Polonia w Kanadzie

Z Wikipedii

Treść tego hasła może nie być zgodna z zasadami neutralnego punktu widzenia.
Zajrzyj na stronę dyskusji i pomóż go poprawić.

Polonia kanadyjska, czyli Kanadyjczycy polskiego pochodzenia.

Pierwszym polskim emigrantem do Kanady był Andrzej Wilk, syn gdańskiego kupca, który przypłynął do Québecu w 1686 roku na pokładzie statku "La Minerve"^[1].

Do zakończenia wojny siedmioletniej nie można mówić o trwałej obecności Polaków na terenie dzisiejszej Kanady^[2].

Pod koniec XVIII wieku w Kanadzie osiedlił się August F. Globeński^[3].

Faktem jest, że polskiej emigracji nie da się podzielić na zarobkową lub polityczną, bowiem względy ekonomiczne na równi z politycznymi odgrywały dużą rolę w decyzji osiedlania się Polaków w różnych krajach. Wynieśli oni z Polski głęboki patriotyzm objawiający się kultywowaniem tradycji, zakładaniem różnych organizacji i tworzeniem kultury polskiej na emigracji.

Każda fala emigracji musiała znaleźć swoje miejsce w nowej dla niej rzeczywistości kanadyjskiej.

Gdziekolwiek znalazła się grupka polska, tam istniała działalność kulturalna. Charakterystyczny dla tej działalności jest fakt, że początkowo nie była ona ani kierowana, ani skoordynowana. Stało się to później. W chwili obecnej wiemy, że jej osiągnięcia są rozległe i trwałe. Już w najdawniejszych zapiskach znajdujemy nazwisko Karola Błaszkiewicza, kartografa – przybyłego do Kanady w 1759 roku. W 1775 roku osiedlił się w Kanadzie August Franciszek Błąbiński – znany jako doskonały chirurg i założyciel apteki. Pierwszym polskim posłem do Parlamentu Kanady w 1867 – był Aleksander Edward Kierzkowski, który był też znanym inżynierem i kierował wieloma pracami w Dolnej Kanadzie. Na szczególną uwagę zasługuje Kazimierz Gzowski, inżynier, budowniczy dróg i mostów, adwokat i nauczyciel, który pełnił wiele funkcji w życiu społecznym Kanady. Był też gubernatorem porucznikiem Ontario i otrzymał od królowej Wiktorii tytuł szlachecki. Jemu to w 1968 roku wystawiono pomnik na wybrzeżu jeziora Ontario w Toronto w parku jego imienia. Była to inicjatywa Komitetu Inżynierów, Kupców i Przemysłowców oraz Stanisława Haidasza, późniejszego senatora, wówczas posła do Parlamentu.

Długa jest lista zasłużonych Polaków, którzy wzbogacili i wzbogacają kulturę Kanady. W Kanadzie mieszka obecnie około pół miliona Polaków. Jednak osób mających polskie pochodzenie jest znacznie więcej, bo około 800-900 tysięcy. W tej liczbie mieści się kilkadziesiąt tysięcy Kaszubów, którzy w II połowie XIX wieku osiedlili się w okolicach Barry's Bay i dzisiejszego Wilna. Okolica ta przypominała im krajobraz Kaszub w Polsce. Właśnie w Barry's Bay powstała pierwsza szkoła polska i harcerstwo, a w Wilnie pierwsza parafia polska. W 1972 roku odsłonięto w Wilnie tablicę upamiętniającą osiedlenie się w tej okolicy pierwszych emigrantów polskich. Odkrywcą Kaszub był ksiądz Rafał Grzondziel. Dzisiejsze Kaszuby są centrum kultury polskiej, gdzie oprócz kościołów, kaplicy, szkoły, stanic harcerskich są dwa pomniki "1000-lecia" i "Szarych Szeregów", organizowane też są polskie imprezy kulturalne.

