Intercityrijtuig
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Het Intercityrijtuig, ofwel ICR, is - zoals de naam al aangeeft - een rijtuig dat wordt gebruikt in Nederlandse Intercitytreinen.
Inhoud |
[bewerk] Ontwikkeling
Het rijtuig is ontwikkeld uit een middenbak van het Intercity-treinstel ICM. Het rijtuig is voorzien van Y32-draaistellen, die in de jaren '70 van de twintigste eeuw oorspronkelijk ontwikkeld waren voor de Franse Corail-rijtuigen, en voor die tijd ongekend goede rijeigenschappen hadden. In de jaren '70 van de twintigste eeuw experimenteerden de Nederlandse Spoorwegen met deze rijtuigen. Er is toen overwogen dit type rijtuig ten behoeve van de getrokken treinen aan te schaffen. In plaats daarvan is besloten de ICR als eigen rijtuig te ontwikkelen, maar met de Franse draaistellen. Daarbij is de indeling van het interieur door de Franse Corail-rijtuigen beïnvloed. Het oorspronkelijke interieur van de ICR rijtuigen werd later ook toegepast in de ICM-treinstellen.
[bewerk] Techniek
ICR is gebouwd door de firma Talbot in Aken. De rijtuigen zijn 26,4 meter lang en rusten op twee tweeassige draaistellen, afgeveerd met schroefveren en afgeremd met een gecombineerde schijf-/blokkenrem. De rijtuigverwarming is elektrisch. In tegenstelling tot oudere rijtuigen, waar de laagspanning via asgeneratoren werd opgewekt, put ICR de laagspanning voor verlichting en ventilatie via een statische omzetter en wisselrichter uit de treinverwarmingskabel. De rijtuigen beschikken over zwenkzwaaideuren en schuifdeuren die in lijn met oudere Europese normen met een deurklink geopend worden. De maximumsnelheid van de rijtuigen bedraagt 160 km/h.
[bewerk] Uitvoeringen
Er bestaan 3 hoofdtypes ICR:
- ICR-buurland (blauw/geel), inzetbaar in Nederland, België, Duitsland en Luxemburg
- ICR-Benelux (bordeaux-rood/geel), vanzelfsprekend eveneens inzetbaar in de Benelux
- ICR-binnenland (blauw/geel), alleen inzetbaar in Nederland
[bewerk] ICR-buurland
Deze 226 rijtuigen, ook bekend als ICR-1 (1980-1982) en ICR-4 (1988), zijn geleverd in de uitvoeringen A (eerste klasse), B (tweede klasse) en BKD (tweede klasse met keuken en bagageafdeling). Enkele ICR-4 zijn geschikt voor de Beneluxdienst.
De buurlandrijtuigen onderscheiden zich van de binnenlandse rijtuigen door de klaptreden, meertalige opschriften, noodhamers en treinverwarming die naast 1500 volt gelijkspanning ook werkt op de overige Europese spanningen (1000 V – 16,7 Hz; 1500 V – 50 Hz; 3000 V gelijkspanning).
[bewerk] ICR-binnenland
De 93 rijtuigen ICR-2 (33 type A en 60 type B) zijn slechts binnen Nederland toegelaten. De rijtuigen zijn tussen 1980 en 1982 gebouwd.
[bewerk] ICR-Benelux
Deze serie, bouwjaar 1986-1987, bestaat uit 59 rijtuigen ICR-3 type A, B, AB, BKD en Bs (tweede klasse met stuurstand) voor de Beneluxdienst als trek-duwtrein in combinatie met een NMBS-locomotief, type HLE 11. In de stuurstanden zit de machinist, anders dan gebruikelijk bij Nederlands materieel, aan de linkerkant, net als in de gebruikte locomotieven. De beneluxrijtuigen kenden een afwijkende kleurstelling: de blauwe band rond de ramen is vervangen door bordeauxrood, omdat dit ten tijde van de ingebruikname de huisstijlkleur van de NMBS was. Na de ombouw naar ICRm kregen sommige rijtuigen ook een blauwe band, net als het binnenlandse materieel. De gebruikte Belgische locomotieven behouden wel de bordeauxrode kleurstelling.
