Wikipedysta:Aleks775/brudnopis
Z Wikipedii
Głogowska kolegiata wznosi się nad najstarszą dzielnicą Głogowa – Ostrowem Tumskim. W chwili obecnej, jest odbudowywana po zniszczeniach II wojny światowej. Jest jedną z najstarszych świątyń Śląska. Jej początki sięgają pierwszych Piastów. Obecnie ma w niej siedzibę Parafia Kolegiacka pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.
Badania archeologiczne, prowadzone w latach 60. XX wieku pod kierunkiem prof. Tadeusza Kozaczewskiego, odsłoniły we wnętrzu kolegiaty pozostałości dwóch jednonawowych kamiennych świątyń, których budowę wiąże się z okresem panowania Bolesława Śmiałego i Bolesława Krzywoustego. Do 1262 r. powstała późnoromańska bazylika o trzech nawach. Jej pozostałości widoczne są w murach kościelnych do dzisiaj (m.in. półkolumny łuku tęczowego, okna i detale w prezbiterium). W latach 1413-1466 kościół został gruntownie przebudowany w kształcie, który z niewielkimi zmianami dotrwał do dziś. Powstała wtedy gotycka trzynawowa hala z szeregiem kaplic. W XVIII w. nastąpiła barokizacja wnętrza. Neogotycka wieża o wys. 75 m wybudowana została w latach 1838-1842, po zawaleniu się starszej. Jej wierzchołek zdobi pozłacany, wysoki na 5 m krzyż.
W specjalnie wybudowanej krypcie, we wnętrzu kolegiaty, podziwiać można relikty romańskiej świątyni z XII wieku, pamiętającej być może obronę Głogowa w 1109 r.
Odbudowę kolegiaty rozpoczęto w roku 1988 z inicjatywy ks. prałata Ryszarda Dobrołowicza, proboszcza parafii pw. Najświętszej Marii Panny Królowej Polski na osiedlu Kopernika. W początkowym okresie prace prowadzone były głównie ze środków własnych, następnie z wykorzystaniem różnych dotacji i składek, m.in. ze strony Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Pierwsza od czasu II wojny światowej msza odprawiona została w ostatnią niedzielę maja 1999. Proboszczem parafii kolegiackiej jest obecnie ks. Rafał Zendran. Brązowe drzwi do kolegiaty w Głogowie zrealizowal Czesław Dźwigaj.
Obok Kolegiaty znajduje się Ośrodek Duszpasterstwa Chorych. Opiekę nad nim sprawują Cisi Pracownicy Krzyża.
Spis treści |
[edytuj] Pierwsze kościoły
OKRES X-XIII W. Ślady osadnictwa na terenie Głogowa wystepują od neolitu. W X w. gród dziadoszan i osada były położone przy brodzie w rejonie "dużej elektrowni", na prawym brzegu ówczesnej Baryczy.Mieszko I po przyłączeniu Śląska, organizując administracyjne ośrodki, nakazał zniszczyć istniejacy gród plemienny i założył własny na Wyspie Tumskiej. Jak podaje Gall Anonim - w dniu św. Bartłomieja w 1109 r.,gdy cesarz Henryk podjął bezskuteczny szturm na Głogów, całe mieszczaństwo udało się do kościoła na mszę. W tym wypadku może chodzić tylko o kościół na Wyspie, ponieważ miasto na lewym brzegu Odry powstało dopiero około 1120 roku.
