Javanen (Suriname)
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Suriname heeft sinds eind 19e eeuw een Javaanse bevolkingsgroep, waarvan de eerste leden door de Nederlandse kolonisators uit toenmalig Nederlands-Indië werden aangevoerd. Een deel van hun afstammelingen woont tegenwoordig in Nederland.
Inhoud |
[bewerk] Contractarbeid
In 1890 deed de invloedrijke Nederlandsche Handel-Maatschappij (N.H.M.), eigenaar van de plantage Mariënburg in Suriname, een proef met het aantrekken van Javaanse contractarbeiders uit toenmalig Nederlands-Indië. Tot die tijd werkten op de Surinaamse plantages als veld- en fabrieksarbeiders vooral Hindoestaanse contractarbeiders uit toenmalig Brits-Indië.
Op 9 augustus arriveerden de eerste Javanen in Paramaribo. De proef werd succesvol geacht en vanaf 1894 nam de koloniale overheid de werving van Javanen zelf ter hand. Zij werden in kleine groepen vanuit Nederlands-Indië naar Nederland gebracht, en vandaar groepsgewijs naar Paramaribo. Het vervoer van de Javaanse immigranten verliep tot 1914 (behalve in 1894) in twee etappes via Amsterdam.
Zij kwamen uit dorpen op Midden- en Oost-Java. De vertrekplaatsen op Java waren Batavia, Semarang en Tandjong Priok. De geworven arbeiders en hun eventuele gezinsleden wachtten daar hun vertrek af in een depot, waar zij werden geregistreerd en gekeurd en waar zij ook hun contract ondertekenden.
De immigranten werden geworven voor werk op de plantages. Uitzondering hierop vormde een groep in 1904; toen zijn 77 Javanen speciaal voor arbeid aan de Koloniale Spoorwegen geworven. Vanaf de Eerste Wereldoorlog werkten ook Javanen bij de Surinaamsche Bauxietmaatschappij te Moengo. De immigratie ging door tot 13 december 1939. Na 1930 ging het om zogenaamde vrije immigranten. Het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog verhinderde de uitvoering van een groot opgezet plan om hele desa’s vanuit Java naar Suriname over te planten.
[bewerk] Aantal
In totaal kwamen 32.965 Javaanse immigranten naar Suriname. Van alle immigranten keerden tot 1954 26% (8.684 personen) terug naar Indonesië. Zo’n 24.000 Javaanse immigranten bleven in Suriname.
Bij de volkstelling van 1972 werden in Suriname 57.688 Javanen geteld en in 2004 waren dat er 71.879. Daarnaast werden in 2004 ruim 60.000 inwoners van gemengde afkomst genoteerd; ook van hen is een onbekend aantal van (deels) Javaanse afkomst.
[bewerk] Sumatra
In 1953 ging een grote groep terug naar Indonesië met het schip Langkuas van de Koninklijke Rotterdamsche Lloyd, onder leiding van Salikin Hardjo. Het ging om zo'n 300 families (ongeveer 1200 personen). Zij wilden zich vestigen op Java of in Lampung, maar hun verzoek werd niet ingewilligd door de toenmalige Indonesische regering. In plaats daarvan werden zij naar West-Sumatra gestuurd. Daar stichtten zij het dorp Tongas in Kabupaten Pasaman, ten noorden van de stad Padang. Zij ontginden nieuw land en bouwden huizen. Zij integreerden vlot met de Minangkabau-gemeenschap, ondanks het feit dat de meesten van hen christelijk waren. Huwelijken met de Minangkabau, die overwegend moslim waren, waren gebruikelijk en overledenen werden begraven op de Islamitische begraafplaats. De huidige generatie voelt zich meer Indonesisch dan Surinaams, maar onderhoudt nog contacten met familie en vrienden in Suriname en Nederland en reist er soms naartoe.
[bewerk] Nederland
In de jaren zeventig kwamen 20 à 25.000 Surinaamse Javanen naar Nederland. Zij vestigden zich vooral in en rond steden als Groningen, Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Zoetermeer. Zij zijn goed geïntegreerd in de Nederlandse samenleving maar zorgen ervoor, hun Javaanse identiteit te behouden, o.a. via verenigingen die regelmatig bijeenkomsten organiseren. De meesten van hen hebben familieleden in Suriname die zij pakjes en geld sturen. Velen gaan regelmatig naar Suriname.
[bewerk] Bronnen
- Bersselaar, van den, D., H. Ketelaars, 1991, De komst van contractarbeiders uit Azië: Hindoestanen en Javanen in Suriname, Leiden, ISBN 90-5292-037-0
- Breunissen, K., 2001, Ik heb Suriname altijd liefgehad: het leven van de Javaan Salikin Hardjo, Leiden, ISBN 90-6718-183-8
- Bruin, de, H., 1990, Javanen in Suriname, Paramaribo
- Derveld, F.E.R., 1982, Politieke mobilisatie en integratie van de Javanen in Suriname : Tamanredjo en de Surinaamse nationale politiek, Groningen: Bouma's boekhandel, ook verschenen als proefschrift Leiden, ISBN 90-6088-078-1
- Grasveld, Fons en Klaas Breunissen, 1990, Ik ben een Javaan uit Suriname, Hilversum: Stichting Ideële Filmprodukties, ISBN 90-9003600-8
- Hardjomohamed, R., 1998, Javanese female immigrants in the historiography of Suriname, Suriname
- Hoefte, R., 1990, De betovering verbroken: de migratie van Javanen naar Suriname en het rapport-Van Vleuten (1909), Dordrecht, ISBN 90-6765-458-2
- Hoefte, R., 1998, In place of slavery: a social history of British Indian and Javanese laborers in Suriname, Gainesville, ISBN 0-8130-1625-8
- Jorna, E., 1985, "Naar een land van melk en honing?": Javaanse emigratie naar Suriname 1890-1917, Leiden, doctoraalscriptie
- Mangoenkarso, P.P., 2002, De eerste 94 Javanen op plantage Mariënburg in Suriname, Rijswijk
- Mitrassing, F.E.M., 1990, Etnologische trilogie: Suriname: Creolen, Hindostanen, Javanen: gedenkschriften, Paramaribo
- Mulder, K., 1987, Reserve-arbeid in een reserve-kolonie: immigratie en kolonisatie van de Javanen in Suriname 1890-1950, Rotterdam, doctoraalscriptie.
- Six-Oliemuller, B.J.F.G., 1998, Aziaten vergeleken: Hindoestanen en Javanen in Suriname, 1870-1875, Leiden, doctoraalscriptie
- Suparlan, P., 1995, The Javanese in Suriname: ethnicity in an ethnically plural society, Tempe
- Vruggink, Hein i.s.m. John Sarmo, 2001, Surinaams-Javaans - Nederlands Woordenboek, KITLV Uitgeverij, Leiden, ISBN 90-6718-152-8
- Waal Malefijt, de, A., 1963, The Javanese of Surinam, Assen
- Waal Malefijt, de, A., 1960, The Javanese population of Surinam, Colombia
- Wengen, van, G.D., 1975, The cultural inheritance of the Javanese in Surinam, Leiden, ISBN 90-04-04365-9
- Winden, van der, Y., 1978, Javanen in Suriname: bibliografie van publicaties verschenen over de Javaanse bevolkingsgroep in Suriname, Den Haag
