Lederschildpad
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
| Lederschildpad | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
|||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| Soort | |||||||||||||||
| Dermochelys coriacea Vandelli, 1761 |
|||||||||||||||
 Afbeeldingen Lederschildpad |
De lederschildpad (Dermochelys coriacea) is een in zee levende schildpad die pelagisch is en een wereldwijde verspreiding heeft. De lederschildpad is ook bekend onder lokale benamingen, de schildpad wordt in Suriname Aitkantie genoemd[1], op de Antillen staat de soort bekend als drikil (driekiel)[2].
Inhoud |
[bewerk] Indeling
De lederschildpad leeft uitsluitend in zee, maar behoort strikt genomen niet tot de familie van de zeeschildpadden (Chelonidae), maar tot de lederschildpadden (Dermochelyidae). Het is de enige moderne soort uit deze familie[3]. Er zijn wel andere soorten beschreven, maar deze zijn allemaal uitgestorven en alleen bekend als fossiel, ze zijn dus al lange tijd verdwenen.
[bewerk] Kenmerken
De lederschildpad heeft een donkerbruine tot zwarte kop, poten en nek, met kleine lichtere, witte tot roze vlekjes. De snuit is stomp en de bovenkaak heeft twee tand-achtige punten aan de voorzijde.
De schildpad is eenvoudig van alle andere schildpadden te onderscheiden door zijn grootte, maar met name door het platte schild zonder hoornplaten aan de bovenzijde, net als de weekschildpadden. Het schild bestaat uit een ongeveer 4 cm dikke laag bindweefsel die vele kleine benige plaatjes bevat, de schildpad heeft dus wel degelijk een schild al is deze niet te zien. Het bindweefsel bevat een olie-achtige substantie dat een isolerende werking heeft en het dieren beschermt tegen de koude watertemperatuur. Het schild heeft zeven duidelijke lengtekielen aan de bovenzijde, waarvan de middelste drie het duidelijkst zichtbaar zijn. Zowel het ontbreken van externe hoornplaten als de aanwezigheid van de kielen op de rug zijn uniek voor deze diersoort en dienen waarschijnlijk om de wrijving te verminderen tijdens het zwemmen. Het relatief flexibele schild is ook een voordeel bij het duiken; het kan bij grotere diepten en de daarmee gepaard gaande hogere druk worden samengeperst zonder dat de schildpad daar schade van ondervindt[4] [2]. Een hard en met keratine bedekt schild zoals de meeste schildpadden hebben zou in elkaar gedrukt worden op grote diepte.
Ook de poten zijn aangepast op een zwemmend bestaan; de voorpoten zijn relatief groot en sterk peddel-achtig afgeplat. De voorpoten zijn vele malen groter dan de achterpoten en dienen om te zwemmen, de achterpoten dienen om te sturen.
Er zijn twee ondersoorten die een ander verspreidingsgebied hebben en verondersteld wordt dat ze onderling iets verschillen. De Atlantische lederschildpad (Dermochelys coriacea coriacea) heeft relatief grotere voorpoten, een kortere kop en een meer donkere kleur kop en nek met minder vlekjes. De Pacifische lederschildpad (Dermochelys coriacea schlegelii) heeft een lichtere kleur en meer vlekjes, een langere kop en relatief kortere voorpoten. Onderzoek zal echter moeten uitwijzen of al deze kenmerken typerend zijn of berusten op aannames. Wel staat vast dat de Pacifische lederschildpad aanzienlijk langer en zwaarder wordt dan de Atlantische lederschildpad.
Het schild van nestgravende vrouwtjes, waar het meest over bekend is omdat ze aan land komen, is gemiddeld ongeveer 1,5 tot 1,6 meter lang, en blijft meestal onder de 2 meter. Er zijn echter uitschieters gevonden die nog groter worden, de lederschildpad is hierdoor de grootste nog levende schildpad, en na de krokodilachtigen is het tevens het grootste reptiel op aarde. De spanwijdte van voorpoot tot voorpoot is tot 2,7 meter. Het allergrootste exemplaar werd in 1988 gevangen in Gwynedd (Wales). Dit dier mat 2,74 meter en woog 914 kilogram[5].
[bewerk] Verspreiding
De lederschildpad komt voor in bijna alle wereldzeeën, het verspreidingsgebied verschilt per ondersoort[3]. De Atlantische lederschildpad (D. c. coriacea) komt voor in de Atlantische Oceaan, Middellandse Zee, Barentszzee, Golf van Mexico en de Caribische Zee. De Pacifische lederschildpad (D. c. schlegelii) leeft in de Pacifische en de Indische Oceaan.
