Julian Dunajewski

Z Wikipedii

Julian Antoni Dunajewski (ur. 4 czerwca 1821 lub 4 czerwca 1822 według innych źródeł) w Stanisławowie, zm. 9 listopada 1907 w Krakowie), ekonomista polski, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, działacz państwowy.

Pochodził z rodziny szlacheckiej z Dunajowa w ziemi lwowskiej, która pięczetowała się herbem Sas. Był synem Szymona (komisarza cyrkułowego w Stanisławowie, a następnie w Nowym Sączu) i Antoniny z Błażowskich, bratem Albina (kardynała, biskupa krakowskiego), szwagrem Karola Estreichera (wybitnego bibliografa, dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej). Dzieciństwo i wczesną młodość spędził w Nowym Sączu. Kształcił się w gimnazjum jezuickim w Nowym Sączu (do 1839), następnie studiował ekonomię na Uniwersytecie Lwowskim (1839-1842) i na uniwersytecie w Wiedniu (1839-1840). Od 1849 pracował na UJ, początkowo jako asystent w Katedrze Umiejętności Politycznych i Statystyki; w 1850 obronił - na podstawie pracy O instytucjach gmiannych - doktorat praw. W 1851 był kandydatem do objęcia katedry umiejętności politycznych na Wydziale Prawa, ale nie uzyskał nominacji z austriackiego Ministerstwa Wyznań i Oświecenia. W okresie rządów ministra spraw wewnętrznych Aleksandra von Bacha, Julian Dunajewski był podejrzewany o działalność antyrządową. Było to głównie konsekwencją działalności niepodległościowej prowadzonej przez starszego brata, za którą to Albin Dunajewski został skazany na karę śmierci (wyrok zamieniono później na 8 lat osadzenia w twierdzy). W latach 1850-1855, pracując jako zastępca profesora na Uniwersytecie Jagiellońskim, zajmował się prawem karnym, naukami politycznymi i statystyką. Dzięki rekomendacji austriackiego ministra oświaty hrabiego Leona Thuna uzyskał posadę profesorską w 1855 na Akademii Prawa w Bratysławie. Pracował tam pięć lat, najpierw jako profesor nadzwyczajny, a od 1856 jako profesor zwyczajnym Katedry Statystyki. W latach 1860-1861 był profesorem i kierownikiem Katedry Ekonomii Politycznej i Prawa Administracyjnego Uniwersytetu Lwowskiego. W 1861 powrócił na Uniwersytet Jagielloński; kierował Katedrą Umiejętności Politycznych, Statystyki i Prawa Administracyjnego Austriackiego, dwukrotnie pełnił funkcję dziekana Wydziału Prawa (1862/1863, 1867/1868), trzykrotnie rektora (1864/1865, 1868/1869, 1879/1880), trzykrotnie prorektora (1865/1866, 1869/1870, 1880/1881).

Prowadził jednocześnie aktywną działalność polityczną, reprezentując nurt konserwatywny oraz austro-polski; zdecydowanie występował przeciwko powstaniu styczniowemu. W latach 1864-1873 był członkiem Oddziału Politycznego i posłem na Sejm Krajowy we Lwowie, w 1870 członkiem Rady Państwa, od 1873 (do końca życia) posłem do parlamentu w Wiedniu. W końcu lat 70. pełnił funkcję prezydenta miasta Krakowa; 1880-1891 był ministrem skarbu Austrii. Przeprowadził na tym stanowisku reformę systemu podatkowego; za pomocą bardziej elastycznego opodatkowania udało mu się zrównoważyć budżet, wprowadził m.in. podatki pośrednie oraz podwyższył cła od kawy oraz podniósł ceny wyrobów tytoniowych.

Miał opinię jednego z najlepszych mówców parlamentarnych, był również ceniony jako wykładowca. Uniwersytet Jagielloński uhonorował go doktoratem honoris causa, ponadto otrzymał Order Św. Szczepana, Wielką Wstęgę Orderu Cesarza Leopolda oraz Order Żelaznej Korony I klasy. W 1872 został członkiem czynnym AU, w latach 1873-1875 przewodniczył Komisji Prawniczej AU, a od 1889 był zastępcą protektora akademii. Był również m.in. zastępcą przewodniczącego Oddziału Nauk Moralnych cesarsko-królewskiego Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Jednym z jego uczniów był wybitny historyk Michał Bobrzyński.

Zajmował się teorię budżetu państwowego, finansami, myślą ekonomiczną w dobie Odrodzenia oraz prawem administracyjnym. W polityce ekonomicznej reprezentował poglądy liberalne zbliżone do Adama Smitha, nawiązywał także do francuskiego klasycyzmu Jeana Baptiste Saya i Charlesa Rau. Przedstawił syntezę teorii, historii i polityki ekonomicznej w pracy Wykład ekonomii politycznej (wydanej pośmiertnie w 1935). Był zwolennikiem podatków bezpośrednich, stosowanie podatków pośrednich dopuszczał jedynie wówczas, gdy bezpośrednie przynosiły niewystarczające opłaty.

Niektóre inne prace:

• Ziemia i kredyt. Studyum ekonomiczne (1869)
• Zarys organizacyjny władz administracyjnych w Galicji (1871, z Wiktorem Kopffem i Dionizym Skarżyńskim)
• Słowo o "Zasadach bicia monety" (1873)
• Mowy (1914)

W 1907 imieniem Juliana Dunajewskiego nazwano część dawnej ulicy Podwale w Krakowie, przy której pod numerem 4 znajdował się pałacyk Dunajewskiego, wzniesiony w 1882 przez architekta Antoniego Łuszczkiewicza.

Źródła:

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983