Historia Kanady przedeuropejskiej
Z Wikipedii
Spis treści |
[edytuj] Przybycie człowieka
Jak się powszechnie uważa, historia zasiedlenia Ameryki Północnej zaczyna się w czasie ostatniego zlodowacenia. Uwięzienie w lodach olbrzymiej masy wody spowodowało obniżenie się poziomu morza o 100 lub więcej metrów. Otworzyło to koryta łączące lądy Ameryki i Eurazji. Na obszarze Mostu Lądowego Beringa panował stosunkowo łagodny klimat, a flora i fauna były wystarczająco bogate dla podtrzymania życia ludzkich plemion trudniących się myślistwem i zbieractwem. Ludy z północnej i wschodniej Azji były w stanie przedostać się na nowy kontynent i skolonizować dostępne jego obszary. Najstarsze dowody na obecność człowieka na tym kontynencie, sprzed 20 tysięcy lat, odnaleziono w jaskiniach Bluefish Caves na Jukonie. Obok kości zwierząt znaleziono tam prymitywne narzędzia kamienne oraz wykonane z kości. Ówczesną enklawę Bluefish można uznać za część Eurazji oddzieloną od głównej części kontynentu amerykańskiego wielosetkilometrowym obszarem lądolodu, który dla człowieka był nie do przebycia.
[edytuj] Rozprzestrzenianie się na południe - Paleoindianie
W okresie kolonizacji obszaru Bluefish ruch ludności mógł być dwukierunkowy. Wycofywanie się lodowca, rozpoczynające schyłek epoki lodowcowej, spowodował powolne zamknięcie przejścia pomiędzy Ameryką a Azją oraz stopniowe poszerzenie, a w końcu całkowite otwarcie drogi do wnętrza kontynentu. Ocenia się, że w przeciągu tysiąca lat od początku ustępowania lodowca, około 14 000 p.n.e., człowiek dotarł do najdalszych zakątków Ameryki Południowej, wcześniej całkowicie kolonizując Amerykę Północną. Ślady Paleoindian, jak te ludy się nazywa, wykazały liczne znaleziska archeologiczne w całej Kanadzie. Główne szlaki wędrówek Paleoindian przebiegały najpierw na południe wzdłuż górskich pasm nadbrzeżnych, a potem na wschód przez prerie i leśne tereny aż do Zatoki Hudsona. Część plemion podążała za cofającym się lodowcem na północ, osiągając wybrzeża arktyczne około 9 000 p.n.e. Inna część, przekroczywszy dolinę Wielkich Jezior, osiągnęła wybrzeża atlantyckie, wyruszając dalej w dwóch kierunkach - na południe i północ. Grupa północna zaludniła Labrador. Istnieją archeologiczne dowody na to, iż osiedla ludzkie na Labradorze istniały już 8 000 lat p.n.e.
[edytuj] Powstanie kultur archaicznych
Wraz z zakończeniem wędrówek zaczęły się stabilizować obszary zasiedlenia. Poszczególne grupy poczęły się dostosowywać do miejscowych warunków geograficznych, klimatycznych, zasobów naturalnych itp., tworząc wiele technik i zwyczajów znanych do czasów współczesnych. Te kultury, zwane przez historyków kulturami archaicznymi, dały początek późniejszemu zróżnicowaniu plemion indiańskich.
Generalny podział kultur archaicznych jest następujący:
- Archaiczne kultury Kanady Atlantyckiej – używanie zasobów morskich, rozwój żeglarstwa, wysoko rozwinięte praktyki grzebania zmarłych.
- Archaiczne kultury laurentańskie (rozciągające się także na rejon Wielkich Jezior) – wynalazek metalurgii miedzianej. Tworzenie narzędzi i ozdób z miedzi.
- Archaiczne kultury łowców bizonów – używanie naturalnych cech terenu, zapadlisk, jarów (bison jumps) do polowania na bizony.
- Archaiczne kultury strefy subarktycznej – kultury wędrowne, podążające za stadami karibu.
- Archaiczne kultury Pacyfiku – wykształciły się dopiero około 5000 lat p.n.e., gdy ustabilizowała się hydrologia wybrzeża Pacyfiku i nastąpiły regularne wędrówki łososia.
