Jurij Łotman

Z Wikipedii

Jurij Łotman (1922 - 1993) - rosyjski teoretyk, historyk, semiotyk kultury, profesor uniwersytetu w Tartu.

Napisał wiele rozpraw teoretycznoliterackich (min. Struktura tekstu artystycznego) i biografii (min. Aleksander Puszkin).

Rosyjsko-estoński semiotyk, estetyk i historyk kultury, założyciel słynnej Szkoły Moskiewsko-Tartuskiej. W roku 1950 ukończył Uniwersytet Leningradzki, w 1963 r. objął profesurę na Uniwersytecie w Tartu (literatura rosyjska). W 1969 r. został wybrany na jednego z wiceprezydentów Międzynarodowej Organizacji Studiów Semiotycznych. Był członkiem wielu organizacji, między innymi: The Social Sciences Council (UNESCO), American Society of Semiotics, Semiotic Society of Finland.

Ogłosił szereg rozpraw poświęconych historii rosyjskiej literatury i myśli społecznej na przełomie XVIII i XIX wieku. W pracach z zakresu poetyki zwracał szczególna uwagę na semantyzację wszystkich poziomów utworu poetyckiego, umożliwiającą modelowanie i przekaz szczególnie skomplikowanej informacji.

Początkowo fascynowała go metoda formalna, którą wykorzystywał do analizy poszczególnych tekstów. W późniejszym czasie rozszerzył swoje strukturalno-semiotyczne zainteresowania, zajmując się systemami kulturowymi. W swoich wczesnych pracach nawiązywał do de Saussure’a, poddając krytyce jego koncepcję znaku. Według Łotmana relacja pomiędzy znaczącym i znaczonym nie jest wcale arbitralna. Znak jest zawsze modelem dla swojej treści, co oznacza, że zawsze determinuje sens. W Semiotika kino (1973) pojawiła się bardzo istotna dla Łotmana opozycja pomiędzy dwoma typami znaków: piktorialnymi lub ikonicznymi (sztuki wizualne) i konwencjonalnymi (słowa). Jeden z podstawowych argumentów tartuskiego semiotyka stanowi teza, że tekst jest mechanizmem generującym znaczenia. Języki naturalne są prymarnymi systemami modelującymi. Języki sztuki, kultury, religii, filozofii, literatury są wtórne wobec tych pierwszych. W swoim opus magnum - Unverse of the Mind (1990), Łotman wprowadził kategorię semiosfery, którą definiował jako przestrzeń semiotyczną konieczną dla egzystencji i funkcjonowania języków. Semiosfera jest czymś na podobieństwo Biosfery - organicznej całości materii ożywionej, która jest podstawowym warunkiem kontynuacji życia. Poza przestrzenią znaków, poza przestrzenią kultury niemożliwa jest jakakolwiek komunikacja, niemożliwy jest jakikolwiek język. Człowiek porusza się zatem pomiędzy dwoma światami - światem biologicznym , który nie posiada żadnego sensu, albowiem nie ma języka, w którym ów sens mógłby zostać sformułowany, i światem semiotycznym, w którym zderzają się ze sobą różne słowa, języki, kody i dyskursy.

Najważniejsze dzieła:

Analiz poeticzeskogo tieksta (1972),

Semiotika kino (1973),

Struktura chudożestwiennogo tieksta(1970),

Unverse of the Mind (1990.