Luis Buñuel

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Luis Buñuel Portolés (Calanda, 22 februari 1900 – Mexico-stad, 29 juli 1983) was een Spaans filmregisseur.

Luis Buñuel verwierf grote bekendheid als uitvinder van de surrealistische film. Hij was de eerste regisseur die surrealisme in z'n films ging gebruiken en de eerste regisseur die films maakte waarin droom en werkelijkheid door elkaar liepen. In alle films van Buñuel wordt het atheïsme gepromoot.

Het oeuvre van Buñuel valt onder te verdelen in 3 soorten films:

• Experimentele abstracte films zonder een duidelijk plot waarin symboliek, dromen en absurdisme een grote rol spelen.
• Psychologische drama's met wel een duidelijk plot, maar waar dromen en symoboliek een grote rol in spelen. In deze films zit enorm veel maatschappij kritiek vooral op de rijke bourgoisie en op de katholieke kerk. Het thema is in al deze films hetzelfde: een persoon is op zoek naar vrijheid. Deze vrijheid vindt hij door zich los te maken van tradities, regels, religie en van de gevestigde orde. De films zijn zo vormgegeven dat de werkelijkheid wordt vervreemd. Zwarte humor, seks, geweld, rare personages en links-politieke idealen zijn altijd aanwezig.
• Sociaal-geëngageerde documentaires waarin Buñuel een beeld schetst van de zwakkeren in de samenleving.

De films zijn gemaakt vanuit een links socialistisch (al dan niet communistisch) standpunt. Hoewel deze documentaires non-fictie zijn, is ook hier surreallisme aanwezig. Door montage, muziek en fotografie wordt de werkelijkheid vervreemd.

Tot de meest beroemde films van Buñuel behoren zijn speelfilmdebuut Un Chien Andalou (1928), de eerste surrealistische film, Virdiana (1960) waarvoor hij een Oscar voor beste buitenlandse film kreeg, en Belle de Jour (1966), een film waarvoor hij de regie-prijs op het festival van Cannes kreeg.

[bewerk] Biografie

Luis Buñuel werd in 1900 in Calanda in de Spaanse provincie Teruel geboren als de zoon van een steenrijke grootgrondbezitter. De jonge Luis genoot een zeer strenge rooms-katholieke opvoeding op een kostschool, speciaal voor rijke kinderen. Het katholicisme en de bourgoisie, de twee thema's die in alle films van Buñuel voorkomen, zijn duidelijk autobiografisch te noemen. Buñuel was aanvankelijk voorbestemd de scepter van z'n vader over te nemen en hij ging in Madrid landbouwwetenschappen studeren. In deze periode kwam Buñuel, via studentenverenigingen, in contact met het marxisme.

Kort daarna ontmoette Buñuel diverse surrealistische kunstenaars. Buñuel raakte geïnteresseerd in de schilderkunst en hij besloot zijn carrière als grootgrondbezitter vaarwel te zeggen. Zonder ook maar iets tegen z'n ouders te zeggen vertrok Buñuel naar Parijs om daar kunstschilder te worden. Kunst was volgens Buñuel de ultieme vrijheid: dankzij de kunst was Buñuel nu voor zichzelf opgekomen. Hij zwoor het katholicisme af en zou sindsdien iedere religie verafschuwen. Buñuel wilde niks meer met zijn rijke aristocratische afkomst te maken hebben en hij vervloekte de bourgoisie. Tevens wilde Buñuel in absolute vrijheid leven, hij maakte zich los van alle strenge regels. Vrijheid was volgens hem al schilderend over de wereld trekken en zich nergens iets van aan trekken.

Terwijl Buñuel in Parijs de schilderkunst bestudeerde, ontmoette hij de beroemde surrealist Salvador Dalí. Buñuel en Dalí werden vrienden en ze besloten samen een film te gaan maken. Met een piepklein budget maakten Buñuel en Dalì de 20 minuten durende experimentele film Un Chien Andalou (1928). Deze film gaat over een droom en bevat geen enkele logische structuur. De film is een aaneenschakeling van surrealistishe beelden. Tevens was de film ongekend gewelddadig en smerig: een oog wordt met een scheermes doormidden gesneden en mieren vreten rottend vlees uit een menselijke wond. Un Chien Andalou wordt gezien als een mijlpaal in de filmgeschiedenis en is, volgens velen, een van de meest invloedrijke films ooit.