W przeszłości największym skupiskiem polonijnym był Winnipeg w prowincji Manitoba, a później Montreal i Ottawa. Po ostatniej wojnie na czoło wysunęło się Toronto. Tu w 1944 roku powstał Kongres Polonii Kanadyjskiej (Canadian Polish Congress). Przystąpiły do niego 152 organizacje z całej Kanady. Wiele z nich dołączyło później. Ponieważ Toronto jest aktualnie największym skupiskiem Polonii w Kanadzie zostało ono automatycznie siedzibą Zarządu Głównego Kongresu. Jest tu najwięcej organizacji polskich, szkół, sześć parafii katolickich i trzy innych wyznań. Są tu biblioteki i księgarnie polskie, zespoły folklorystyczne, teatr, orkiestra symfoniczna, sklepy i restauracje oraz tysiące biznesów których właścicielami są polonusi. W Toronto i w przylegającej Mississauga organizuje się najwięcej imprez kulturalnych.

Niektóre ważniejsze organizacje w Toronto, to:

Kongres Polonii Kanadyjskiej Okręg Toronto.
Polski Instytut Naukowy w Kanadzie – założony w 1943 roku, którego celem jest "zachowanie na obczyźnie polskiej myśli, dziedzictwa naukowego i tradycji".
Związek Polaków w Kanadzie – założony w 1907 roku, skupia ludzi, którzy w kanadyjskiej rzeczywistości wciąż kultywują język, tradycję i kulturę polską.
Związek Narodowy Polski – założony w 1931 roku, jest organizatorem wielu imprez, spotkań, obchodów ważnych rocznic i wydarzeń w życiu polonijnym.
Federacja Kobiet Polskich – założona w 1957 roku w Toronto, potem ogniwa jej powstały w całej Kanadzie.
Instytut Naukowy w Kanadzie i Biblioteka Polska – powstał w 1976 roku, ale wcześniej był zwany jako Biblioteka Polska w Montrealu. Instytut ma swoje oddziały w Ottawie i Toronto. Współpracuje ze światem nauki i kultury kanadyjskiej. Propaguje też polską kulturę i sztukę. Jest uznany za część *Uniwersytetu McGill w Montrealu. Jego działalność jest różnorodna, tj. odczyty, dyskusje, sympozja, wieczory autorskie, koncerty i wystawy.
Stowarzyszenie Techników Polskich w Kanadzie – powstało w 1941 roku. Obecna jego nazwa brzmi: *Stowarzyszenie Inżynierów Polskich w Kanadzie- pomaga nowo przybyłym z Polski inżynierom, udzielając im m.in. potrzebnych informacji.
Kanadyjsko-Polski Instytut Badawczy – utworzony w 1956 roku przy Zarządzie Głównym Kongresu Polonii Kanadyjskiej z inicjatywy dr Wiktora Turka. Jego celem są studia nad społecznością polską w Kanadzie z punktu widzenia statystyki, historii, socjologii, ekonomii i kultury z uwzględnieniem udziału w życiu kanadyjskim. Unikalną cecho Instytutu jest wydawanie prac naukowych dotyczących polskiej przeszłości i teraźniejszości w Kanadzie. Przez wiele lat pracami tego Instytutu kierował już nieżyjący Rudolf Kogler.
Polski Fundusz Wydawniczy – założony w 1977 roku, którego celem jest szerzenie kultury polskiej poprzez wydawanie książek pisarzy emigracyjnych, nie mogących ukazywać się w kraju przed 1989 rokiem. Fundusz był organizatorem Tygodnia Kultury Polskiej w dniach 24 XI-2 XII 1979 roku, w ramach którego odbyły się wystawy malarzy i plastyków, obejrzano sztukę teatralną "Przed sklepem jubilera", napisaną przez Karola Wojtyłę, zorganizowano wieczory autorskie, kiermasze książki, pokaz przeźroczy itp. Działalność Funduszu stanowi niewątpliwy wkład w kulturę polską, a zapoczątkowane dni kultury polskiej kontynuują obecnie również inne organizacje polonijne.
Stowarzyszenie Polskich Kombatantów – założone w 1956 roku, jest znane również jako Polski Ośrodek Kulturalny.
Credit Union św. Stanisława i św. Kazimierza – założona w 1945 roku przy kościele św. Kazimierza, jest największą polska kasa pożyczkową mającą swoją siedzibę również w Warszawie.

