Herpen
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
 |
|
  Herpen
|
|
|
|
|
|
|
|
| Provincie | Noord-Brabant |
| Gemeente | Oss |
| Coördinaten | 51°46'N 5°38'E |
|
|
|
| Inwoners (2005) | 2552 |
 Nederland |
|
Herpen is een dorp in Noord-Brabant gelegen tussen Oss en Nijmegen op enkele kilometers van de Maas. Het dorp telt ongeveer 2500 inwoners.
Tot 1941 vormde Herpen samen met het dorpje Overlangel en het gehucht Koolwijk de voormalige gemeente Herpen. In 1941 werd deze gemeente aan de voormalige gemeente Ravenstein toegevoegd. Op haar beurt werd de gemeente Ravenstein op 1 januari 2003 aan de gemeente Oss toegevoegd.
Inhoud |
[bewerk] Naam
Herpen (Herpina, Herpene, Erpene, Herpen) kan misschien afgeleid worden van harpa, scherpe kromming[1]. Vgl. ook Herpt bij Heusden. De meanderende Maas, die vroeger veel dichter bij Herpen liep dan nu, zou hier een scherpe bocht gemaakt kunnen hebben. De Hamels-poel tussen Herpen en Overlangel is een overblijfsel van een grotendeels verlandde oude meander in de Maas.
[bewerk] Geschiedenis
[bewerk] Middeleeuwen
In Herpen stond vroeger het kasteel van de heren van Herpen. Deze heersten over het zogenaamde Land van Herpen, waartoe ook de dorpen Uden, Volkel en Boekel behoorden, vrijwel het hele latere Land van Ravenstein. Omstreeks 1360 werd dit kasteel afgebroken en dichter bij de Maas een nieuw kasteel gebouwd. Het rondom dit nieuwe kasteel gegroeide dorpje Ravenstein kreeg in 1380 stadsrechten. Daarna sprak men niet meer van land en heerlijkheid van Herpen, maar van land en heerlijkheid van Ravenstein.
[bewerk] Familie van Rhenen
Tot 1178 was de heerlijkheid Herpen in handen van Dirk van Rhenen (ca. 1111-1178), burggraaf van Utrecht. Hij was een broer van Godfried van Rhenen († 27 mei 1178), de toenmalige bisschop van Utrecht. Dirk's enige erfgenaam was zijn dochter Sophia van Rhenen. Zij was omstreeks 1160 getrouwd met Hendrik II van Cuijk (ca. 1130-1204), heer van Cuijk en Grave (later eveneens burggraaf van Utrecht). Waarschijnlijk is Sophia omstreeks 1191 overleden. Haar man droeg toen de tot dan toe allodiale heerlijkheid Herpen (allodium de Herpen [2]) aan hertog Hendrik I van Brabant in leen op. Hendrik II van Cuijk werd in 1191 dus zelf de leenheer. Herpen was Brabants geworden.
[bewerk] Familie van Cuijk
In Herpen stond in ieder geval in 1196 al een kasteel (... apud castrum Herpen[3]). De heren van Cuijk bleven echter in hun omstreeks 1140 te Grave gebouwde kasteel wonen.
Hendrik II van Cuijk werd in 1204 door zijn zoon Albert van Cuijk (ca. 1160-1233) opgevolgd. Albert was heer van Cuijk en Grave, Herpen, Escharen, Asten en Merum (Roermond) en ook hij was burggraaf van Utrecht. Na zijn dood in 1233 werden de verschillende heerlijkheden onder zijn drie zonen verdeeld: Hendrik III van Cuijk (ca. 1195-1254) kreeg Cuijk en Grave, Merum en de helft van Asten, Willem van Cuijk kreeg Escharen en de andere helft van Asten, en Rutger van Cuijk (ca. 1200-na 1267) kreeg Herpen. Rutger werd later Rutger I van Herpen genoemd. Hij was ca. 1230 met Maria van Diest getrouwd.
Het Cuijkse geslacht van Herpen stierf circa 100 jaar later in mannelijke lijn uit. Erfdochter Marina van Herpen, achterkleindochter van Rutger I van Herpen was getrouwd met Jan I van Valkenburg (ca. 1281-1356), heer van Born en Sittard en zo kwam de heerlijkheid Herpen (waarschijnlijk omstreeks 1324) in handen van de familie van Valkenburg.