De lederschildpad zet de eieren af in tropische tot subtropische gebieden, maar jaagt de rest van het jaar in meer koele wateren. Dit komt omdat hier meer kwallen leven, het favoriete voedsel van de schildpad. Het is de enige schildpad die tot de poolgebieden voorkomt, in Noord-Amerika tot in Canada en in Europa tot in de Barentszzee bij Noorwegen. De zuidelijke grens van het verspreidingsgebied ligt rond Nieuw-Zeeland en Chili. In de Noordzee worden zelden exemplaren aangetroffen, in Nederland zijn wel exemplaren aangespoeld maar dit zijn zeldzame uitzonderingen. Op 4 augustus 1968 werd op Ameland een dood exemplaar aangetroffen van 2,44 meter en een schild van 1,58m, het Nederlands record[6].
[bewerk] Levenswijze
De lederschildpad is pelagisch, levend op volle zee, ondanks dat de meeste waarnemingen van de lederschildpad langs de kust worden gedaan, waar de vrouwelijke schildpadden aan land komen om eitjes af te zetten. Ook wordt de schildpad regelmatig drijvend tegen het wateroppervlak aangetroffen om te zonnen. De schildpad leidt een zwemmend bestaan en legt enorme afstanden af. Er worden jaarlijks trektochten gemaakt van duizenden kilometers, van de tropische gebieden waar ze zich voortplanten naar meer koelere wateren waar meer voedsel te vinden is. De lederschildpad is zoals alle reptielen koudbloedig, maar omdat het dier constant zwemt en daardoor veel meer energie verbrand dan alle andere reptielen, komt warmte vrij. De meeste reptielen zijn er juist op ingesteld zo min mogelijk te bewegen en zo veel mogelijk stil te zitten om zo energie uit te sparen.
De lederschildpad heeft een groot lichaamsvolume dat door het olie-houdende vlees tevens goed geïsoleerd is, waardoor de warmte deels wordt vastgehouden. Daarnaast kan de schildpad zijn doorbloeding reguleren, er wordt warmte onttrokken aan de voorpoten die benut wordt om de lichaamstemperatuur te verhogen. De lichaamstemperatuur kan tot 18 graden hoger zijn dan het omringende water, waardoor de schildpad in subarctische gebieden naar voedsel kan zoeken en zelfs zeer diep kan duiken. Er is een meting gedaan van een lederschildpad op ongeveer 1200 meter diepte.
Over de levenswijze en het gedrag van de lederschildpad is weinig bekend. Onderzoek aan dieren in gevangenschap is niet mogelijk omdat de lederschildpad gevangenschap in de regel niet lang overleeft. Het record van het langst in leven gehouden exemplaar is slechts drie jaar, terwijl de lederschildpad in de natuur tientallen jaren oud kan worden. Alleen de vrouwelijke dieren komen aan land om eieren af te zetten, mannetjes die zich op het land bevinden zijn aangespoeld en altijd ziek of overleden.
De lederschildpad is ondanks de grote kaken erg schuw. Omdat de soort permanent onder water leeft en veel sneller kan zwemmen (tot 35 km/u[6]) en een langere adem heeft dan een mens zijn ze altijd snel verdwenen bij verstoring.
[bewerk] Voortplanting
De paring vindt plaats in zee[7], de vrouwtjes paren iedere drie tot vier jaar, waarbij ze vaak met meerdere mannetjes paren. De paring is niet zelden een hachelijke zaak; deze vindt onderwater plaats waarbij het gevaar bestaat dat de dieren zonder zuurstof komen te zitten.
Vrouwtjes komen om de twee tot drie jaar 's nachts naar een legstrand om de eieren af te zetten, ongeveer 50 tot 170 per keer waarvan een deel onbevrucht is en zich niet zal ontwikkelen[7]. Alleen voor het afzetten van de eitjes komen de vrouwtjes aan land, ze zijn hier door het logge lichaam erg kwetsbaar. Om van ingeslikt zout af te komen scheidt de schildpad geconcentreerde zoutoplossingen af via klieren bij de ogen. In het water is dit niet te zien, maar op het land lijkt het net alsof de schildpad huilt. Door de excretie wordt tevens voorkomen dat zand in de ogen komt tijdens het graven van het nest. Het vrouwtje zoekt altijd het strand op waar ze zelf is geboren, het strand mag niet teveel rotsen bevatten want deze beschadigen het schild. In een afzetseizoen komt het vrouwtje meerdere keren aan land om eitjes af te zetten. De afzetplaatsen zijn over de hele wereld verspreidt; in Noord-Amerika (Mexico, de Amerikaanse staat Florida), Midden-Amerika (onder andere de Caribisch Gebied; Trinidad en Tobago en de Dominicaanse Republiek), Zuid-Amerika (Suriname, Frans-Guyana, Panama), Afrika (Gabon, Zuid-Afrika), de kuststreken van de Indische Oceaan (Ceylon, India, Maleisië, Natal, Thailand en tenslotte de kust van Australië, behalve in het zuiden.
