Moshoeshoe I
Z Wikipedii
Moshoeshoe I (ur. ok. 1786, zm. 11 marca 1870) – król afrykańskiego państewka Basuto.
Urodzony w okolicach Menkhoaneng w północnej części dzisiejszego Lesotho w okresie panującego na tych ziemiach głodu; z tego też powodu nadano mu przy urodzeniu imię Lepoqo (w miejscowym narzeczu lepoqo oznacza katastrofę)[1]. Był synem Mokhachane, jednego z klanowych wodzów; od dzieciństwa wraz z ojcem walczył o zdobycie wpływów i kontroli nad innymi miejscowymi klanami. Swoje nowe imię – Moshoeshoe, oznaczające dosłownie "golarz", "cyrulik" – i poważanie w społeczności klanowej uzyskał po tym, jak udało mu się pokonać i za karę ogolić brodę złodziejowi krów, odzyskując skradzione przezeń wcześniej setki sztuk bydła.
Moshoeshoe w wieku lat 34 stworzył własny klan, z którym osiedlił się w pobliżu góry Butha-Buthe (niedaleko założonego wiele lat później, w 1884, miasta o tej samej nazwie). Podczas trwających w latach 1821-1823 wojen[2] z Czaką, wodzem Zulusów, góra ta była jego twierdzą i kwaterą główną. W 1824 Zulusi wyparli jednak klan Moshoeshoe z Butha-Buthe; przeniósł się on na płaskowyż Qiloane, ok. 20 km na zachód od Maseru, obecnej stolicy Lesotho. Płaskowyż ten, odcięty od otaczającej go okolicy trudnymi do przebycia stromymi niemal pionowymi zboczami, nazwano później Thaba Bosiu, co oznacza "Góra Nocy"[3]. Miejsce to, dzięki swemu położeniu i występującym na szczycie źródłu świeżej wody stanowiło przez następne lata bezpieczne schronienie; atakowane za czasów Moshoeshoe wielokrotnie, nigdy nie zostało zdobyte.
Moshoeshoe umiejętnie godził interesy klanowe Sotho-Tswana, zarówno w walce z Zulusami, jak i w obliczu pojawiających się w tym okresie białych osadników, zarówno brytyjskich, jak i burskich. Udało mu się zintegrować mieszkających tam ludzi w jeden naród, który nazwał się Basotho (dosłownie "południowi Sotho"), a sam został przez nich zaakceptowany jako ich król – Morena e Moholo/morena oa Basotho (Wielki Wódz/Król Basotho). Utworzone królestwo nazwano Basuto.
W latach 30. wobec zagrożenia integralności swego królestwa, zwłaszcza ze strony Burów napływających z leżącego na zachód Wolnego Państwa Orania uznał, że potrzebni mu będą biali doradcy i zaprosił do pomocy misjonarzy z Société des missions évangéliques de Paris (Paryskiego Stowarzyszenia Misjonarzy Ewangelickich). Pierwsi trzej z nich – Thomas Arbousset, Eugene Casalis i Constant Gosselin – wywarli wielki wpływ zarówno na samego króla Moshoeshoe I, jak i na konsolidację narodu Basotho i jego języka. Casalis od 1837 do 1855 pełnił też rolę królewskiego doradcy do spraw zagranicznych, a także tłumacza. Mimo jednak tej pomocy, królestwo Basuto nękane było nieustannymi wojnami. w 1843 Moshoeshoe I podpisał strategiczny traktat z brytyjskim gubernatorem Kolonii Przylądkowej, George Napierem, licząc na jego wsparcie przeciw zagrażającym mu z Oranii Burom[4]. Kilka lat później doszło jednak do starć pomiędzy wojskami brytyjskimi a armią króla Moshoeshoe I: w 1851 pokonał je pod Konoyana, rok później odparł ich kolejny atak; niezwłocznie po tym wysłał jednak do brytyjskiego dowódcy odezwę, która pozwoliła zakończyć ten konflikt na drodze dyplomatycznej. Późniejsze lata przyniosły kolejne konflikty; po wycofaniu się Brytyjczyków z tego regionu w 1854 doszło do wojny z Burami, którą w 1858 Moshoeshoe I przegrał. W 1865 stracił znaczną część nizin na zachodzie swego królestwa, za rzeką Caledon[5]. W 1867 Moshoeshoe I zwrócił się do królowej brytyjskiej Wiktorii o roztoczenie protektoratu nad jego królestwem, zdawszy sobie sprawę, że nie będzie w stanie sam powstrzymywać naporu Burów. Do przejęcia odpowiedzialności nad Basuto doszło w 1868, a podpisany rok później z Burami traktat określił granice tego kraju, identyczne z granicami obecnego Lesotho.
Pomimo, że król Moshoeshoe I musiał oddać swój kraj pod obcy protektorat straciwszy wcześniej znaczną część jego terytorium, to zapisał się w historii swego kraju jako postać, która stworzyła jego naród i zachowała kulturę. Był też królem, który nie poniósł żadnej większej porażki wojskowej. Rocznice jego śmierci, 11 marca, obchodzone są w Lesotho jako święto państwowe.
Przypisy
- ↑ obawiano się, że pojawienie się w tak trudnym okresie kolejnego dziecka do wyżywienia może oznaczać zgubę dla rodzinnego klanu
- ↑ były one częścią dłuższego okresu niepokojów i walk (pomiędzy napływowymi Zulusami a mieszkającymi tu od XV wieku ludami posługującymi się językami sotho-tswana) na tych terenach, nazywanego Mfecane
- ↑ wg jednej z przypowieści nazwa ta wywodzi się stąd, że Moshoeshoe przybył tu ze swym klanem o zmierzchu i w ciągu pierwszej nocy uczynił z tego miejsca niezdobytą twierdzę; inne wyjaśnienie tej nazwy mówi, że płaskowyż ten, za dnia niepozorny, nocą "rośnie" i wydaje się być górą znacznie większą, niż jest naprawdę
- ↑ rok wcześniej, w 1842, Napierowi udało się wyprzeć Burów z Natalu, graniczącego z Basuto od wschodu
- ↑ ta część byłego królestwa Moshoeshoe I, obecnie na terenie RPA, nazywana bywa obecnie w Lesotho "Utraconymi Ziemiami"