Meteen na het succes van Un Chien Andalou begonnen Buñuel en Dalí met het maken van een nieuwe film: L'Age D'Or (1929) Deze film was veel minder abstract dan zijn voorganger en de film bevatte veel politieke elementen, veel metaforen en veel symboliek. De film leidde echter tot een breuk in de samenwerking tussen Dalí en Buñuel: Dalí geloofde dat kunst nooit gecombineerd mocht worden met politiek. Ook vond Dalí dat surrealisme moest voortkomen uit het onderbewuste van de geest. Wanneer surrealisme symbolen en metaforen bevat, moet er van tevoren over nagedacht zijn en komt het dus niet voort uit het onderbewuste. Dalì distantieerde zich van de film en zijn naam verscheen ook niet op de aftiteling. Dalí en Buñuel besloten nu alleen verder te gaan.

L'Age D'Or werd echter verboden door de Katholieke kerk. Deze Kerk had veel invloed op de Franse regering en de film werd wettelijk verboden. Buñuel vond dit een beperking van de vrijheid van meningsuiting en hij noemde de Franse regering zwak. Buñuel keerde hierop weer terug naar Spanje.

In Spanje maakte hij in 1932 een documentaire over een dorp op het Spaanse platteland dat uitgebuit wordt door de fascistische troepen onder leiding van generaal Franco. De marxistisch getinte documentaire werd een groot succes, maar toen een paar jaar later de Spaanse burgeroorlog uitbrak, besloot Buñuel opnieuw te emigreren. Buñuel arriveerde in Hollywood waar hij slechts kort verbleef: Buñuel vond de sfeer veel te commercieel en zijn artistieke vrijheden werden teveel beperkt.

Buñuel kwam uiteidelijk in Mexico aan waar hij lange tijd een kluizenaarsbestaan leidde. Buñuel maakte geen films meer en hij raakte in de vergetelheid. In 1950 maakte Buñuel een onverwachtse comeback met Los Olvidados, een keiharde documentaire over de straatjongeren in de sloppenwijken van Mexico-stad. De film was een groot succes en Buñuel richtte zijn eigen productiemaatschappij op. Hiermee kon Buñuel in alle vrijheid zijn eigen films maken. Buñuel ging nu op grote schaal films maken.

Met Viridiana (1960) sloeg Buñuel in. Voorheen maakte hij alleen abstracte films en documentaires, nu had hij ook een psychologisch drama. De Franse filmindustrie zag geld in Buñuel originele cinema en vroeg hem naar Frankrijk te komen. In 1966 keerde Buñuel terug naar Frankrijk om daar, voor een grote studio, grotere en duurdere films te gaan maken; films met grote filmsterren in de hoofdrollen.

In 1967 maakte Buñuel Belle de Jour met Catherine Deneuve en Jean Sorel in de hoofdrol. Dit werd zijn meest succesvolle film. In 1974 keerde Buñuel echter terug naar zijn begintijd met Le Fantome de Liberté. Een abstracte experimentele surrealistische film die de sfeer van Buñuel's allereerste films weerspiegelde.

Buñuel schreef een autobiografie, getiteld Mijn Laatste Zucht, in 1982. In februari van het jaar daarna overleed hij in Mexico-stad op 83-jarige leeftijd.

In mei 2008 verscheen het boek "Buñuel over Buñuel"[1], de Nederlandse vertaling van de bundel met interviews met Buñuel door de Mexicaanse journalisten Tomás Pérez Turrent en José de la Colina. Het boek werd vertaald en toegelicht door Gijs Mulder en voorzien van een inleiding door Willem Jan Otten. Menken Kasander & WIgman Uitgevers, ISBN 9789074622622.

[bewerk] Filmografie

• Cet obscur objet du désir (1977)
• Le fantôme de la liberté (1974)
• Le charme discret de la bourgeoisie (1972)
• Tristana (1970)
• Belle de Jour (1967)
• Simón del desierto (1965)
• Le journal d'une femme de chambre (1964)
• El Ángel exterminador (1962)
• Viridiana (1961),
• La joven (1960)
• La fièvre monte à El Pao (1959)
• Nazarín (1959)
• La mort en ce jardin (1956)
• Cela s'appelle l'aurore (1955)
• El río y la muerte (1955)
• Ensayo de un crimen (1955)
• Las Aventuras de Robinson Crusoe (1954)
• Abismos de pasión (1954)
• La ilusión viaja en tranvía (1954)
• El (1953)
• El bruto (1953)
• Una mujer sin amor (1952)
• Subida al cielo (1952)
• La hija del engaño (1951)
• Susana (1951)
• Los olvidados (1950)
• El Gran Calavera (1949)
• Gran Casino (1947)
• Las Hurdes (1933)
• L'Âge d'Or (1930)
• Un chien andalou (1929)