Izaäk (aartsvader)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Izaäk, ook wel gespeld als Isaäk of Izak (Hebreeuws: "יִצְחָק" Yitzchak)(Arabisch: "اسحاق" ʾIsḥāq), is de tweede aartsvader en de enige zoon die Abraham bij zijn vrouw Sara kreeg. Hij is de vader van Jakob en Esau (Genesis 21:26). Hij zou op de berg Moria door zijn vader geofferd worden, maar werd door Gods tussenkomst gered. Hij wordt in de Bijbel als een nomadenvorst voorgesteld. Tevens komt hij verschillende malen in de Koran voor.

Izaäk werd van de aartsvaders het oudst en was de enige aartsvader wiens naam niet gewijzigd werd. Hij was tevens de enige van de aartsvaders die Kanaän nooit heeft verlaten, alhoewel hij dit eenmaal probeerde, maar door God werd teruggeroepen. Vergeleken met andere aartsvaders uit de Bijbel, is de levensloop van Izaäk minder kleurrijk, er worden weinig details omtrent zijn leven vermeld. Hij staat in de islam veelal in hoog aanzien, omdat hij in tegenstelling tot de beide andere aartsvaders slechts één vrouw, Rebekka, heeft gehad.

Inhoud 1 Etymologie 2 Levensloop 3 Bijbel 4 Joodse tradities 5 Het Nieuwe Testament 6 Koran 7 Tijdlijn 8 Referenties

[bewerk] Etymologie

De naam Izaäk is een vertaling van de Hebreeuwse term Yiṣḥāq, in de letterlijke betekenis hij lachte of hij zal lachen. De term is in overeenstemming met een bekend noordwest Semitische taal, maar wordt niet teruggevonden in andere taaltypes. De naam verwijst volgens sommigen naar de welwillende glimlach van de Kanaänitische god El, zoals beschreven in Ugaritische teksten uit de 13de eeuw v.Chr.. De Bijbel refereert echter eerder aan Izaäks moeder Sara dan aan deze godheid.^[1] De reden van Sara's lach was dat zij, door Gods beschikking, ondanks haar hoge leeftijd en onvruchtbaarheid, toch nog een kind mocht krijgen.^[2][3]

[bewerk] Levensloop

Toen God aan Abraham en Sarah de geboorte van Izaäk aankondigde, lachte Sarah daar heimelijk om. Ze was namelijk ver over de vruchtbare leeftijd, en de voorspelling leek dan ook onmogelijk. Toen het kind echter geboren was, sprak ze: "God deed me lachen, opdat iedereen die het hoort met mij zou lachen".^[4]

Abraham besneed zijn zoon Izaäk toen deze acht dagen oud was. Toen het kind niet langer gezoogd hoefde te worden werd door Abraham een groot feest gegeven.^[5]

Izaäk was het enige kind van Abraham en Sarah. Toen Sarah zag dat Ismaël, het kind dat Abraham eerder bij haar slavin Hagar had verwekt, spottend om Izaäk lachte, drong zij er bij haar echtgenoot op aan Ismaël en zijn moeder te verbannen, zodat Izaäk de enige erfgenaam van Abraham zou worden.^[6] Abraham twijfelde, doch God droeg hem op de wens van zijn vrouw in te willigen.

Jaren later stelde God Abraham op de proef. Hij droeg hem op zijn zoon aan Hem te offeren.^[7] Abraham gaf gevolg aan dit verzoek en nam Izaäk mee naar de berg Moria.^[8] Zonder tegenstand liet Izaäk zich door zijn vader vastbinden en als offer op het altaar leggen. Abraham nam zijn mes en hief zijn hand op om zijn zoon te doden, maar op het laatste moment verijdelde een engel deze daad. In plaats van Izaäk, offerde Abraham een ram, dat verstrikt was geraakt in dichtbij gelegen struikgewas.

Toen Izaäk de leeftijd van 40 jaar had bereikt, zond Abraham Eliëzer naar Mesopotamië om voor zijn zoon een vrouw te zoeken. Uiteindelijk werd een geschikte kandidate, Rebekka, gevonden en zij trouwde met Izaäk. Zij bleek echter geen kinderen te kunnen krijgen. Izaäk bad tot God om haar vruchtbaar te maken, hetgeen verhoord werd. Rebekka schonk vervolgens het leven aan een tweeling: Esau en Jakob. Izaäk trok meer naar Esau, Rebekka meer naar Jakob.