[edytuj] Dalsza migracja z Eurazji
Choć większość współczesnych plemion indiańskich pochodzi od przybyszów z okresu zlodowacenia, po ustąpieniu lodowca napływ ludności z Azji do Ameryki nie ustał. Do najznaczniejszych grup napływowych należą plemiona mówiące językiem atabaskim. Plemiona te rozsiane są w całej Ameryce od Kolumbii Brytyjskiej po Arizonę. Historia tych plemion wiedzie jednak do archaicznej kultury alaskańskiej, która powstała około 10 000 lat p.n.e. wśród ostatnich indiańskich przybyszów z Azji. Kultura ta charakteryzowała się używaniem krzemiennych noży, podobnie jak u plemion azjatyckich w tym samym czasie.
Mniej więcej 10000 lat p.n.e. zatopiony został most międzykontynentalny i na około 5 tysięcy lat zakończył się napływ ludzi z Azji. Około 5000 p.n.e. na tereny arktyczne przybyły (przepływając Cieśninę Beringa) na łodziach ludy zwane Paleoeskimosami. Ludy te reprezentowały wysoko rozwiniętą kulturę materialną, w porównaniu z miejscowymi kulturami archaicznymi. Znały techniki budowania łodzi, szycia ubrań oraz posługiwania się łukiem i strzałą. Szczególnie ten ostatni wynalazek szeroko rozprzestrzenił się wśród wszystkich plemion indiańskich, zmieniając całkowicie technikę polowań i prowadzenia wojny. Bezpośredni potomkowie Paleoeskimosów, plemiona kultury Dorset, rozwinęły sztukę i rękodzieło oraz znane były z wytwarzania miniaturowych podobizn ludzi i zwierząt z kamienia.
[edytuj] Rozwój kultury materialnej
Pomiędzy 2500 a 1500 p.n.e. nastąpił gwałtowny rozwój kultur indiańskich w dwóch odległych od siebie rejonach geograficznych. Pierwszym z nich była dolina rzeki Ohio. Plemiona ją zamieszkujące, trudniące się głównie myślistwem, wykształciły bogatą kulturę materialną oraz duchową. Ta ostatnia charakteryzowała się skomplikowanym rytuałem pochówku. Indianie z doliny Ohio tworzyli wiele kunsztownie wykonanych przedmiotów codziennego użytku i ozdób. Wkrótce też osiągnięcia tych plemion zaczęły promieniować na sąsiednie tereny.
Plemiona rejonu Pacyfiku wykształciły odmienną kulturę, opartą na zaawansowanej technologii budowy stałych domostw, systemie społecznym bazującym na własności prywatnej i hierarchii społecznej oraz skomplikowanej mitologii.
Około 1000 roku p.n.e. w Krainie Wielkich Jezior oraz na Nizinie Laurentańskiej plemiona irokeskiej grupy językowej wykształciły kulturę rolniczą, opartą głównie o uprawę kukurydzy. Z czasem rozwinięte zostały bardzo skomplikowane metody uprawy gruntów. Wraz z rozwojem rolnictwa wykształcił się osiadły tryb życia oraz techniki budowy domostw drewnianych.
[edytuj] Cywilizacja Missisipi
Z czasem z tej mozaiki regionalnych kultur wykształciła się cywilizacja Missisipi, która objęła rozlegle tereny doliny Missisipi. Centralne położenie tego ośrodka cywilizacyjnego spowodowało, że cywilizacja ta wywarła wpływ na kulturę większości plemion północnoamerykańskich, w tym i kanadyjskich. Choć cywilizacja Missisipi nigdy nie wykształciła silnego ośrodka władzy politycznej, pozostając raczej luźnym związkiem wielu, często antagonistycznych plemion, to jej osiągnięcia duchowe i materialne są niezaprzeczalne.
[edytuj] Ostatni przybysze
Ostatnimi przybyszami w Ameryce Północnej, zanim została ona skolonizowana przez Europejczyków, byli Inuici i Wikingowie. Ci ostatni byli barwnym, lecz tylko mało znaczącym epizodem w historii kolonizacji kontynentu. Ich osady na wschodnim wybrzeżu przetrwały zaledwie kilka sezonów i nie została rozwinięta dalsza akcja kolonizacyjna.
Inuici, przybysze z północno-wschodniej Azji, podobnie jak wcześniej Paleoeskimosi, wody oddzielające Azję od Ameryki przebyli na łodziach. Zasiedlili oni północne tereny Kanady. Centrum ich kultury znajdowało się w północnych krańcach Zatoki Hudsona oraz na licznych wyspach Archipelagu Arktycznego. Gospodarka Inuitów oparta była tak na zasobach morskich, jak i lądowych.
