Sargon d'Akkad
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Sargon foguèt lo fondador e rei del primièr Empèri conegut, l'Empèri Acadian, que sa capitala foguèt Agadé. Las cronologias de sa naissença diferisson. Son origina e son nom real son pas coneguts. La legenda ne fa filh adoptiu d'un talhador de palmeras que lo trapèt al bord del riu que n'i aviá daissat la maire, una vestala. Aquela istòria se imitarà amb Moisés o Ròmul doncas s'es de prendre amb prudéncia. La legenda ditz tanben que passèt la joventut a Azupiranu, ciutat del safran, situada en riba d'Eufrates, que nos es totalament desconeguda, en mai que la region d'origina de son paire (supausadament adoptiu) s'apelava "La Montanha", una region entre lo desèrt e lo riu d'Eufrates pròcha de la desbocadura de Khabur-Balikh, un territòri qu'èra estat ocupat per tribus semitas. Gràcias a Sargon, aquelas tribus accadianas, fòrça estendudas al nòrd de Mesopotamia (amb una colonia granda a Kish), contrarotlèron temporalament Mesopotamia e lor lenga semitica s'impausèt dins l'Empèri. Pendent sa joventut demorèt a Kish, que i foguèt lo copièr segond del rei Urzababa e i obtenguèt lo poder, benlèu per una derrota del rei Urzazaba. Cap a 2340 aC venguèt rei de la ciutat d'Agadé o Akkad. Sargon ocupèt pus tard Kish (qu'èra benlèu jol poder de Lugalzagesi d'Umma) e Uruk, e ordenèt la restaurar. Son primièr títol èra lo de rei d'Agadé, mas n'ajustèt puèi lo de rei de Kish pel prestigi de la capitala anciana. Dins aquesta campanha sembla qu'ocupèt tanben Tuttul, sul riu d'Eufrates e sus la via cap a Mari. Après dominar Kish, tot lo nòrd de Sumer foguèt sosmetut (cap a 2338 aC o 2337 aC), après 34 batalhas: Uruk foguèt per tres còps atacada, e fin finala la ciutat foguèt ocupada e Lugalzagesi foguèt empresonat e enviat a Nippur, al temple del dieu Enlil, cargat de cadenas. Atal Sargon venguèt propietari d'Umma, Uruk, Lagash e Eninmar, los estats principals de Lugalzagesi. Sargon se titolèt alavetz "rei del país" (cap a 2229 aC).
D'après la legenda, traversèt la mar Mediterranèa e arribèt al país de l'estam (Chipre), e a Creta, e arribèt tanben a un punt d'Anatolia qu'i èra lo reialme de Burushkhanda, al sud del Lac de la Sal (Lac de Tuz).
Cap a l'èst los reialmes elamitas d'Awan e Warakshe o Warakhshe formèron una coalicion per s'opausar a la menaça de Sargon, que los derrotèt, benlèu dins una campanha dobla. Cap al nòrd-èst conquistèt lo país de Subartu (que benlèu inclutz la nauta Mesopotamia dempuèi las montanhas Zagros a Khabur-Balikh o benlèu inclutz de zònas pus a l'oèst). Las inscripcions parlan tanben d'una campanha en Simurrum, zòna de las montanhas Zagros.
Son empèri teniá 65 países que semblavan de correspondre a 65 estats o reialmes jos la dependéncia dirècta o indirecta de Sargon. Las listas reialas li atribuisson una durada dins lo tròn de 56 ans, mas se supausa qu'aquò inclutz lo periòde coma copièr del rei de Kish. Fondèt probablament Agadé (tanben apelada Akkad) quand aviá mai de 30 ans e moriguèt a mai de 70 ans, cap a 2284 aC. Li succediguèt son filh Rimush.