Enkele jaren later dwong een hongersnood Izaäk naar Gerar te verhuizen, waar Abimelech koning was. Hij refereerde aan Rebekka als zijn zus, net zoals Abraham onder gelijkaardige omstandigheden had gedaan, door zijn vrouw Sara voor zijn zus door te laten gaan. Toen Abimelech hierachter kwam, berispte hij Izaäk wegens bedrog.

Toen Izaäk heel rijk werd en zijn kudde zich vermenigvuldigde, werden de Filistijnen van Gerar zo jaloers dat ze alle waterputten die door Izaäks bedienden waren uitgegraven, weer opvulden. Gehoor gevend aan Abimelechs wens, vertrok Izaäk en zette zijn tent opnieuw op in de vallei van Gerar, waar hij nieuwe waterputten groef, maar opnieuw werd hij voor moeilijkheden gesteld. Na een tijd keerde hij terug naar Beër Sjeva, waar hij zijn woonst opknapte. Hier verscheen de Heer voor hem, en Hij vernieuwde de belofte aan Izaäk hem te zegenen. Ook bezocht Abimelech hem om een alliantie te vormen.

Izaäk bereikte een respectabele leeftijd (137 jaar) en werd volledig blind. Hij riep Esau, zijn oudste zoon, en vroeg hem op jacht te gaan en een hert te schieten, zodat hij daarvan kon eten, waarna hij Esau wilde zegenen. Maar terwijl Esau op jacht was, gebruikte Jakob, met medewerking van zijn moeder, Rebekka, een list, door zich voor te doen als Esau, zonder dat zijn blinde vader het doorhad. Hierdoor gaf Izaäk aan Jakob de zegen, en maakte hem zo tot belangrijkste erfgenaam, terwijl Esau het nakijken had.

Izaäk stierf, 180 jaar oud, te Mamre bij Kirjat-Arba, nu Hebron, waar ook zijn vader en moeder waren gestorven. Hij werd door zijn beide zoons, die zich inmiddels met elkaar hadden verzoend, begraven.

[bewerk] Bijbel

Izaäk wordt meer dan 70 maal vermeld in het boek Genesis, maar dit buiten beschouwing gelaten verschijnt hij slechts 33 maal op andere plaatsen in de Bijbel. De frase "Abraham, Izaäk en Jakob" wordt 23 maal in de Bijbel vernoemd. Het verhaal van Izaäk wordt vermeld in de hoofstukken 17-28 in het boek Genesis. Historici en academici op gebied van linguïstiek en bronkritiek geloven dat de verhalen over Izaäk grotendeels tot J toebehoren (zie ook documentaire hypothese). Men gelooft echter dat het begin van Genesis 17:15-27 en het einde, van Genesis 27:46 tot Genesis 28:9 tot P, of Priesterlijke bron, toebehoren, terwijl Genesis 21:1-7 en Genesis 22:1-19 aanvaard wordt als zijnde van E, of Elohist bron. ^{[9] [10]}

[bewerk] Joodse tradities

In joodse tradities wordt de ouderdom van Izaäk op het moment van het offeren verondersteld 37 jaar te zijn, hetgeen contrasteert met de gangbare afbeeldingen van Izaäk als kind. De rabbijnen dachten ook dat de reden van Sara's dood het nieuws was van het beoogde offer van Izaäk. Het offeren van Izaäk werd geciteerd in smeekbeden voor Gods genade in latere joodse tradities.^[11] De na-bijbelse joodse interpretaties weiden vaak uit over Izaäks rol, de Bijbelse beschrijvingen overstijgend en focussen sterk op Abrahams beoogde offer van zijn zoon, de aqedah genoemd. Volgens een van deze interpretaties liet Izaäk het leven tijdens het offer en werd weer tot leven gewekt. Volgens vele verklaringen van de haggada, was het Satan die Izaäl testte, en niet God (in tegenstelling tot wat in de Bijbel beschreven staat).^[12] Izaäks welwillendheid om Gods wil te volbrengen ten koste van zijn leven, was een model voor vele joden die het martelaarschap prefereerden boven het overtreden van de joodse wet.