[bewerk] Koninklijk rijtuig
Het koninklijk rijtuig is een verbouwd treinstel ICR-4. Toen begin jaren '90 de oude rijtuigen van de koninklijke trein vervangen dienden te worden, besloot men gezien het toenmalige overschot aan eerste klasse-rijtuigen een bestaand ICR-rijtuig te verbouwen tot Koninklijk rijtuig. Dit werd rijtuig 50 84 10-70 647-9, dat in 1992 door Talbot verbouwd werd en het computernummer 61 84 89-70 003-8 kreeg. Het rijtuig heeft twee slaapkamers met twee bedden en een bureau. De grote salon in het midden van het rijtuig heeft een grote tafel met 6 stoelen, 4 comfortabele stoelen een kleine tweepersoons bank en twee tafels. Verder bevat het rijtuig een keuken en een kleine slaapkamer voor personeel. Naast een gewijzigde inrichting kreeg het rijtuig ook extra apparatuur, zoals een airco en dieselaggregaat, die door schotplaten aan het oog onttrokken zijn.
[bewerk] Zilverrail
Ter gelegenheid van het Zilveren Regeringsjubileum van Koningin Beatrix reed in de herfstvakantie van 2005, van 17 tot 27 oktober een bijzondere trein langs een groot aantal stations in Nederland. De trein bestond uit omgebouwde en opnieuw ingerichte ICR-rijtuigen. De tien rijtuigen waren gevuld met onder andere muziek, sport, media, cultuur, games, literatuur en lifestyle. Veel (jongeren)organisaties waren bij de invulling van de rijtuigen betrokken, waaronder de Taskforce Jeugdwerkloosheid, het CWI, NOC*NSF, War Child, Amnesty International en de Kunstbende.
|
|
|
[bewerk] Verbouwing
Tot medio 2006 onderging ICR een grondige opknapbeurt, waarbij zowel technische aspecten als het interieur worden aangepakt. Belangrijkste wijziging was het aanbrengen van airconditioning. De verbouwde rijtuigen worden aangeduid met ICRm. De Benelux-stuurstanden werden als enige niet gemoderniseerd.
Een aantal ICR-binnenland-rijtuigen is hierbij verbouwd tot stuurstandrijtuig, oftewel een rijtuig met een cabine voor de machinist. Deze nieuwe stuurstandrijtuigen zijn uiterlijk grotendeels gelijk aan de Benelux-stuurstand, maar er zijn enkele belangrijke technische verschillen. Deze stuurstanden zijn bijvoorbeeld geschikt gemaakt voor inzet in combinatie met 1700-locomotieven. Voorts zit de machinist niet links, maar in het midden, en de stuurstand is daarom te herkennen aan het ontbreken van een middenspijl in de voorruit.
De meeste rijtuigen (zowel eerste als tweede klas) die ingezet worden in de Beneluxtrein Amsterdam Centraal – Brussel-Zuid (de 600 serie) zijn omgebouwd naar de kleurstelling van NS Hispeed. Deze rijtuigen hebben dezelfde roze-rode kleurstelling als de toekomstige hogesnelheidstreinen voor de HSL-Zuid. Behalve de kleurstelling hebben ook de stoelen een andere kleur stof en is het toilet een gesloten systeem geworden. De Bs-stuurstandrijtuigen worden niet verbouwd en zullen waarschijnlijk gesloopt worden.
[bewerk] Inzet
[bewerk] Eerste inzet
De eerste rijtuigen ICR die begin jaren '80 werden geleverd, werden ingezet in de verbinding Den Haag - Keulen via Venlo. Op deze route vervingen zij stamsgewijs de oude rijtuigen plan K en plan N. Nadat deze serie volledig met ICR gereden kon worden gingen de rijtuigen ook in de series 8/900 (Zandvoort aan Zee - Maastricht/Heerlen) rijden. Anders dan op de route Den Haag - Venlo, vervingen de nieuwe rijtuigen hier de oude plan E's één voor één, wat samen met de versterkingsrijtuigen plan W (die in die tijd juist werden overgeschilderd) bonte samenstellingen opleverde.
Doordat er halverwege jaren ’80 veel getrokken rijtuigen en locomotieven waren, werd er ook tijdelijk ICR ingezet in de serie 2100 (Amsterdam – Vlissingen) en later ook in de serie 2900 (Amsterdam – Nijmegen). Toen oudere locomotieven (NS 1100 en NS 1200) en rijtuigen (plan E) terzijde werden gesteld, werden de inzet op deze trajecten weer beëindigd.
