Biblioteka cyfrowa

Z Wikipedii

Biblioteka cyfrowa (także: internetowa lub wirtualna; czasem z określeniem elektroniczna) — jest to platforma cyfrowa udostępniająca w Internecie obiekty cyfrowe, takie jak książki, mapy, dokumenty, zdjęcia, pocztówki, grafikę, obiekty audio-video, obiekty muzealne, archiwalia itp. Nazwą „biblioteka” nawiązuje do klasycznych bibliotek, które wypożyczają książki we własnym lokalu, podczas gdy dostęp do biblioteki cyfrowej zazwyczaj może mieć każdy, wszędzie i zawsze, tj. bez wcześniejszego zapisywania się, z każdego miejsca na świecie (gdzie jest dostęp do Internetu) i o każdej porze dnia czy nocy (z wyjątkiem krótkich przerw na konserwację). Biblioteki cyfrowe nazywa się także archiwami cyfrowymi lub repozytoriami wiedzy i odwrotnie.

Biblioteka cyfrowa może być usługą „prawdziwej” biblioteki (narodowej, uniwersyteckiej, miejskiej), archiwum, muzeum, osobnej fundacji, rzadko inicjatywą prywatną. Bardzo często dostęp do biblioteki jest bezpłatny, ale są i takie, do których trzeba się logować. Wynika to z restrykcji prawa autorskiego. BC na świecie gromadzą zwykle utwory stare, na które wygasły już prawa autorskie. Tylko repozytoria open access pokazują wiedzę współczesną, ale w nich, dzięki samoarchiwizacji, prawa autorskie są przekazywane do archiwum przez autora przy upublicznianiu utworu.

Biblioteki cyfrowe rozwijają się wielu kierunkach, trzeba rozróżniać bibliotekę cyfrową opartą o specjalną platformę cyfrową (specjalistyczne oprogramowanie) do gromadzenia, przechowywania, zabezpieczenia i udostępniania zasobów od zwykłych stron www, na których ktoś zamieszcza sobie przepisywane teksty literackie. W zależności od tego czy mamy do czynienia z masową digitalizacją, czy z powolnym procesem udostępniania dzieł, czy gromadzi się dzieła "urodzone" jako elektroniczne (born digital) archiwa cyfrowe spełniają różne funkcje i służą różnym społecznościom. Generalnie jednak ich najważniejszą funkcją jest funkcja kulturowa - chodzi o zabezpieczenie dziedzictwa kultury, służbę nauce i edukacji.

Profesjonalna biblioteka cyfrowa opiera się o międzynarodowe standardy (dla opisu bibliograficznego np. Dublin Core, przesyłanie danych protokół OAI-PMH) i dobre praktyki opracowane przez bibliotekarzy, archiwistów, muzealników i informatyków. Dzięki przestrzeganiu tych standardów biblioteki cyfrowe, archiwa i repozytoria działające w sieci mogą być przeszukiwane z jednego miejsca (np. Oaister http://oaister.umdl.umich.edu/o/oaister/, BASE - http://www.base-search.net/), mogą wymieniać się danymi a w przyszłości zabezpieczyć zasoby na wieki.

W Polsce biblioteki cyfrowe rozwijają sie od roku 2001 - najpierw były to tylko idee a potem od 2003 realizacje. Dziś mamy w Polsce kilkanaście bibliotek cyfrowych, które tworzą polską sieć opartą o naukową sieć PIONIER. Możne je prawie wszystkie przeglądać na stronach Federacji Bibliotek Cyfrowych: http://fbc.pionier.net.pl/.

[edytuj] Formaty publikacji

Podstawowe formaty, w których udostępnia się publikacje tekstowe to:

TXT (niesformatowany tekst) — stosunkowo rzadko używany ze względu na brak możliwości wyróżniania fragmentów tekstu (stosowanego w oryginalnych publikacjach), a także np. specyfikacji kodowania znaków.
RTF (ang. Rich Text Format) — format umożliwiający uproszczone formatowanie tekstu, stosunkowo słabo zachowujący oryginalny wygląd dokumentu.
HTML (ang. HyperText Markup Language) — umożliwia szybką prezentację publikacji poprzez Internet (ze względu na szeroką dostępność przeglądarek internetowych), podobnie jak RTF umożliwiając stosowanie formatowania oraz umieszczania obrazków, ale również podobnie nie zachowujący oryginalnego wyglądu dokumentu.
PDF (ang. Portable Document Format) — format umożliwiający najwierniejszą prezentację dokumentu, jednak zazwyczaj większy niż np. HTML.
DjVu — format graficzny, a zatem umożliwiający najwierniejszą w stosunku do oryginału prezentację dokumentu. Słabo rozpowszechniony wśród użytkowników (wymagana instalacja wtyczki lub osobnej przeglądarki DjVu), ale często wykorzystywany przez biblioteki cyfrowe ze względu na dedykowane, specjalne metody kompresji danych przeznaczone dla kolorowych, skanowanych dokumentów.

W bibliotekach multimedialnych mogą znajdować się także pliki graficzne (np. w formatach PNG, TIFF, DjVu, JPEG), pliki dźwiękowe (np. MP3, Ogg Vorbis, WAV, MIDI) oraz pliki wideo (np. MPEG, WMV, AVI, Ogg).