Lynette

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Een Lynette treinstel van de Lollandsbanen, in de nog oorspronkelijke kleurstelling, nabij Krungerup tussen Nykøbing F en Nakskov.

Lynette is een type dieseltrein, gebouwd tussen 1965 en 1988 door Waggonfabrik Uerdingen (later Duewag), voor de Deense lokaalspoorwegen.

[bewerk] Geschiedenis

Interieur van Vestsjællands Lokalbaner stuurstandrijtuig Ys259 (voormalig van Skagensbanen).

Omstreeks 1960 waren de Deense private spoorwegondernemingen toe aan nieuw materieel voor de lokale spoorlijnen. Om de kosten van de aanschaf van nieuw materieel te drukken werd een samenwerkingsverband tussen de diverse private spoorwegondernemingen opgezet om te komen tot een gezamenlijke order. Na diverse studies naar nieuw materieel van verschillende fabrikanten kwam uiteindelijk de Waggonfabrik Uerdingen in Duitsland als beste uit de bus. Tussen 1965 en 1988 werden, verdeeld over 8 deelseries in totaal 76 motorrijtuigen, 23 tussenrijtuigen en 61 stuurstandrijtuigen gebouwd en geleverd aan in totaal 17 Deense spoorwegondernemingen. Van deze in totaal 160 rijtuigen zijn 9 motorrijtuigen en 5 stuurstandrijtuigen als losse eenheden gebouwd met een kop aan weerszijden. De overige rijtuigen werden tot treinstellen geformeerd van twee tot zes rijtuigen. De meest voorkomende combinaties bestonden uit een motorrijtuig en een stuurstandrijtuig, al dan niet met een tussenrijtuig ertussen. Ook de combinatie van twee motorrijtuigen met een tot vier tussenrijtuigen kwam voor. In later jaren zijn meerdere van de losse rijtuigen omgebouwd, waarbij een van de koppen werd vervangen door een kopwand met deuren, om in treinstellen te kunnen gebruiken. De eerste 6 deelseries werden in het geheel gebouwd door Waggonfabrik Uerdingen. Vanaf de 7e deelserie, geleverd in 1983, werden de rijtuigen in ruwbouw gebouwd door Düwag in Duitsland, en afgebouwd in door Scandia in Randers in Denemarken.

De motorrijtuigen kregen de typeaanduiding Ym, de tussenrijtuigen Yp en de stuurstandrijtuigen Ys. Hierdoor werd dit materieel ook wel als Y-trein aangeduidt. Door het voor die tijd moderne uiterlijk en interieur en de vergelijking met de nieuwe Lyntog (flitstrein) van de DSB kreeg dit lokaalspoor materieel de bijnaam Lynette. In 1984 werden ook motorrijtuigen en tussenrijtuigen geleverd aan de DSB, deze kregen echter niet de typeaanduidingen Ym en Yp, maar respectievelijk ML en FL.

[bewerk] Levering

Het Lynette materieel is geleverd aan de volgende Deense spoorwegondernemingen:

[bewerk] Kleurstellingen

Een Lynette treinstel van de Vestbanen nabij Jegum tussen Nørre Nebel en Varde.

Aanvankelijk werden de meeste rijtuigen afgeleverd in een oranje kleurstelling met witte biezen met een V vorm op de koppen onder de cabineramen. De rijtuigen voor de Nærumbanen daarentegen waren rood van kleur met zilverkleurige biezen, maar nog wel met de V vorm op de koppen. De rijtuigen voor Østbanen werden in het oranje met een brede gele band, afgezet met witte biezen, afgeleverd. De Odsherreds Jernbane en Høng-Tølløse Jernbane lieten hun rijtuigen in het rood met witte biezen en V vorm op de koppen afleveren. De rijtuigen voor de Lemvigbanen werden oranje met geel, gebaseerd op de kleurstelling van de Zweedse motorrijtuigen die de Lemvigbanen tweedehands heeft aangeschaft. Vestbanen liet de vier rijtuigen rood met een gele bies schilderen. Het materieel voor de Danske Statsbaner tenslotte werd rood, zonder enige sierstrepen en met de letters DSB op de koppen en zijwanden. De eerste wijzigingen waren het vervangen van de V vorm op de koppen door het eigen logo door Oddsherreds Jernbane / Høng-Tølløse Jernbane, Gribskovbanen / Frederiksværkbanen en Hornbækbanen. In de jaren '90 gaven enkele ondernemingen het materieel een geheel eigen kleurstelling. Skagensbanen verving het standaard oranje door een frisse wit met blauwe kleurstelling met rode biezen. Lemvigbanen ging over op een kleurstelling bestaande uit wit met rood en oranje. Østbanen veranderde de kleurstelling door een nieuwe kleurstelling met wit en oranje en een brede gele band en oranje deuren. Odderbanen maakte de onderkant van de deuren geel. Bij de overige ondernemingen behield het materieel de oorspronkelijke kleurstelling.

