Nominativus cum infinitivo

Z Wikipedii

Nominativus cum infinitivo (nom.c.inf., N.C.I.) jest to w języku łacińskim postać składni accusativus cum infinitivo, a co za tym idzie, jest to tak samo jak acc.c.inf. równoważnik zdania dopełnieniowego, tyle że składa się z wyrażenia rzeczownikowego postawionego w mianowniku (łac. nominativus) oraz bezokolicznika (łac. infinitivus).

Nom.c.inf. wprowadzany jest po tych samych czasownikach deklaratywnych, co accusativus cum infinitivo, gdy stoją one w stronie biernej. Wymagania składniowe strony biernej powodują szereg przekształceń w stosunku do acc.c.inf.:

• dopełnienie verbum regens staje się podmiotem całego zdania; co za tym idzie, zmienia się przypadek z biernika (łac. accusativus) na mianownik (łac. nominativus);
• tak samo zmieniają przypadek wszelkie przydawki stojące z dopełnieniem w zgodzie co do przypadka;
• ewentualny podwójny accusativus przechodzi w podwójny nominativus.

Trudności początkującym może nastręczać już samo przejście czasownika deklaratywnego na stronę bierną, zwłaszcza, jeśli polski odpowiednik tego czasownika jest nieprzechodni. Dobrym przykładem jest czasownik "mówić", który w naszym języku nie ma w ogóle strony biernej, czyli jest nieprzechodni, natomiast jego łaciński odpowiednik dicere jest czasownikiem przechodnim i ma formy strony biernej. Formy te tłumaczy się na polski czasownikami bezosobowymi ze wskazaniem osoby w zdaniu podrzędnym:

• dicor (dosł. jestem mówiony) = mówi się, że ja
• diceris (dosł. jesteś mówiony) = mówi się, że ty
• dicitur (dosł. jest mówiony) = mówi się, że on/ona/ono
• dicimur (dosł. jesteśmy mówieni) = mówi się, że my
• dicimini (dosł. jesteście mówieni) = mówi się, że wy
• dicuntur (dosł. są mówieni) = mówi się, że oni/one

Niektóre czasowniki po przekształceniu w formy strony biernej w ogóle zmieniają znaczenie. Częstą przyczyną konfuzji jest czasownik videre (widzieć), który zarówno w łacinie jak i w języku polskim jest przechodni. Jednak formy strony biernej tego czasownika w łacinie zupełnie nie odpowiadają znaczeniowo analogicznym formom w języku polskim; inaczej mówiąc, jakkolwiek video znaczy widzę, videor jednak nie znaczy jestem widziany, lecz wygląda na to, że ja; videris = wygląda na to, że ty itd. na tej samej zasadzie, co powyżej dla dicere.

• Felix esse videor = Wygląda na to, że jestem szczęśliwy
• Felix esse videris = Wygląda na to, że jesteś szczęśliwy
• Felix esse videtur = Wygląda na to, że jest szczęśliwy
• Felices esse videmur = Wygląda na to, że jesteśmy szczęśliwi
• Felices esse videmini = Wygląda na to, że jesteście szczęśliwi
• Felices esse videntur = Wygląda na to, że są szczęśliwi

Takie przekłady, a także ogólne w łacinie użycie form strony biernej w wyrażeniach nieosobowych powodują, że początkujący mają często wrażenie, że nom.c.inf. jest konstrukcją nieosobową co do zasady. Jest to jednak wrażenie błędne, nom.c.inf. jest konstrukcją osobową.

Uwagi o czasie infinitiwu zob. Accusativus cum infinitivo.