W kościele tym wielokrotnie modliła się św. Jadwiga, patronka Śląska. Według starych kronik bywała często z małżonkiem Henrykiem Brodatym, na starym zamku głogowskim. W tymże zamku św. Jadwiga urodziła w 1208 r. ostatniego syna, który został ochrzczony przez biskupa wrocławskiego Wawrzyńca w obecności polskich książąt krwi, książąt Kościoła z Gniezna, Poznania, Lubusza, Wrocławia i innych wielmożów. Istnieją podstawy do twierdzenia, że Kapituła Kolegiacka została założona przez Bolesława Krzywoustego i biskupa wrocławskiego Heymo (1120-1126), około 1120 r. Pierwszy dokument urzędowy stwierdzający istnienie kapituły to pismo papieża Honoriusza III do proboszcza Piotra w Głogowie z 2 kwietnia 1218 roku. Istniejąca kolegiata jest czwartą w kolejności. Najstarsza drewniana padła pastwą płomieni w 1157 r. podczas wojny z cesarzem Barbarossą, a księciem Bolesławem IV Kędzierzawym. Na pogorzelisku powstał drugi kościół według tradycji zbudowany również z drewna.
Badania archeologiczne w 1968 r. stwierdziły istnienie resztek kościoła we wnętrzu Kolegiaty. Pozostałości te należy wiązać z poziomem XII w. Był to niewielki jednonawowy budynek wzniesiony z kamieni polnych i czerwonego łupanego piaskowca. Być może są to pozostałości drugiego w kolejności kościoła zbudowanego w okresie państwa Henryków. Można się domyślać, że przy braku zachowanych żródeł archiwalnych, osadnicy niemieccy w póżniejszym okresie zmniejszyli rangę tego etapu historii budowli. Pierwszą murowaną świątynie przypisali okresowi kolonizacji na prawie niemieckim.
Wśród nielicznych znalezisk archeologicznych najwartościowszy wydaje się srebrny denarek, jaki odnaleziony został w grobie położonym w pobliżu apsydy najstarszego kościoła. Jest to denarek z czasów Bolesława Śmiałego (1058-1079). Ponieważ budowa kościoła wyprzedziła niewątpliwie pochówki wokół niego, to odnaleziony w grobie denarek pozwala na przesunięcie daty powstania kościoła co najmniej do czasów Bolesława Śmiałego. Wiadomo, że około połowy XI w. następuje zmiana techniki wznoszenia murów, czy może raczej technika obróbki kamienia używanego do ich budowy. Z obróbki okrzeskowej przechodzi się w tym czasie na obróbke kostkową, trudniejszą w wykonaniu, ale dającą ciekawsze efekty plastyczne. Z takiej właśnie kostki, w tym wypadku granitowej i użytej tylko w licu zewnętrznym, wzniesiono kościoł św.Bartłomieja w Głogowie. Zatem jego budowa mogła być zrealizowana najwcześniej około połowy XI w. Wtedy na tronie polskim zasiadał Kazimierz Odnowiciel.
Biorąc pod uwagę znalezioną nonetę z czasów Bolesława Śmiałego oraz uwzględniając technikę wznoszenia murów z kostki granitowej, budowę najstarszego kościoła kamiennego w grodzie głogowskim odnieść należy do czasów Kazimierza Odnowiciela lub Bolesława Śmiałego. Pierwszy kościoł został wzniesiony najprawdopodobniej w trzeciej ćwierci XI w. pod wezwaniem św. Bartłomieja. Nie wiadomo też dokładnie , jak długo użytkowano pierwszy kościół. Nie posiadamy na ten temat żadnych przekazów pisanych. Wzmianka na ten temat z 1219 r. ,a więc już z XIII w., odnosi się do kolejnej budowli ceglanej, którą poprzedził jeszcze drugi kościół kamienny. W tej sytuacji zdani jesteśmy na wykorzystanie żródeł pośrednich jak i archeologicznych. Jak już wcześniej było wspomniane w czasie najzdu Fryderyka Barbarossy na Polskę w 1157 r. gród głogowski uległ spaleniu. Wielce prawdopodobne jest, że zniszczeniu uległ wówczas także stojący kościół św. Bartłomieja. Przypuszczenia te zdają się potwierdzać zachowane fragmenty ścian starszego kościoła. Chodzi o mur apsydy, który znalazł się poza zasięgiem młodszej budowli i dzięki temu ocalał do wysokości ówczesnego terenu, który odpowiada poziomowi 75,30 w n.p.m. Jest to poziom wyższy o ponad metr w stosunku do terenu w chwili budowy kościoła, kiedy znajdował się na poziomie około 74,00 m n.p.m. Według ogólnie przyjętego szacunku dla takich obiektów jak grody, teren narastał mniej więcej jeden centymetr w ciągu roku. Narosła warstwa o ponad metr grubości odpowiada w przybliżeniu jednemu wiekowi trwania naszej budowli.