In de jaren ’90 wijzigde er weinig aan de inzet. Wel werd het ICR vanwege materieeltekort zo af en toe op de buurlandverbinding met Keulen vervangen door rijtuigen van de Deutsche Bahn. Het ICR kwam echter wel weer te rijden in de zomer-weekendverbinding Amsterdam – Luxemburg (slag 1139/1138). Hier reden de rijtuigen samen met een fietsen- en een buffetrijtuig.
In 1995 begon NS het IC+-project in de serie 1500 (Den Haag – Heerlen). Doordeweeks reden op dit traject uitgebreide ICR-treinstellen in de treinen 1524/39/52/67. Later werd IC+ uitgebreid naar het weekend (treinen 1532/47/60/75). Het project eindigde in 1998, en de aangepaste rijtuigen verhuisden naar de serie 8/900. Daar kwamen dat de rijtuigen verspreid door verschillende treinen te rijden.
[bewerk] Materieeltekort
Vanaf 1999 werden de ICR-rijtuigen gereviseerd en dat leidde ertoe dat totaal 25 rijtuigen 'uit de omloop' (uit dienst) werden gehaald, waaronder een deel van de IC+ rijtuigen. Op de verbinding Den Haag – Venlo / Heerlen (series 19/2500), werd hun plaats ingenomen door gehuurde rijtuigen van de NMBS en de DB.
Na verloop van tijd raakten steeds meer ICR-rijtuigen defect, met tot gevolg dat ze steeds vaker moesten worden vervangen door gehuurde rijtuigen. Daardoor ontstonden de meest bonte samenstellingen. ICR had moeten rijden in de series 8/900 (geheel), 19/2500 (samen met gehuurd materieel) en 3600 (enkele treinen). Een van de maatregelen die NS nam om het materieeltekort structureel terug te dringen was de aanschaf van oude Duitse rijtuigen, het type ICK. Toen die rijtuigen allemaal in Nederland waren, was het tekort in principe grotendeels opgelost. Er hoorde dan ook geen ICR meer te rijden in de 19/2500, en maar ten dele in de series 3500 en 3600. De praktijk pakte anders uit. Er werd nauwelijks gerangeerd, en het materieelbeheer werd tamelijk passief beheerd. De stammen voor de series 8/900 en 3500 werden daardoor na verloop van tijd door elkaar gebruikt en zijn gemengd geraakt. ICR en ICK kwam steeds meer door elkaar voor, aangevuld met andere losse rijtuigen (o.a. gehuurde K4's, plan W en DDM-1-rijtuigen).
Een bijzonder creatieve oplossing kwam in 2002 de baan op. Vier rijtuigen ICR, voorzien van een stuurstroomkabel, werden tussen een DD-AR stuurstand (Bvk) en een loc NS 1700 ingezet. Er werden vier van deze combinaties gemaakt, en deze gingen rijden tussen Eindhoven, Utrecht en Amsterdam (serie 3500). Op deze manier spaarde de NS een aantal locomotieven uit om treinen op de IJssellijn mee te kunnen rijden. Er was echter een probleem: De trein in 3520/29/56/65 bestond uit tien rijtuigen en was daarmee te lang om als trek-duwtrein te mogen worden ingezet. Er werd daarom besloten maar twee combinaties op de IJssellijn in te zetten, de derde te gebruiken als stoptrein tussen Utrecht en Geldermalsen, en de vierde op reserve te houden.
[bewerk] Na het 'goedzetweekend'
Aan het einde van augustus 2003 waren er werkzaamheden aan de Moerdijkbrug en daarom stonden er een flink aantal getrokken treinen stil in de (grote) Binckhorst bij Den Haag. Daar werd goed gebruik van gemaakt: het ICR wat meeliep in de treinen van de series 19/2500 (Den Haag – Venlo / Heerlen) werd uit de stammen gerangeerd en naar Haarlem gestuurd voor de series 8/900 en vanuit daar kwam weer ICK terug naar Den Haag.
Na deze grote actie, ook wel het ‘goedzetweekend’ genoemd, bleef het rustig op het gebied van getrokken treinen. Enige opleving was er te vinden toen bij de dienstregeling 2004 de ICR treinen met DD-AR stuurstand werden opgeheven en er meer ICR nodig was door de verlenging van de serie 900 (Haarlem – Eindhoven) naar Heerlen i.p.v. de serie 2500. Het ICR voor deze verlenging werd gehaald uit de combinaties met DD-AR.