Niewątpliwy wkład w szerzenie kultury polskiej w Kanadzie ma też szereg istniejących fundacji, najważniejsze:

Fundusz Wieczysty Milenium Polski Chrześcijańskiej – został oficjalnie zarejestrowany w 1964 roku. Jego utworzenie było ukoronowaniem obchodów 1000-lecia Polski. Fundacja ta propaguje i popiera zainteresowania i studia nad kulturą, a w szczególności, polską, pomaga finansowo szkołom polskim, bibliotekom, studentom oraz popiera publikowanie wydawnictw naukowych i literackich.
Fundacja Adama Mickiewicza – powstała w 1955 roku w setną rocznicę śmierci poety. Powstała z inicjatywy Andrzeja Janickiego, ówczesnego prezesa KPK oraz Wojciecha Krajweskiego, niestrudzonego działacza polonijnego. Fundacja udziela pomocy bibliotekom, uniwersytetom, szkołom, teatrom, pisarzom i poetom polonijnym. Należy podkreślić fakt, że Fundacja udziela też wsparcia innej Fundacji, tj. Pomocy Polskim Szkołom na Wschodzie im. T. Goniewicza w Lublinie – poprzez zakup książek i pomocy dla szkół polskich na Litwie, Białorusi, Ukrainie i Rosji.

Fundacja im. Wł. Reymonta – założona w 1969 roku w celu niesienia pomocy finansowej dla studentów pochodzenia polskiego. Do tej pory przyznano około czterystu stypendiów. Nieraz stypendia są ufundowane przez osoby prywatne np. senatora Stanleya Haidasza – dla studenta zainteresowanego wielokulturowością, bądź historią Polski. Poza tym Fundacja udziela poparcia finansowego dla Katedry Historii Polski przy Uniwersytecie w Toronto, prowadzonej obecnie przez Polaka, dr Piotra Wróbla. Pomaga też Związkowi Nauczycielstwa Polskiego. Patronuje konkursom recytatorskim, organizuje wyjazdy na kolonie w Polsce, wspiera grupy taneczne, folklorystyczne i szkoły polskie.

[edytuj] Edukacja

Szczególną rolę w szerzeniu kultury i oświaty polskiej w Kanadzie ma Związek Nauczycielstwa Polskiego. Wiosną 1962 roku Komisja Kulturalno-Oświatowa KPK zwołała zebranie nauczycieli i pracowników oświaty w Toronto, którzy jednogłośnie uchwalili powstanie Związku Nauczycielstwa Polskiego w Kanadzie. Wiosną tego samego roku Związek miał już własny statut, stał się członkowską organizacją Kongresu i rozpoczął wydawanie własnego kwartalnika, Biuletynu Nauczycielskiego. Do skromnej założycielskiej grupy doszły rady i komisje oświatowe, dołączyli nauczyciele z różnych szkół w Kanadzie. W przeciągu kilku miesięcy Związek liczył już około stu członków. W 1966 roku decyzją Walnego Zjazdu KPK w Edmonton, funkcję przewodniczącego Komisji Szkolnej KPK pełni każdorazowo prezes Związku Nauczycielstwa Polskiego w Kanadzie. Związek Nauczycielstwa Polskiego odgrywa dziś wielką rolę w życiu Polonii kanadyjskiej. Koordynuje pracę szkół w całej Kanadzie, jest jedyną instytucją na emigracji, która systematycznie drukuje pomoce naukowe i podręczniki szkolne od klasy przedszkolnej do dziesiątej.

Cele programu nauczania języka polskiego muszą odpowiadać założeniom programu nauczania wszystkich innych języków obcych, zgodnie z tym, jak to określono w dokumentach Programów Nauczania Języków Ojczystych. Dlatego też nasze podręczniki uznawane są przez wydziały oświaty w prowincjach kanadyjskich. Z podręczników tych korzystają wszystkie polskie szkoły w Kanadzie. Podręczniki wysyłamy także do Kazachstanu, na Syberię, Litwę, Łotwę, Białoruś, do Brazylii i do Południowej Afryki. Korzystają z nich również niektórzy nauczyciele w Stanach Zjednoczonych.

Organizowane są także sympozja, kursy metodyczne i konferencje pedagogiczne. Związek Nauczycielstwa ściśle współpracuje z Fundacją im. A. Mickiewicza, Fundacją im. Wł. Reymonta i innymi organizacjami. Fundacja A. Mickiewicza finansuje coroczny konkurs na najlepsze wypracowanie z języka polskiego (ok. 3 tysiące uczniów), natomiast Fundacja Wł. Reymonta finansuje konkurs recytatorski (ok. 2 tysiące uczniów).