Zniszczenie kościoła musiało być duże, skoro nie przystąpiono do jego odbudowy. Widać to zresztą po wychyleniu ściany apsydy na zewnątrz. Spalenie i zniszczenie grodu było ogromne i w pierwszym rzędzie on musiał być odbudowany. Nastąpiło to najprawdopodobniej dopiero po powrocie w 1163 r. synów zmarłego na wygnaniu księcia Władysława II. Zrezygnowano z odbudowy starego kościoła i rozebrano do fundamentów, z wyjątkiem wschodniej części apsydy. Na jego miejscu stanał nowy kościoł, również kamienny. Był nieco krótszy i nie miał pomieszczenia zachodniego. Jego budowa przypada przypuszczalnie na okres po 1163 r. Kościół zbudowano mniej starannie od pierwszej świątyni, z kamieni polnych i łupanych. Wkrótce po wzniesieniu drugiego kościoła przystąpiono do budowy obok niego obiektu pomocniczego, przeznaczonego najprawdopodobniej na baptysterium. Stanął on po północnej stronie apsydy. Również i ten obiekt, podobnie jak drugi kościoł, nie ma żadnego potwierdzenia w żródłach pisanych. Jedynie przesłanki archeologiczne pozwalają go określić jako wtórny w stosunku do drugiego kościoła, a poprzedzający kolegiatę ceglaną. Obiekt ten mógł powstać na początku ostaniego ćwiercwiecza XII w. Drugi kościół wraz ze stojącym obok baptysterium przetrwały do czasów budowy ceglanej kolegiaty, która zajęła ich miejsce. Jako pierwsze rózbiorce uległo baptysterium, a jakiś czas póżniej rozebrano kościół.
[edytuj] Odnowa Kolegiaty
Odnowa trwa cały czas, do tej pory wykonano szereg prac remontowych, w tym naprawę murów części prezbiterium, aranżację tego wnętrza ze stylizowanymi filarami, wylane zostały podłoża nawiązujące do pierwotnej posadzki, krypta romańska została wystylizowana pod rezerwat archeologiczny, restaurowane są freski w kaplicach bocznych, na odbudowę czeka sklepienie.
Wstawiono witraże, które zaprojektował Czesław Dźwigaj. W prezbiterium znajdują się trzy witraże:
- środkowy przedstawiający motyw Zwiastowania i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
- lewy ukazujący dwa wizerunki św. Hieronima
- prawy - założycieli dzieła Cichych Pracowników Krzyża
Na lewo od prezbiterium, w kaplicy Maryjnej witraże przedstawiają wizerunki Matki Bożej z polskich sanktuariów, natomiast na wschodniej ścianie biskupa Wilhelma Plutę. W pozostałych oknach przeważają wizerunki świętych.
1 lipca 2006 roku można było usłyszeć po raz pierwszy trzy nowe dzwony. Florian, Barbara i Anna odtworzyły specjalnie skomponowany interwał muzyczny Te Deum. Zamontowano je na wysokości pięćdziesięciu metrów, w miejscu gdzie kończy się kwadratowy korpus wieży kolegiackiej. 7 maja zostały poświęcone przez Biskupa Ordynariusza Adama Dyczkowskiego.
zrodla, ktore zostaly wykorzystane do tematu:
- "Towarzystwo milosnikow Głogowa", Jerzy i Andrzej Sadowscy- "Kolegiata w Głogowie-Historia";
- "Głogów średniowieczny do końca XIII w."-osadnictwo i architektura, Tadeusz Kozaczewski
