Epika

Z Wikipedii

Epika jest jednym z trzech rodzajów literackich (obok liryki i dramatu). Ukształtowała się z ustnych sag, podań, legend, mitów o przeszłości.

Spis treści

1 Po czym rozpoznać epikę?
2 Gatunki epickie
3 Rodzaje narracji
4 Składniki świata przedstawionego
5 Czas fabuły a czas powstania utworu

[edytuj] Po czym rozpoznać epikę?

obecność wszechwiedzącego narratora
świat przedstawiony
fabuła i akcja (układ przyczynowo-skutkowy zdarzeń)
zapis prozą (wyjątki – epopeja, powieści poetyckie)
pozorny obiektywizm

[edytuj] Gatunki epickie

powieść: utwór pisany prozą, obszerny, wielowątkowy, o dużej ilości bohaterów; np. Quo vadis; występuje kilka rodzajów powieści, np. historyczna, polityczna, przygodowa, sensacyjna, społeczno-obyczajowa, psychologiczna, biograficzna, fantastyczno-naukowa, fantasy, kryminalna itp.
nowela: utwór krótki, jednowątkowy, z małą ilością bohaterów i punkcie kulminacyjnym znajdującym się w zakończeniu; np. "Janko muzykant" czy "Latarnik"
epos (epopeja): rozbudowany utwór wierszowany przedstawiający dzieje mitycznych, legendarnych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności; np. "Iliada" i "Odyseja", "Pan Tadeusz"
opowiadanie: utwór niewielki, tematycznie ograniczony do jednego wątku, różniący się od noweli brakiem wyraźnej konstrukcji, luźnym układem akcji często wzbogacanej epizodami
baśń: utwór opowiadający dzieje bohaterów z reguły fantastycznych, nie posiadający określonego miejsca oraz czasu (dawno, dawno temu za górami za lasami)
legenda (podanie): opowieść (nasycona elementami fantastyki, zawierająca jednak część prawdy) o bohaterze, często o życiu świętego, męczennika ujawniająca czas i miejsce akcji
anegdota: krótkie, często zabawne opowiadanie o jakimś specyficznym wydarzeniu, np. historyjka z życia sławnej postaci
satyra: utwór ośmieszający i piętnujący ukazywane w nim zjawiska, osoby, obyczaje, stosunki społeczne – uwaga! jest to gatunek mieszany (synkretyczny), łączy elementy epiki i liryki, podobnie jak ballada czy powieść poetycka.
bajka: utwór, który ma morał oraz dydaktyczny charakter
mit: to powieść gdzie występują rzeczy, zdarzenia, postacie realne i nierealne. Często oparte na starożytnych wierzeniach.

Wyróżnia się epikę wierszowaną (epos, poemat epicki, powieść poetycka), oraz prozaiczną (powieść, nowela, opowiadanie).

[edytuj] Rodzaje narracji

pierwszoosobowa: narrator jest uczestnikiem wydarzeń. Czasowniki są w pierwszej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej, występują zaimki takie jak: mi, mnie, mój, ja. Taki narrator nazywany jest narratorem konkretnym.
trzecioosobowa: narrator przedstawia, komentuje przebieg wydarzeń, sam nie bierze udziału w wydarzeniach, jest narratorem wszechwiedzącym

[edytuj] Składniki świata przedstawionego

czas i miejsce akcji
fabuła
bohaterowie (główni, drugoplanowi i epizodyczni)

Między światem przedstawionym a narratorem zachodzi określony stosunek, gdy narrator jest albo niewidoczny, albo uwidacznia swoje stanowisko, lub w skrajnych przypadkach traktuje fabułę jako pretekst do własnych przemyśleń i wypowiedzi.