De embryos hebben geen geslachtschromosomen, de temperatuur bepaalt of de uit het ei een mannetje of een vrouwtje komt. Na ongeveer zeven weken komen ze 's nachts of bij slecht weer uit waarna de kleintjes zichzelf uitgraven, wat dagen kan duren, en naar zee kruipen. Als het strand verlicht is, wat in toeristische kuststreken nogal eens het geval is, raken ze verward en rennen ze de verkeerde kant uit, naar het land, waar ze geen schijn van kans maken. Over de levenswijze en het gedrag van jonge lederschildpadden is vrijwel niets bekend. Vermoed wordt dat de schildpadjes veel sneller groeien dan andere in zee levende schildpadden.
[bewerk] Voedsel
De lederschildpad heeft in tegenstelling tot de zeeschildpadden geen platte randen aan de bek om op harde prooien te kauwen, maar een scherpe rand om de prooi in stukken te knippen. In de bek zijn vele tand-achtige en naar achteren staande uitsteeksels aanwezig, die geschikt zijn om zachte prooien vast te houden. De schildpad eet dan ook alleen zeer weke dieren, voornamelijk neteldieren (kwallen) en ook wel manteldieren als salpen en weekdieren als inktvissen[7]. De schildpad is immuun voor het eventuele gif in de netelcellen van de prooi. Onder andere het door mensen gevreesde Portugees oorlogsschip, overigens geen kwal, staat op het menu van de schildpad. Naast kwallen worden ook planten en andere dieren als vissen en kreeften gegeten.
De lederschildpad is een nuttige soort, omdat grote hoeveelheden prooien worden gegeten, tientallen kilo's per dag, en deze vrijwel uitsluitend bestaan uit vrijzwemmende neteldieren. Deze leven op hun beurt voornamelijk van jonge vissen. Hierdoor draagt de schildpad bij aan een betere visstand.
[bewerk] Vijanden en bedreigingen
De volwassen lederschildpad heeft nauwelijks natuurlijke vijanden. Hij is niet kwetsbaar voor de aanvallen van andere zeedieren, en weet deze in de regel prima af te slaan. De eitjes daarentegen staan bloot aan allerlei gevaren. Voornamelijk wereldwijd geïntroduceerde dieren als honden, zwijnen en ratten willen nogal eens de eieren opgraven, net als verschillende lokale dieren, zoals de rode neusbeer, die in Zuid-Amerika leeft. Zelfs dieren als krabben en mieren kunnen een nest volledig verwoesten. Soms graaft een vrouwtje het nest onder de vloedlijn, waardoor de eitjes onder water komen te staan en verrotten. De jonge lederschildpadjes worden vaak opgegeten door vogels en grote vissen. Het grootste gevaar waar de schildpad daadwerkelijk onder te lijden heeft is de mens, die de schildpad op verschillende manieren schade toebrengt.
Naast de vernietiging van de legstranden voor onder andere toeristische doeleinden wordt de schildpad het slachtoffer van vervuiling zoals olie-lozingen en van verschillende soorten visserij. Van de lederschildpad in de Pacifische oceaan wordt aangenomen dat deze ernstig bedreigd is geraakt door visserij op volle zee. De schildpad leeft in dezelfde streken als populaire vissoorten, waardoor de schildpad als bijvangst in de netten belandt. Ook kunnen ze verstrikt raken en verdrinken in staande visnetten in de buurt van legstranden of gewond raken door schroeven van zowel toeristische vaartuigen als grote schepen. Één van de belangrijkste gevaren is dat ze drijvend afval zoals plastic zakken aanzien voor voedsel (kwallen). Hierdoor kan het spijsverteringsstelsel verstopt raken wat kan leiden tot de dood.
Stroperij komt ook voor, waarbij het niet zozeer om het vlees van de schildpad te doen is. Het vlees staat niet bekend als smakelijk, in tegenstelling tot andere zeeschildpadden als de soepschildpad. Er is beschreven dat het vlees een giftige stof bevat (chelonitoxine), maar het vlees wordt in sommige streken gegeten. Het zijn met name de eieren die massaal worden geraapt ter consumptie, schildpad-eieren worden gezien als delicatesse en zijn veel geld waard. In een groot aantal landen, zoals Suriname, zijn maatregelen tegen stroperij genomen en zijn projecten gestart om de schildpad voor een verdere achteruitgang te behoeden.
[bewerk] Galerij
 Een vrouwtje graaft een nest op het strand |
.JPG/120px-Stralsund,_Germany,_Meeresmuseum,_Risenschildkröte_(2006-10-23).JPG) Een opgezet exemplaar in het museum |
 Afbeelding van Haeckel; de tand-achtige uitsteeksels, het flexibele schild en de verlengde voorpoten zijn wat sterk aangezet. |
[bewerk] Externe links
- Waarneming.nl Kaart van Nederland met waarnemingen van schildpadden.
- Stichting schildpad Nederlandstalige, informatieve site over onder andere anatomie, verzorging en algemene informatie.
| Bronnen, noten en/of referenties: |
|
Hoofdbronnen
Andere bronnen
|
|
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Dermochelys coriacea op Wikimedia Commons.
|