Ook uit de serie 3600 kwamen enkele BKD-rijtuigen vrij, die werden vrijgemaakt door nieuwe stuurstandrijtuigen BDs. Tijdens de revisie van het ICR werden er ook 22 rijtuigen voorzien van een stuurstand en de eerste tien daarvan kwamen dienst in de serie 3600 (Zwolle – Roosendaal).
Aan het begin van de zomer 2004 kwamen de BDs-en ook te rijden in de series 8/900. Deze inzet werd steeds verder uitgebreid en uiteindelijk konden begin 2005 alle treinen in deze serie in trek-duw formatie rijden. De stuurstroomkabels om signalen door te geven tussen de BDs en 1700 zijn nogal storingsgevoelig en niet ontworpen om vaak te worden losgemaakt. En juist dat gebeurt nou net bij de manier waarop het ICR wordt onderhouden. Daardoor komt het regelmatig voor dat er een loc voor of op de positie van de BDs wordt gezet.
Een forse omloopwijziging vond plaats in april 2005. Alle trek-duw treinen op de IJssellijn werden geruild met het VIRM in de 8/900. Op de IJssellijn kwam geen ICR meer, en tussen Haarlem en Limburg reden voortaan alle treinen met ICR. Door deze omloopwijziging kwamen er ook nog drie Benelux AB-rijtuigen te rijden in deze verbinding. In juni werd dat beëindigd.
Vanaf september 2005 werd het stammetjes bedrijf voor ICR ingevoerd. De volgende stammetjes kwam op de baan:
5100: losse B
5200: BDs
5500: Bf
5600: B + A + B
5700: BD
Later kwam daar ook nog de 5800 bij, een Bf-B-Bf of BD-Bf-BD
Daarnaast werden ook de DDM-1 rijtuigen voor de intercitydienst opgenomen in de stammetjes en werden genummerd in de 5900-reeks. De treinen voor de series 8/900 werden als volgt samengesteld: loc – BAB – BAB – BAB – B – B – BDs. Hierbij mogen de losse B’s ook worden vervangen door een Bf of BD. Verder kwam in een aantal stammen in plaats van een losse B tegen de BDs, een DDM-1 Bv te rijden. De stam voor slag 3528/3557 reed als loc – BAB – BAB – BD – loc.
Met ingang van de dienstregeling 2006 werd de trek-trek stam voor de slag 3528/3557 opgeheven. Maar toen in maart 2006 de Utrechtboog open ging kwamen er doordeweeks twee trek-duw treinen met 12 rijtuigen te rijden tussen Eindhoven en Schiphol in de serie 3500.
[bewerk] Vanaf 2007
De dienstregeling 2007 bracht een compleet nieuwe materieelinzet met zich mee. Het ICRm wordt sindsdien ingezet in:
- De Intercity tussen Amsterdam Centraal en Brussel-Zuid (Beneluxtrein)(Serie 600) met 11 composities van elk 7 rijtuigen.
- de Intercity tussen Schiphol en Eindhoven (serie 3500) met 7 composities van elk 10 rijtuigen en nog eens 3 composities van elk 12 rijtuigen
- de Intercity tussen Arnhem en Roosendaal (serie 3600) met 8 composities van elk 7 rijtuigen
- gedeeltelijk in de Intercity tussen Den Haag Centraal en Arnhem (serie 2000) met twee 10-rijtuigentreinen
- gedeeltelijk maximaal zes composities in de Intercity tussen Den Haag Centraal en Venlo (serie 1900) in verband met onderhoud
Vanaf oktober 2008 zullen zo'n 50 ICRm-rijtuigen worden ingezet op de binnenlandse verbindingen van NS Hispeed over de HSL-Zuid. Op dat traject rijden getrokken treinen met 160 km/h totdat het nieuwe hogesnelheidsmaterieel beschikbaar is.
Heden (december 2007) zijn er plannen om met 11 ICK-B-rijtuigen die geen dienst doen en 4 ICRm-A-rijtuigen die over zullen zijn na de overdracht naar NS Hispeed, 3 vaste BAB-stammetjes te maken om samen met een ICK-BD, die weer over is door het vervangen van de ICK-BD's bij het ICL door ICL-Bimdz's met verbrede deuren, de ICL-compositie in de serie 2000 te vervangen.
[bewerk] Externe links
| Rijtuigen van de Nederlandse Spoorwegen |
|---|
|
Pec (stroomlijnpostrijtuig) - Plan D - Plan C - Plan E - Plan L - Plan K - Plan N - Plan W - ICR - DDM - ICK - ICL - Avmz |
