Fenotyp rozszerzony

Z Wikipedii

Fenotyp rozszerzony - wydana w 1982 roku popularnonaukowa książka brytyjskiego biologa Richarda Dawkinsa. Autor rozwija w niej koncepcję zawartą w swojej poprzedniej książce "Samolubny gen" gdzie przedstawił organizmy żywe jako maszyny przetrwania konstruowane przez geny w celu zwększenia szans replikacji. Poświęca więcej miejsca zagadnieniom technicznym w celu odparcia krytyki wobec "Samolubnego genu" i dokładniejszego przedstawienia teorii.

Dodatkowo postuluje znaczne poszerzenie dotychczasowego znaczenia pojęcia fenotyp (uważa tą ideę za swój najważniejszy wkład w teorię ewolucji).

[edytuj] Treść

Dawkins stwierdza, że jedyną rzeczą bezpośrednio kontrolowaną przez geny jest synteza białek i dotychczasowy pogląd, że fenotyp oznacza fenotypiczną ekspresję genów osobnika ograniczoną do jego ciała uważa za arbitralne ograniczenie.

Termitiera: termity są przykładem zwierząt o łatwo zauważalnym fenotypie rozszerzonym.

W myśl socjobiologicznej teorii, mówiącej iż jednostką doboru naturalnego nie jest ani gatunek, ani pojedynczy organizm, ale gen, Dawkins dowodzi, że geny "mieszkające" w konkretnym organizmie do osiągnięcia sukcesu ewolucyjnego wykorzystują nie tylko tenże organizm, ale również inne osobniki - nawet takie, które są przedstawicielami innych gatunków. Przytacza przykłady na to, że geny poprzez zachowanie zachowanie zwierząt mają wpływ na środowisko: domki chruścików i tamy budowane przez bobry. Zbudowaną przez bobry tamę również nazwać można elementem bobrzego fenotypu. Socjobiologia zakłada, iż w świecie genów sukces odnoszą te z nich, które lepiej dostosowują swoje "transportery" (organizmy) do środowiska. U niektórych zwierząt dostosowanie to przejawia się np. lepszym węchem bądź wzrokiem, u innych mocniejszymi zębami czy pazurami. Na podstawie obserwacji można ustalić, że w danym środowisku sukces odniósł konkretny gen (bądź zestaw genów) ze względu na jego wpływ np. na długość zębów jego posiadacza. Analogicznym zjawiskiem może być sukces genu (bądź zestawu genów) wpływających na wysokość budowanej przez bobry tamy. Skoro tak genotyp ujawnia się w świecie materii nieożywionej, zatem i o jej elementy rozszerzyć należy pojęcie fenotypu.

Póżniej wskazuje na to, że taki wpływ może się rozciągać nawet na ciała innych zwierząt. Genotyp wpływa nie tylko na fenotyp organizmu, do którego należy, ale również, poprzez procesy chemiczne, na cechy fenotypowe innych organizmów. W XII rozdziale pt. "Wpływ genów pasożyta na fenotyp żywiciela" pisze o wpływie genów przywry (pasożyta układu pokarmowego) na grubość muszli ślimaka. Ślimaki zaatakowane przez przywry wykształcają muszle większej grubości niż osobniki wolne od tego pasożyta, co zapewnia im większą długowieczność. Na zjawisko to wpływ mają wytwarzane przez pasożyty w organizmie żywiciela substancje chemiczne, zaś synteza tychże związków możliwa jest dzięki instrukcjom zapisanym w genomie przywry. W ten sposób fenotyp ślimaczej muszli określić można jako efekt fenotypowy będący wypadkową ekspresji genotypów ślimaka i przywry.

Podsumowuje swoje rozważania w tym co nazywa Central Theorem of the Extended Phenotype:

Zachowanie zwierzęcia ma na celu zwiększenie szans przetrwania genów, które to zachowanie spowodowało, niezeleżnie od tego czy te geny należą do tego zwierzęcia czy nie.

[edytuj] Wydania

Pierwsze wydanie z 1982 miało podtytuł "The Gene as the Unit of Selection".

Drugie, poprawione z posłowiem filozofa Daniela Dennetta zostało opublikowane w 1999 z podtytułem "The Long Reach of the Gene".

Wydanie polskie w tłumaczeniu Joanny Gliwicz zostało opublikowane przez wydawnictwo Prószyński i S-ka w 2003 (ISBN 978-83-7469-577-0).

[edytuj] Zobacz też

• Fenotyp
• Samolubny gen

p • d • e

Richard Dawkins

Książki	Samolubny gen (1976) · Fenotyp rozszerzony (1982) · Ślepy zegarmistrz (1986) · Rzeka genów (1995) · Wspinaczka na szczyt nieprawdopodobieństwa (1996) · Rozplatanie tęczy (1998) · A Devil's Chaplain (2003) · The Ancestor's Tale (2004) · Bóg urojony (2006)
Inne	Growing Up in the Universe (1991) · Break the Science Barrier (1996) · The Atheism Tapes (2004) · Beyond Belief (2006) · Richard Dawkins: How a Scientist Changed the Way We Think (2006) · Źródło wszelkiego zła? (2006) · Wrogowie rozsądku (2007) · The Oxford Book of Modern Science Writing (2008)
Zobacz też	Mem · Religiol · Foundation for Reason and Science · Out Campaign · Ostateczny boeing 747 - gambit · Lalla Ward