Prawo kanoniczne
Z Wikipedii
Prawo kanoniczne – prawo obowiązujące w danym Kościele (Cerkwi). Każdy Kościół ma własne prawo kanoniczne.
Nazwa pochodzi od podstawowej jednostki redakcyjnej kościelnych aktów prawnych – kanonu. Pierwotnie to właśnie zbiory kanonów (canones) tworzyły prawo kanoniczne – choć były i są stosowane również inne formy redakcji przepisów. Dla odróżnienia dwóch porządków prawnych – świeckiego i kościelnego – przepisy świeckie oznaczano nomoi (gr. νομοι). Kanon (łac. canon) to wyraz pochodzenia greckiego (κανονες) oznaczający dosłownie sznur ciesielski, a w przenośni prawidło, wzorzec – normę.
Prawo kanoniczne oznacza też dyscyplinę naukową, której przedmiotem są normy należące do systemu prawa kanonicznego.
Spis treści |
[edytuj] Źródła istnienia prawa kanonicznego
[edytuj] Prawo boskie
- Naturalne – wywodzi się z natury człowieka,
- Pozytywne – zespół norm, które dane zostały od Boga w postaci naturalnego objawienia:
- Stary Testament (normy sądownicze i obyczajowe),
- Nowy Testament (wola Chrystusa, ustanowienie kościoła, zasady funkcjonowania, ustanowienie sposobu rządzenia).
Prawo Boże jest niezmienne pod groźbą utracenia własnej tożsamości.
[edytuj] Prawo stanowione przez Kościół
- stanowi je papież – prawo papieskie,
- stanowi je sobór – kolegium biskupów – prawo soborowe,
- stanowione przez dekasterię kurii rzymskiej – ius constitutum
[edytuj] Historia źródeł prawa kanonicznego Kościoła katolickiego
[edytuj] Dekret Gracjana i dekretyści
W 1140 roku boloński mnich Gracjan dokonał systematyzacji i ujednolicenia przepisów prawa kanonicznego. Gracjan miał wybitnych poprzedników. W VII wieku Izydor z Sewilli stworzył uporządkowany tematycznie zbiór nazywany hispaną. Po nim, w 1010 roku, dokonał podobnej systematyzacji Burchard z Wormacji, a w 1090 – Iwon z Chartres. Dopiero jednak dzieło Gracjana – zwane Dekretem Gracjana (Decretum Gratiani) porządkujące ustawy soborowe poczynając od ustaw Soboru Nicejskiego z 325 roku – zyskało powszechny autorytet. Studiowali je dekretyści – wśród nich m.in. Paucapalea i Jan Teutonicus.
[edytuj] Dekretaliści
Narastający materiał normatywny w postaci wydawanych przez papieży dekretałów był kompilowany i opracowywany przez dekretalistów. W jednym z powstałych wówczas zbiorów prywatnych – autorstwa Bernarda z Pawii – po raz pierwszy zastosowano schemat: iudex, iudicium, clerus, conubium, crimen.
[edytuj] Powstanie Corpus Iuris Canonici
Na soborze trydenckim powołano specjalną komisję, która opracowała poszczególne zbiory prawa kanonicznego, nadając im jednolity układ. Tekst – pod nazwą Corpus Iuris Canonici – został zatwierdzony w 1580 roku przez papieża Grzegorza XIII, a obejmował: Dekret Gracjana, Liber extra – Dekretały papieża Grzegorza IX z 1234 roku, Liber sextus – zbiór dekretałów papieża Bonifacego VIII z 1298, Clementinae – nieukończony zbiór dekretałów papieża Klemensa V z lat 1314 i 1317, Extravagantes communes oraz Extravagantes Joannis Papae XXII – prywatne kompilacje dekretałów z XIV-XV wieku.
[edytuj] Współczesne kodyfikacje
W XX w. Kościół katolicki dokonał odnowy swojego prawa. Pierwszą nowoczesną kodyfikacją był kodeks prawa kanonicznego z 1917. Prace nad tym kodeksem rozpoczęła w 1904 roku komisja ds. projektu nowego prawa kanonicznego powołana przez papieża Piusa X. Kodeks został promulgowany przez papieża Benedykta XV. Kodeks składał się z pięciu ksiąg, których układ oparty był na schemacie instytucji Justyniana (Iudex, Iudicium, Clerus, Conubia, Crimen). Zamiar reformy prawa kanonicznego ogłosił w początkach swojego pontyfikatu w 1959 roku papież Jan XXIII. Jednakże komisja do reformy prawa kanonicznego została powołana dopiero w 1963 roku, po rozpoczęciu II Soboru Watykańskiego. Nowy Kodeks prawa kanonicznego został promulgowany 25 stycznia 1983 roku przez papieża Jana Pawła II. Kodeks składa się z 7 ksiąg: Księga I. Normy ogólne, Księga II. Lud Boży, Księga III. Nauczycielskie zadanie Kościoła, Księga IV. Uświęcające zadanie Kościoła, Księga V. Dobra doczesne Kościoła, Księga VI. Sankcje w Kościele, Księga VII. Procesy.
W I poł. XX w. podjęto również prace nad kodyfikacją prawa kanonicznego katolickich Kościołów wschodnich, które początkowo przyniosły tylko częściowe regulacje (np. prawo małżeńskie zostało ogłoszone w 1949). Ostatecznie kodeks kanonów Kościołów wschodnich został promulgowany dopiero w 1990.
Kodeksy nie są jedynymi źródłami prawa kanonicznego. Zaś Kodeks z 1983 roku nie ma charakteru ekskluzywnego.
[edytuj] Zobacz też
- historia prawa kanonicznego
- katolicyzm
- papież