[bewerk] Familie van Valkenburg
In 1339 wordt voor het eerst melding gemaakt van schepenen van Herpen.
Onder Jan I van Valkenburg's zoon Walraven van Valkenburg (†1378) verschoof het economische en bestuurlijke centrum van de heerlijkheid Herpen van Herpen naar Ravenstein. In 1355 bij het uitbreken van de Brabantse Successieoorlog was Walraven ongevraagd tol gaan heffen aan de Maas. Daartoe bouwde hij omstreeks 1360 het nieuwe, dichter bij de Maas gelegen, naar hem zelf genoemde kasteel Ravenstein. Het kasteel van Herpen werd afgebroken. In 1364 greep hertogin Johanna van Brabant in en belegerde het Ravenstein, maar zonder succes.
Walraven werd in 1378 opgevolgd door zijn halfbroer Reinoud van Valkenburg (†1396). Deze verleende de rondom het kasteel Ravenstein gegroeide nederzetting Ravenstein in 1380 stadsrechten. Daarmee was Herpens lot bezegeld. Het werd een onbeduidend dorpje in het land van Ravenstein.
[bewerk] Graafschap en hertogdom Kleef
Reinoud werd in 1396 opgevolgd door zijn neefje Simon von Salm (†1397), zoon van zijn zus Philippa van Valkenburg (†1364), maar Simon stierf een jaar later en zo kwam de heerlijkheid Ravenstein via Reinoud's vrouw Elisabeth van Kleef (ca. 1378-ca. 1401) in handen van de graven, vanaf 1417 hertogen van Kleef. Tot 1609 hoorde het land van Ravenstein bij het hertogdom Kleef.
[bewerk] Vroegmoderne Tijd
Vanaf 1618 tot aan het "rampjaar" in 1672 werd het Land van Ravenstein feitelijk door de Republiek der Verenigde Nederlanden bestuurd en was in Ravenstein (met een korte onderbreking tussen 1631 en 1635) een Staats garnizoen gelegerd. Dat was voor de merendeels katholiek gebleven bevolking van Herpen een problematische tijd. De katholieke eredienst was immers verboden in de Republiek. Toen na 1672 de rechtmatige heer van Ravenstein, Philips Willem, hertog van Palts-Neuburg, Gulik en Berg (vanaf 1685 keurvorst van de Palts) het bestuur weer in handen kon nemen, werd godsdienstvrijheid ingevoerd. Daarvan profiteerden niet alleen de katholieken van Herpen, maar ook die van het naburige Oss en Berghem in Staats-Brabant, die nu in de Anna-kapel in de Koolwijk bij Herpen naar de kerk konden.
[bewerk] Politiek
[bewerk] Sport
Het dorp kent zijn eigen voetbalclub: Herpinia. Tevens kent herpen een eigen tennisclub: VIP, een tafeltennisclub: TTV Herpen en een eigen jeugdschaakclub.
[bewerk] Bronnen
- ^ Künzel, R.E., Blok, D.P., Verhoef, J.M. (1988) Lexicon van nederlandse toponiemen tot 1200, P.J. Meertens-Instituut, Amsterdam, 490 blz.
- ^ Miraeus, A., Foppens, J.F. (ed.) Opera diplomatica et historica, 4 dln. Leyden, 1753-1756.
- ^ Camps, H.P.H. (ed.) Oorkondenboek van Noord-Brabant I. De Meierij van 's-Hertogenbosch (met de heerlijkheid Gemert), 2 dln., 's-Gravenhage, 1979.
[bewerk] Externe link
| Gemeente Oss |  |
|---|---|
|
Voormalige gemeenten: Berghem · Megen, Haren en Macharen · Ravenstein (geannexeerd door Ravenstein: Deursen en Dennenburg · Dieden, Demen en Langel · Herpen · Huisseling en Neerloon) Dorpen: Demen · Dennenburg · Deursen · Dieden · Haren · Herpen · Huisseling · Megen · Macharen · Keent · Koolwijk · Neerlangel · Neerloon · Overlangel · Ravenstein |
