń pewnych (Do-17, samolot bliżej niezidentyfikowany wspólnie).
Po wojnie w miejscu katastrofy mieszkańcy wsi Kręgi usypali pamiątkowy kopiec, a po kilkunastu latach z inicjatywy ówczesnej kierowniczki szkoły podstawowej Anny Ragu powołali komitet budowy pomnika. Inicjatywę tę wsparło ówczesne Dowództwo Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej Obszaru Kraju. Pomnik z rzeźbą w postaci złamanego śmigła[1] odsłonięto w 1961 przy drodze krajowej nr 62 w pobliżu miejsca, gdzie rozbił się samolot[2]. W jego odsłonięciu wzięli udział m.in. płk pil. Roman Paszkowski i ppłk pil. Witold Łokuciewski - towarzysz wojenny Stefana Okrzei. Na płycie wyryto słowa: Tu dnia 5.IX.1939 roku poległ w obronie Ojczyzny w walce z hitlerowskim najeźdźcą porucznik pilot Stefan Okrzeja. Cześć jego pamięci.
We wrześniu 2005 odbyło się uroczyste poświęcenie pomnika z udziałem delegacji wojskowych, pocztów sztandarowych, lokalnych władz oraz córki pilota, Anny.
Imię Stefana Okrzei noszą ulice w kilku polskich miastach, a od 2006 po długoletnich staraniach również Szkoła Podstawowa w Kręgach.
[edytuj] Źródła
- Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej - Stefan Okrzeja, Wojciech Zmyślony
- Pamiętają o obrońcy, Zdzisław Wydra, Wiraże nr 23/2005
