Stawiacz min
Z Wikipedii
Stawiacz min - klasa okrętów, przeznaczonych specjalnie do stawiania min morskich (w odróżnieniu od okrętów innych klas, mogących stawiać miny jako pomocnicze zadanie). Obecnie praktycznie zanikła.
[edytuj] Charakterystyka
Stawiacze min różniły się wielkością i konstrukcją, wspólne miały jedynie przeznaczenie, wyróżniające tę klasę. Oprócz specjalnie budowanych stawiaczy min, część okrętów tej klasy powstawała z przebudowanych przestarzałych okrętów innych klas, głównie krążowników, niszczycieli lub kanonierek, albo przebudowanych statków (radziecki duży stawiacz min "Marti" powstał nawet z przebudowanego jachtu carskiego). Specjalnie budowane stawiacze min miały wyporność od kilkuset ton, przez okręty średniej wielkości o wyporności 1500 - 2000 ton, do dużych okrętów 6000-tonowych.
Podstawowym uzbrojeniem stawiaczy min są miny morskie, przede wszystkim kontaktowe miny kotwiczne, stawiane w formie zagród minowych. Miny na okręcie były ustawiane i przemieszczane na torach minowych, a stawiane (zrzucane do wody) były zwykle z rufy okrętu. Większe stawiacze min miały specjalny zakryty pokład minowy, mniejsze miały tory minowe umieszczone na odkrytym pokładzie górnym. Najmniejsze okręty zabierały kilkadziesiąt min morskich, większość jednostek zabierała 100-300 min, nieliczne duże stawiacze min zabierały nawet do 600. Niektóre duże stawiacze min nazywane były też krążownikami minowymi (np. francuski "Pluton"). Część średnich i dużych stawiaczy min miała ponadto porównywalne z niszczycielami silne uzbrojenie artyleryjskie, składające się z kilku dział kaliber 102 - 140 mm. Szybkość większości stawiaczy min nie przekraczała jednak 20 węzłów.
Typowym stawiaczem min średniej wielkości okresu II wojny światowej był norweski "Olav Tryggvason" o wyporności 1600 ton, przenoszący do 280 min. Był on uzbrojony w 4 działa 120 mm. Podobny był polski ORP "Gryf", o wyporności 2250 ton, przenoszący 300 (maksymalnie 600) min, miał on jednak wyjątkowo silne uzbrojenie artyleryjskie złożone z 6 dział 120 mm. Jedną z ciekawszych i bardziej znanych konstrukcji były brytyjskie szybkie stawiacze min typu Abdiel z 1940 roku, o wyporności 2650 ton, przenoszące jedynie 150 min, za to uzbrojone w 6 dział kaliber 102 mm oraz osiągające szybkość 36 węzłów (służyły one w praktyce także jako szybkie transportowce wojska).
[edytuj] Historia
Klasa specjalnych stawiaczy min pojawiła się wraz z rozwojem min morskich, w latach 90. XIX wieku. Po raz pierwszy zostały intensywnie użyte podczas obrony Port Artur (1904) w czasie wojny rosyjsko-japońskiej (zwłaszcza rosyjski stawiacz min "Amur"). W okresie obu wojen światowych marynarki wojenne większości państw posiadały po kilka stawiaczy min, nie była to jednak nigdy liczna klasa z uwagi na to, że miny mogły stawiać także okręty innych klas. Po II wojnie światowej klasa wyspecjalizowanych stawiaczy min w zasadzie zanikła. Jednymi z nielicznych współczesnych okrętów tej klasy są fińskie stawiacze min typu Hämeenmaa (do 150 min). Również Polska posiada obecnie okręty projektu 767, klasyfikowane jako transportowo-minowe, których jednak podstawowym zadaniem jest transport wojska.
Osobną klasę stanowią podwodne stawiacze min - okręty podwodne specjalnej konstrukcji, mogące stawiać kilkadziesiąt min morskich pod wodą (np. polskie typu Wilk).
Oprócz wyspecjalizowanych stawiaczy min, miny morskie mogły i wciąż mogą być stawiane w mniejszych ilościach przez okręty innych klas, posiadające na pokładzie tory minowe, przede wszystkim część trałowców i niszczycieli, ale także innych okrętów.
