Stanisław Pyjas
Z Wikipedii
Stanisław Pyjas (ur. 4 sierpnia 1953 w Żywcu, zm. 7 maja 1977 w Krakowie) - działacz opozycyjny okresu PRL.
Był studentem filologii polskiej i filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Spis treści |
[edytuj] Działalność opozycyjna
W latach 1976-1977 spontanicznie włączył się do organizowania protestów przeciwko represjom władzy wobec robotników Radomia i Ursusa. Współpracował z Komitetem Obrony Robotników. Zmarł 7 maja 1977 w kamienicy przy ulicy Szewskiej 7 w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu w Gilowicach.
Głównym źródłem informacyjnym Służby Bezpieczeństwa na temat Stanisława Pyjasa był jego bliski kolega i działacz SKS Lesław Maleszka, występujący jako TW "Ketman" i TW "Return" (późniejszy długoletni dziennikarz Gazety Wyborczej). 23 września 2006 Stanisław Pyjas został pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
[edytuj] Studencki Komitet Solidarności
Śmierć Pyjasa wywołała masowe demonstracje studentów ("Czarny Marsz")bojkot juwenaliów. Wieczorem 15 maja 1977 (na zakończenie "Czarnego Marszu") pod Wawelem odczytano deklarację zawiązującą Studencki Komitet Solidarności w Krakowie. Była to pierwsza tego rodzaju organizacja w Europie Wschodniej, której celem stała się obrona praw środowiska studenckiego i walka z komunistyczną władzą.
[edytuj] Śledztwo w sprawie przyczyn śmierci
Sprawcy do dzisiaj nie zostali odnalezieni, a śledztwo milicji i prokuratury nie doprowadziło do niczego. Oficjalną wersją śmierci Stanisława Pyjasa był "upadek ze schodów" (taką opinię wydał biegły sądowy prof. Zdzisław Marek), ale najprawdopodobniej stał się ofiarą samosądu Służby Bezpieczeństwa.
Śledztwo zostało wznowione w 1991 i ustalono w nim, że Pyjas został śmiertelnie pobity. Jednak z powodu braku możliwości wykrycia sprawcy umorzono je ponownie w 1999. Za najbardziej prawdopodobny wątek uznano wtedy pobicie, na polecenie SB, przez byłego boksera Cracovii Mariana Węclewicza, który wkrótce potem sam zginął w zamachu. W dokumentach śledztwa zachowała się notatka mówiąca wprost o zleceniu Marianowi Węclewiczowi przez agenta SB ps. "Janek" pobicia Pyjasa. Oficer SB, który prawdopodobnie zlecał to zadanie zmarł na zawał serca.
[edytuj] Postępowanie o utrudnianie śledztwa
Jednocześnie prokuratura w 1999 rozpoczęła postępowanie o utrudnianie śledztwa w sprawie śmierci Stanisława Pyjasa. Akt oskarżenia objął 4 osoby:
- byłego inspektora Wydziału Inspekcji Biura Śledczego MSW Zbigniewa K.;
- byłego naczelnika Wydziału III Operacyjnego Komendy Wojewódzkiej MO w Krakowie Jana B.;
- byłego dyrektora Biura Śledczego MSW Tadeusza K.;
- gen. Bolesława Stachurę.
Dążyli oni do tego, by śledztwo wykazało iż przyczyną śmierci był nieszczęśliwy wypadek. Podali w śledztwie informacje, jakoby Pyjas nie był "w kręgu zainteresowań SB" i jednocześnie zatajali informację o typowaniu sprawcy pobicia oraz kierowali śledztwo na fałszywe tory.
[edytuj] Film "Gry uliczne"
Sfabularyzowane śledztwo w sprawie morderstwa Stanisława Pyjasa przedstawia film Krzysztofa Krauzego "Gry uliczne".