W Kanadzie, od Pacyfiku do Atlantyku, w ponad 90 szkołach podstawowych uczy się 12 tysięcy dzieci. Zaangażowanych jest 490 nauczycieli i prawie w każdej szkole są klasy przedszkolne. Szkoły średnie języka polskiego z tzw. "kredytem" cieszą się obecnie wielkim powodzeniem. Do dwudziestu szkół średnich uczęszcza ok. tysiąca sześciuset uczniów. Język polski wykładany jest także na dwunastu uniwersytetach w Kanadzie. Istnieje również Katedra Historii Polski na Uniwersytecie w Toronto, która powstała dzięki oszczędnościom społeczności polonijnej.

Młodzież, kończąca polskie szkoły średnie, którą udało się zainteresować życiem kulturalnym, samodzielnie zrzesza się w grupach studenckich. Polskie stowarzyszenia i kluby studenckie skupiające dziesiątki młodych Polaków czynnie działają na dziesięciu uczelniach wyższych, czterech, tylko w samym Toronto.

[edytuj] Kultura

Toronto jest obecnie największym skupiskiem Polaków w Kanadzie. Działa tutaj wielu literatów, kompozytorów, malarzy, rzeźbiarzy i wspaniałych grafików. Są wśród nich profesjonaliści, są też i bardzo utalentowani amatorzy.

Wybitne postaci: Kuba Bryzgalski i Kazimierz Mir-Głaz – artyści malarze; Jerzy Kołacz – artysta malarz, grafik; Wojciech Strahl – rzeźbiarz, grafik, fotografik, poeta; Andrzej Rozbicki – dyrygent, Dyrektor Muzyczny Orkiestry Symfonicznej – The Celebrity Symphony Orchestra; Maciej Jaśkiewicz – dyrygent, Dyrektor Muzyczny Polsko-Kanadyjskiego Towarzystwa Muzycznego – The Toronto Sinfonietta; Maria Nowatarska – aktorka tworca Salonu Poezji Muzyki i Teatru, Agata Pilitowska aktorka współtwórczyni Salonu Muzyki i Poezji i Teatru; Kinga Mitrowska i Teresa Romanowska-Klimuszko – śpiewaczki sopranowe.

Imprezy kulturalne odbywają się bardzo często. Są już imprezy mające swoją tradycję. Należą do nich: festiwal piosenki religijnej, festiwal piosenki żeglarskiej; kiermasze książki; przeglądy kabaretów polonijnych.

W 1999 roku dla uczczenia 150. rocznicy śmierci Fryderyka Chopina z inicjatywy Fundacji im. Maksymiliana Kolbe oraz Tomasza Stanickiego został zorganizowany I Kanadyjski Konkurs Pianistyczny im. Fr. Chopina w Polskim Centrum Kultury im. Jana Pawła II w Mississauga, które zostało wybudowane w latach 90. ze składek Polonii kanadyjskiej. Inauguracja Roku Chopinowskiego miała miejsce w lutym 1999 w Living Arts Centre w Mississauga z udziałem burmistrza miasta, p. Hazel McCallion.

Propagowanie kultury polskiej na gruncie kanadyjskim odbywa się również poprzez środki masowego przekazu. Mamy codzienne lub cotygodniowe programy radiowe: Radio Polonia, Polskie Radio Toronto, Katolickie Studio Młodych – to programy codzienne. Mamy cotygodniowe programy telewizyjne w języku polskim: TV Polish Studio i TV Z Ukosa. Regularnie ukazuje się prasa: "Gazeta" – pięć razy w tygodniu; "Związkowiec", "Głos Polski", "Goniec" – to tygodniki;

Kanada to kraj wielokulturowości. Pojęcie to powstało na przełomie lat 60.-70., wielokulturowość ta daje szansę różnym grupom etnicznym na wnoszenie swojego wkładu do kultury kanadyjskiej. Wartość kultury tworzonej przez Polonię w ciągu dwu i pół wieku jej osiedlenia się w tym kraju jest niepodważalna, budzi uznanie i szacunek.