Hipolit Cegielski

Z Wikipedii

Gaspar Józef Hipolit Cegielski, ur. 6 stycznia 1813 (wg innych źródeł w 1815^[1]), zm. 30 listopada 1868 – polski filolog, przemysłowiec, działacz społeczny, dziennikarz i polityk.

Urodził się 6 stycznia 1813 (rok 1813 podaje Wielkopolski Słownik Biograficzny i encyklopedia PWN (4-tomowa, z lat 70.), a 1815 - encyklopedia PWN 12 tomowa oraz przedwojenna Encyklopedia Gutenberga, Słownik polskich pionierów techniki (z 1984), Polski Słownik Biograficzny) roku w Ławkach koło Gniezna jako syn dzierżawcy majątku ziemskiego - Michała Cegielskiego i Józefy z Palkowskich. W dzieciństwie stracił matkę, a ojciec zbankrutował, co uznaje się za główną przyczynę dużej samodzielności młodego Hipolita. W latach 1827-1830 uczył się w Gimnazjum w Trzemesznie, a od 1830 do 1835 w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Po zdaniu matury rozpoczął studia na uniwersytecie berlińskim, które zakończył broniąc pracę doktorską De negatione z filozofii.

Następnie wrócił do Poznania, gdzie został nauczycielem języka polskiego i języków starożytnych w gimnazjum, którego był absolwentem. W 1841 ożenił się z Walentyną Motty (córką Jana Mottego i siostrą Marcelego) z tego małżeństwa miał troje dzieci: Stefana, Karolinę i Zofię. W tym czasie prowadził również intensywną pracę naukową publikując liczne artykuły z zakresu lingwistyki i dydaktyki, w tym rozprawę "O słowie polskim i koniugacjach jego" z 1842 roku. Napisał też podręcznik do gramatyki języka greckiego (w 1843) i "Naukę poezji" w 1845, która była wiele razy wznawiana.

Podczas niepokojów w 1846 roku odmówił władzom szkoły przeprowadzania kontroli mieszkań swoich uczniów, co zakończyło jego karierę nauczyciela. Pozbawiony środków do życia, dzięki pomocy przyjaciół otworzył w poznańskim Bazarze sklep z narzędziami rolniczymi, który następnie przekształcił w warsztat remontujący pługi i radła. Szybko rozwijający się zakład przekształcił się w małą fabrykę narzędzi i maszyn rolniczych, która w 1855 przeniosła się na ulicę Kozią. Następnie, gdy władze miejskie sprzeciwiły się dalszej rozbudowie, stale rosnący zakład częściowo przeniósł się w 1859 na ul. Strzelecką, gdzie powstała między innymi odlewnia.

Pomimo doskonale rozwijającego się przedsiębiorstwa Hipolit Cegielski nie zaprzestał pracy naukowej, wydając w 1852 poszerzone wydanie rozprawy "O języku polskim...". Był też jednym z pierwszych autorów literatury o tematyce technicznej wydając w 1858 roku "Narzędzia i machiny rolnicze".

Działalność społeczną Hipolit Cegielski rozpoczął od współpracy z Karolem Marcinkowskim pełniąc w latach 1850-1868 funkcję wiceprezesa założonego przez niego Towarzystwa Pomocy Naukowej. Ważną rolę odegrał też w takich organizacjach jak Towarzystwo Przemysłowe (współtwórca i prezes), Centralne Towarzystwo Gospodarcze (prezes w latach 1865 - 1868), Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk (wiceprezes). Był również gorącym zwolennikiem reformy szkolnictwa średniego. Jego zasługą było powstanie szkoły realnej w Poznaniu.

W 1848 założył w Poznaniu pierwszy niezależny dziennik - "Gazetę Polską", której był redaktorem naczelnym. Po jej upadku pisał do "Gońca Polskiego", a w 1859 założył kolejną gazetę - "Dziennik Poznański". Wszystkie jego publikacje miały charakter liberalno-narodowy.

W 1849 został posłem do pruskiego Landtagu, gdzie był członkiem Koła Polskiego. Po skończonej kadencji wielokrotnie działał w komitecie wyborczym tego koła, a sam sprawował funkcję rajcy miejskiego Poznania. Zmarł 30 listopada 1868 w Poznaniu. Opiekę nad majątkiem i nieletnimi dziećmi przekazał bliskiemu przyjacielowi, Władysławowi Bentkowskiemu.

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• H. Cegielski - Poznań S.A.
• Centralne Towarzystwo Gospodarcze dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego
• Hipolit Cegielski

[edytuj] Bibliografia

• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.) Wielkopolski Słownik Biograficzny, Warszawa-Poznań 1983, PWN ISBN 83-01-02722-3
• Zdzisław Grot, "Hipolit Cegielski" w: Polski Słownik Biograficzny, t. III, Polska Akademia Umiejętności, Kraków, 1937; ss. 217 i nn.