[bewerk] Verschillen en verbouwingen

Voormalig Nærumbanen enkelvoudige motorrijtuig in dienst bij Hornbækbanen op het straatspoor te Helsingør, met de dubbele deuren en buitenom geleide uitlaat van de Nærumbanen.

Ondanks dat door de samenwerking tussen de private spoorwegonderneming gezamenlijke orders werden geplaatst, konden de individuele ondernemingen toch hun eigen wensen kwijt. Op bepaalde lijnen vond ook goederenverkeer plaats, waarbij regelmatig een expresgoederenwagen achter een reizigerstrein gekoppeld werd. De Lynette treinen voor deze ondernemingen werden voorzien van normaal stoot- en trekwerk. Ondernemingen, waar dit niet speelde, kozen voor het gemak van automatische koppelingen. Ook qua indeling van het materieel waren verschillen te onderkennen. Nærumbanen koos bijvoorbeeld voor brede deuren. Andere verschillen waren bijvoorbeeld wel of geen toilet en een grote, kleine of geen bagageruimte.

Naderhand ontstonden door verbouwingen meer verschillen. Bij diverse ondernemingen werd het toilet verwijderd en vervangen door extra zitplaatsen. Ook in de bagageruimte werden extra zitplaatsen aangebracht. Voor een beter werkcomfort voor de machinist werden de cabines voorzien van airconditioning, waarbij een deel van de apparatuur in een kast boven het frontsein op het dak werd geplaatst.

De grootste verbouwingen betroffen het ombouwen van de enkelvoudige rijtuigen met twee koppen tot rijtuigen met een kop en een kopwand met doorloop. Door een stijgend aantal reizigers was er meer behoefte aan meervoudige treinstellen, dan aan enkelvoudige rijtuigen. Door de doorloop tussen de rijtuigen kon de conducteur dan ook door de gehele trein lopen. Odderbanen en Østbanen lieten al hun enkelvoudige rijtuigen ombouwen.

Aanvankelijk bevond de uitlaat van de dieselmotor zich onder de rijtuigbak. Met de veelal lage perrons op de lokale spoorlijnen, had dit tot nadelig gevolg dat de uitlaatgassen over het perron werden geblazen. Vanaf de vijfde deelserie werd de uitlaat via een rookkanaal naar het dak geleid. Diverse motorrijtuigen uit eerdere deelseries werden later bij een revisie eveneens van een rookkanaal naar het dak voorzien. Bij de Nærumbanen werd de uitlaat echter via een pijp langs de buitenwand naar het dak geleid.

[bewerk] Afname

Een drietal Østbanen Lynette treinen in de nieuwe kleurstelling van Østbanen te Rødvig.

In de jaren '90 bereikten de oudste rijtuigen een leeftijd van 30 jaar, waardoor er werd gekeken naar een mogelijke vervanging door nieuw materieel. Adtranz in Randers (voorheen ABB Scandia, daarvoor Scandia) ontworp op basis van het intercitymaterieel IC3 voor de DSB, een lokale variant IC2. Een drietal ondernemingen schafte in 1997 in totaal 13 van deze dieseltreinstellen aan. Dit materieel bleek echter duur in gebruik te zijn, waardoor andere spoorwegondernemingen hiervan af zagen. De Nærumbanen verving in 1999 al hun Lynette rijtuigen door nieuwe RegioSprinter motorrijtuigen van Duewag. Deze enkelvoudige motorrijtuigen bleken prima te voldoen op dit korte lijntje van de Nærumbanen. Voor andere lijnen met grotere reizigersaantallen had dit materieel en te geringe capaciteit. In het begin van de 21e eeuw werd bekeken of de Desiro van Siemens of de Lint van Linke-Hofmann-Busch geschikte kandidaten waren voor de vervanging van het oude Lynette materieel. De Hornbækbanen huurde enkele Desiro's om te beproeven. Zowel de Desiro als de Lint werden door diverse spoorwegondernemingen aangeschaft om het oude Lynette materieel te vervangen. Het overbodig geraakte Lynette materieel werd veelal verkocht aan andere spoorwegondernemingen, die door latere leveringen en daardoor dus nog jongere Lynette rijtuigen nog niet toe waren aan nieuw materieel, maar door gestegen reizigersaantallen wel extra materieel konden gebruiken.

Per 2008 is de status van het gebruik van Lynette materieel in Denemarken als volgt:

De jongste rijtuigen, gebouwd in 1983-1988, kunnen nog zeker enkele jaren mee. Daarnaast vinden oudere rijtuigen vaak nog emplooi in het buitenland. Zo is een aantal rijtuigen inmiddels naar Polen overgebracht.