Bogowie żywiołów
Z Wikipedii
Bogowie żywiołów to w literackim, beletrystycznym ujęciu Czesława Białczyńskiego bogowie z mitologii słowiańskiej, którzy narodzili się w wyniku trwającej między Kaukami Wojny o Bułę. Były to zarówno bóstwa, których istnienie potwierdzają badania nad mitologią Słowian, jak i istoty luźno na nich oparte bądź będące całkowicie wytworem wyobraźni autora. Według koncepcji Białczyńskiego byli to:
[edytuj] Boginie
- Lesza lub Borana – wg Białczyńskiego bogini lasów i borów, żeński odpowiednik Borowiła. Jeden z jej przydomków Pomiana miałby się odnosić się do starosłowiańskiego słowa pomian określającego echo, a określenie Borruna do lasu i runa (przy czym słowo runo odnosi się tu też do rejenia i rui). Potwierdzeniem jej istnienia miałoby być wymienienie przez Rudolfa z Rud w XIII wieku w Katalogu magii jako Lachesis, jednak istnienia tej bogini nie potwierdzają badacze mitologii Słowian.
- Wąda – wg Białczyńskiego siostra i żona wykreowanego przez niego Wodo.
- Sporza lub Śrecza – wg Białczyńskiego bogini powodzenia i szczęścia. Jej męskim odpowiednikiem miałby być Spor. W utworze Białczyńskiego ośrodki jej kultu to Śrem nad Wartą oraz uroczysko na Litwie nad rzeką Sermas. Nazwa tej bogini miałaby się odnosić także do środy, środka czy serca. Istnienia tej bogini nie potwierdzają badacze mitologii Słowian.
- Siem - wg Białczyńskiego Siem czyli Matka Ziemia to bogini utożsamiana z Ziemią, żeński odpowiednik Sima. Bogini ta miałaby być także jako Lęga czyli bogini lęgu, związana z łożyskiem, leżem i łonem, a także jako matka karmicielka. Kult Siemi albo Sima miał się jakoby przyczynić do zakorzenienia się kultu maryjnego sprowadzonego przez chrześcijan na ziemiach zajmowanych przez Słowian. Bóstwo wzorowane na badaniach Aleksandra Brücknera, wg którego Sim (Siem) to bóstwo rodzinne, chroniące dom i domowe ognisko. Wydaje się to raczej błędem w odczytaniu imienia Simargła przez Brücknera.
- Perperuna – postać luźno wzorowana na słowiańskiej bogini o tym imieniu.
- Swara - wg Białczyńskiego bogini ognia, żaru a także upału i suszy. Miałaby być żoną i siostrą Swaroga. Ze słowem swar wiążą się takie określenia wartkość, warzenie i wrzawa, a także warta, skwar. W sanskrycie svar oznacza blask i słońce. Istnienia tej bogini nie potwierdzają badacze mitologii Słowian.
- Stryja - wg Białczyńskiego bogini wiatru, mająca być małżonką i siostrą Strzyboga. W języku staropolskim słowo stryj oznaczało wiatr. Ze słowem tym wiążą się też takie pojęcia jak stryczek (w podaniach ludowych nagły, silny wiatr wieje wówczas, gdy ktoś popełnia samobójstwo przez powieszenie) czy strojeniem, struną, stroną i sterowaniem. Bogini ta też miała dawać oddech czy dech, z czym związany jest jej rzekomy przydomek Dma. Istnienia tej bogini nie potwierdzają badacze mitologii Słowian.
- Daboga lub Dobra – wg Białczyńskiego bogini związana z dniem (dobą), dobrocią i pięknem (nadobnością). Z imieniem tym miałoby być związane słowo dąb (prasłowiańskie słowo debeł oznaczało wielki, a dobj dzielny). Jej męskim odpowiednikiem miałby być Dażbóg. Istnienia tej bogini nie potwierdzają badacze mitologii Słowian.
[edytuj] Bogowie
- Borowił – wg literackiej koncepcji Białczyńskiego, opartej na bóstwie słowiańskim czczonym na Rugii przez plemię Ranów imieniem Porewit miałby być bogiem lasów, razem z Dziewanną opiekującym się zwierzętami i lasem. Białczyński przedstawiał go jako kozła stojący na dwóch nogach lub brodatego mężczyznę, który ma na głowie rogi jelenia, symbolizujące płodność natury. Tak samo jak inne europejskie bóstwa leśne (patrz np. grecki Pan) miałby on mieć także duże genitalia. Mógłby także zmieniać swój wzrost zależnie od tego, gdzie się porusza – idąc koło drzew być wysoki jak one, a przechodząc koło grzybów, tak niski, że sięgać im do kapeluszy. W powieści Białczyńskiego wierzono, że opiekuje się też wędrowcami zabłąkanymi w lesie. Biada jednakże temu, kto las zniszczył, na przykład bezmyślnie łamał gałęzie lub zrzucał ptasie gniazda – wierzono, że rozgniewany Borewit mścił się wtedy, prowadząc szkodnika nie do domu, ale na bagna, lub zrzucając na niego kłody drzewa.
- Wodo – wg Białczyńskiego bóg wody. Jego imię Białczyński wywodzi zarówno od wody jak i z wodzenia czy zwodzenia. Jego żoną i siostrą miałaby być Wąda. Białczyński daje mu też miano Wodo-Bełt, co miałoby oznaczać, że jest też panem fal i panuje nad mieszaniem się wód. Ze słowem bełt związane jest określenie Bałtyk czy Bałkany, a także błoto, błąkanie się, biel i błękit. Istnienia tego boga nie potwierdzają badacze mitologii Słowian.
- Spor – wg Białczyńskiego bóg obfitości. Jego siostrą i żoną miałaby być Sporza. W utworze opisywany jako bóg wielki i gruby (spory), sprośny, tryskający siłami życiowymi, rubaszny, lecz wcale nie łagodny, raczej kapryśny, skory do sporów. Imię wzięte od Spora, demona z mitologii słowiańskiej.
- Sim – wg Białczyńskiego męski odpowiednik Siemi.
- Perun – postać wzorowana na słowiańskim bogu.
- Swaróg – postać wzorowana na słowiańskim bogu.
- Strzybog – postać wzorowana na słowiańskim bogu.
- Dażbóg – postać wzorowana na słowiańskim bogu.
