Kodeks Justyniana

Z Wikipedii

Niektóre informacje zawarte w artykule wymagają weryfikacji. Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się, jakie informacje budzą wątpliwości.

Kodeks Justyniana (Codex Iustinianus) to jedna z trzech części wielkiej kodyfikacji prawa rzymskiego podjętej w latach 528 - 534 przez cesarza Justyniana I Wielkiego, znanej pod średniowieczną nazwą Corpus Iuris Civilis.

Justynian rozpoczął prace nad Kodeksem rok po wstąpieniu na tron. W tym celu powołał specjalną komisję, w skład której weszło 7 urzędników cesarskiej administracji wysokiego szczebla (byli wśród nich m.in. Tribonianus i Theophilus). Komisja zakończyła swoje prace po upływie kolejnego roku i 7 kwietnia 529 roku ogłoszono pierwszy dokument w ramach Kodeksu, tzw. Codex vetus, którego treść nie dochowała się do naszych czasów. Kilka lat później, w 534 roku, ogłoszono tzw. Codex repetitae praelectionis, który zastąpił Codex Vetus.

Kodeks Justyniana składa się z 12 ksiąg podzielonych na tytuły. Zawierają one szereg konstytucji cesarzy rzymskich, z których najstarsze pochodzą z czasów Hadriana, z wyszczególnieniem imienia cesarza, który przyjął dany dokument, adresata konstytucji oraz daty i miejsca jej ogłoszenia.

Poza Kodeksem Justyniana w skład kodyfikacji justyniańskiej wchodzą jeszcze dwa dzieła:

• Digesta Iustiniani (Digesta seu Pandectae) - zbiór 50 ksiąg zawierających fragmenty (9123) z pism 38 prawników rzymskich, poczynając od I wieku p.n.e. aż do III wieku n.e., będący najobszerniejszą częścią kodyfikacji Justyniana; ukończony w 533 r. Z założenia fragmenty w nim zawarte miały pochodzić od prawników posiadających przywilej ius publice respondendi, jednakże kompilatorzy wykorzystali również dzieła będące wynikiem działalności trzech prawników z okresu przedklasycznego, którzy na dobrą sprawę przywileju tego posiadać nie mogli (przywilej ten został wprowadzony przez Augusta).

• Institutiones Iustiniani (Institutiones sive Elementa) - podstawowe wiadomości z zakresu prawa, o charakterze podręcznikowym, zebrane w 4 księgach; oparte były głównie na 'Instytucjach' Gaiusa z II w n.e. oraz podręcznikach takich prawników jak: Florentinus, Marcjan, Ulpian; Instytucje, będące częścią kodyfikacji Justyniana, posiadały również moc ustawy; ukończone 21 listopada 533 r.

Dodatkowo do kodyfikacji justyniańskiej zalicza się jeszcze Novellae leges (Novellae leges) - zbiór konstytucji cesarza Justyniana I Wielkiego wydanych już po ogłoszeniu kodyfikacji, które zostały potem dołączone do Corpus iuris civilis. W zasadzie uzupełnienia dotyczą prawa administracyjnego, spadkowego, rodzinnego i kościelnego.