Volgens de joodse traditie voerde Izaäk het namiddaggebed in. Deze traditie is gebaseerd op Genesis 24:63.

Izaäk was de enige aartsvader die gedurende zijn hele leven in Kanaän bleef, en hoewel hij tijdens een hongersnood naar Egypte scheen te willen, werd hem door God verteld dit niet te doen (Genesis 26:2). Joodse tradities verklaren dit omwille van het feit dat Izaäk bijna werd geofferd, en alles gewijd als offer mag het Land van Israël niet verlaten.

Joodse literatuur verbond ook Izaäks blindheid (op latere leeftijd) met het offer: zijn ogen werden blind omwille van het feit dat de tranen van de engel, die tijdens zijn offer aanwezig was, op zijn ogen vielen.

[bewerk] Het Nieuwe Testament

Het Nieuwe Testament bevat weinig verwijzingen naar Izaäk. Er zijn verwijzingen naar de offering van Izaäk en het zegenen van zijn zonen. Paulus contrasteerde Izaäk, die het christendom symboliseert, met de oudere, uitgestoten zoon Ismaël, die het jodendom symboliseert (zie Gal 4:21-30).

In de vroeg-christelijke Kerk was Abrahams gehoorzaamheid aan Gods Woord om Izaäk te offeren, een voorbeeld van geloof en gehoorzaamheid. Terwijl de brief aan de Hebreeën de verlossing van Izaäk van het offer analoog stelt aan de verrijzenis van Jezus Christus, dateert het idee dat het offer van Izaäk wordt beschouwd als voorloper van het offer van Jezus aan het kruis, reeds van het einde van de eerste eeuw na Christus. Het verscheen voor het eerst in het apocriefe brief van Barnabas en was later een belangrijk thema voor vele vermaarde artiesten.

[bewerk] Koran

Ishaq is ook een islamitische profeet vermeld in de Koran. Zijn naam verschijnt in 15 ayat uit de Koran. Zoals aan vele andere oude profeten refereert de Koran aan Ishaq aannemend dat de lezer al vertrouwd is met hem en zijn verhalen. De koran verklaart dat Ishaq aan Ibrahim en Sara werd geschonken toen ze beide al oud waren. God verkondigde Ibrahim de boodschap dat hij een zoon, Ishaq genoemd, zou krijgen, en dat hij "een van de rechtschapen profeten" zou worden. Eerder in de Koran wordt er meer informatie verschaft: de boodschappers van God die naar de mensen van Lot werden gestuurd, kwamen bij Ibrahim.^[13]

[bewerk] Tijdlijn

Volgens de Bijbelse tijdlijn is Izaäk in 1938 B.C. geboren. Hij trad in 1898 B.C. in het huwelijk met Rebekka. Hij overleed in 1758 B.C..

[bewerk] Referenties

1. ^ Encyclopedia of Religion, Isaac
2. ^ Britannica Encyclopedia, Sarah
3. ^ Jewish Encyclopedia, Isaac
4. ^ Genesis 21:6
5. ^ M.G. Easton, Illustrated Bible Dictionary, 3rd ed., Isaac
6. ^ The New Encyclopedia of Judaism, Isaac
7. ^ Jewish Encyclopedia, Isaac
8. ^ Catholic Encyclopedia, Isaac
9. ^ Eerdmans Dictionary of the Bible, Isaac, p.647
10. ^ Encyclopedia of Christianity(Ed. John Bowden), Isaac
11. ^ Britannica Encyclopedia, Isaac
12. ^ Brock, Sebastian P., Brill's New Pauly, Isaac
13. ^ Engelstalige wikipedia

Genealogie van Adam tot David
Van schepping tot zondvloed: Adam · Seth · Enos · Kenan · Mahalalel · Jered · Henoch · Metusalem · Lamech · Noach · Sem Geschiedenis van de aartsvaders: Arpachsad · Selah · Heber · Peleg · Rehu · Serug · Nahor · Terach · Abraham · Izaäk · Jacob Van 12-stammenrijk tot koninkrijk: Juda · Farez · Esrom · Aram · Amminádab · Nahasson · Salmon · Boaz · Obed · Isaï · David